روناک شەهبازی

 

تاران-لە گەرمای هاویندا، ئازاری ژنان لە تارانی پایتەختی ئێران، هێشتا لە دەنگەدەنگی پاشماوەی شەڕی ١٢ ڕۆژەی نێوان ئیسرائیل و ئێران دەنگ دەداتەوە، ئەم ئازارە ئەوە دەردەخات کە ژن بوون لە ئێراندا ئیتر تەنیا شوناسێکی کۆمەڵایەتی نییە، بەڵکو وردە وردە بووەتە دۆخێکی ناجێگیر.

 

بە پێی ئامارە فەرمییەکان ڕێژەی بەشداری ئابووری ژنان لە ئێران کەمترە لە ١٥٪، کە ئامارێک کە بە بەراورد لەگەڵ تێکڕای جیهانی لە کەمترین ئامارەکاندایە، بەڵام لە سەردەمی شەڕ و دوای ئاگربەست، کارمەندانی ژن زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە، لەم ڕاپۆرتەدا چیرۆکی چەند ژنێک دەخەینەڕوو کە سەرچاوەی داهاتیان لەدەستداوە یان ڕووبەڕووی کەمبوونەوەی داهات بوونەتەوە بەهۆی بارودۆخی ئێستاوە، ئەم ژنانە لە وڵاتێکدا دەژین کە پێکهاتەکان لەسەر بنەمای جیاکاری ڕەگەزی بەڕێوەدەبرێن و لە پەراوێزی ئاسایش و بژێوی و کەرامەتدا دەژین.

 

لەم ڕۆژانەدا زاراوەی "کەمکردنەوەی کارمەند" لەبری "دەرکردن" بەکاردەهێنرێت، چونکە کەمتر واتایەکی نەرێنی هەیە، دەرکردنی کارمەندان لە کاتی قەیرانەکاندا شتێکی نوێ نییە، بەڵام لە ئێران ساڵانێکە پەیوەندی بە قەیرانە ئابوورییەکانەوە هەیە، وا دیارە ئەو هەلومەرجەی کە لە ئەنجامی شەڕەوە هاتۆتە ئاراوە، بیانوویەکی نوێی بۆ خاوەنکارەکان دابین کردبێت، بەو پێیەی ژنان بە یەکەمایەتییەکی کەمتر دادەنرێت کاتێک باس لە دامەزراندنی کارمەند و دەستەبەرکردنی هەلی کار دەکرێت، ئەوانیش لە سەرووی لیستی ئەو کەسانەدان کە لە کارەکانیان دوورخراونەتەوە.

 

نازەنین عەزیزی، یەکێک لەو ژنانە، دوای ئاگربەست، سەرەڕای ئەوەی چەند ساڵێک لە کۆمپانیایەکی ڕیکلام کاری کردووە، کارەکەی لەدەستدا، سەبارەت بە کارەکەی، لەو کۆمپانیایەی کە کارم بۆ دەکرد، ٦ ژن لە کۆی ٨ ژن لە کارەکانیان دوورخراونەتەوە، ماوەیەکی زۆر بوو دۆخی دارایی کۆمپانیاکە خراپ بوو، بەڵام توانای ئەوەیان نەبوو بە یەکجار ئەوەندە زۆر لە کارمەندەکانیان دەربکەن، شەڕەکەیان کردە بیانوو و وتیان بارودۆخی ئابووری خراپە، داوای لێبوردن دەکەین، لەو ٦ ژنە تەنیا دوو ژن بۆ ماوەی زیاتر لە دوو ساڵ کاریان کردبوو.

 

"ئێمە پەیوەندیت پێوە دەکەینەوە"

پرۆسەی کەمکردنەوەی کارمەند لە سەرەتای جەنگەوە دەستی پێکرد، زۆرێک لە فەرمانبەرانی ڕێکەوتن کە بەهۆی شەڕەوە کارەکانیان لەدەستداوە، هێشتا نەگەڕاونەتەوە شوێنی کارەکانیان، شەیما ئەحمەدی، کارمەندی دەزگایەکی گەشتیاری لە تاران، یەکێکە لەو ژنانەی کە سەرەڕای ئاڵەنگارییە داراییە زۆرەکانی، هێشتا دڵنیا نییە کە ئایا بە فەرمی بەدوای کارێکی نوێدا بگەڕێن یان چاوەڕێ بکات، پەیوەندی بە خاوەنکارەکەمەوە دەکەم، بەڵام تاکە وەڵامیان ئەوەیە کە دواتر پەیوەندیت پێوە دەکەینەوە، قسەم لەگەڵ بەڕێوەبەری کۆمپانیاکە کرد و پێم وت کە پێویستم بە کارێکە، بەڵام ئەو تەنها وەڵامی دایەوە کە تۆ هاوژینت هەیە، کەواتە بۆ نیگەرانی؟ لە ئێستادا پێشەنگی دەدرێت بە پێشەنگی ماڵەکان ژمارەیەکی زۆر لە ژنانی هاوژیندارمان لە دەزگاکە دوورخستووەتەوە تاوەکو گەشتەکان ئاسایی دەبنەوە.

 

"بازرگانی ژنان بەبێ پشتیوانی"

جگە لە کارمەندانی ژن، خاوەن کارە ژنەکانیش زیانێکی دارایی بەرچاویان بەرکەوتووە، ئەم پڕۆژانەی کە لە ژێر جیاکاری ڕەگەزیدا کاردەکەن، هیچ پشتگیرییەک بۆ ئاوەدانکردنەوە وەرناگرن.

 

ئیلا شەیکان، بەڕێوەبەری کارگەیەکی جلوبەرگی ژنانە لە تاران، لە کاتی شەڕدا دزی لێکرا، هەروەها بەشێک لە کەرەستە گرانبەهاکانی لەدەستدا، سەبارەت بە دۆخی پیشەیی خۆی وتی: پڕۆژەی ژنان هیچ پاڵپشتیەکیان نییە، لەکاتی جەنگدا دزیمان لێدەکرا، چەند ئامێرێکی بەرهەمهێنانیش دزران، هیچ دەسەڵاتێکی بەرپرسیار وەڵامی نەدایەوە، بیانووی ئەوانیش ئەوە بوو کە بارودۆخەکە لەکاتی جەنگدا بوو، نزیکەی مانگێکە ٣٠ ژن لە کارەکانیان دەرچوون، ناتوانین بەردەوام بین لە پڕۆسەی بەرهەمهێنان، پێش ئەوە دۆخی بازاڕ باش نەبوو، بەڵام هیوامان هەبوو، بەدوای قەرزدا دەگەڕێم، بەڵام بڕە قەرزەکان کەمن، سوودەکەی زۆرە و بە خێرایی نادرێت.