تەرزە تەها

سلێمانی- توندوتیژییەکان بەرامبەر ژنان بەردەوام ساڵانە تا دێت زیاتر دەبێت، ئامارەکانی هەر ساڵێک بەراورد بە ساڵی پێشتر بەرزتر دەبێتەوە، چالاکوانان و نوسەرانیش دەڵێن هێشتا تێڕوانینەکان بەرامبەر ژنان لە ڕواڵەتەوەیە نەک ئەقڵ.

 

نەرمین عوسمان، نوسەرێکی بە ئەزموونە لە لێدوانێکی تایبەت بە نوژنها، باسکردنی خودی پرسی ژنان بە یەکێک لە هەنگاوەکانی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنانن دیاریدەکات، ژنانیش بەشێک لە مافەکانیان بەدەستهێناوە، بەڵام تا ئێستا ئەقڵیەت و تێڕوانین بەرامبەر ژنان نەگۆڕاوە، تەنها لە ڕواڵەتەوە سەیری ژن دەکرێت نەک ئەقڵ و ژیری.

 

دەڵێت "هێشتاش ژن وەکو کاڵایەک سەیردەکرێت، هێشتا خەڵک ژن بە ڕواڵەت دەبینێت نەک بە ئەقڵ و توانا، بە یەکسانی دانانێت لەگەڵ خۆی، چونکە هێشتا ئەو بە جوانیەکەی لە ژن دەڕوانێت و خۆی بە خاوەنی ئەقڵ دادەنێت".

 

بە جوانییەکەی سەیری ژن دەکرێت

نەرمین ئەم تێڕوانینە لە ڕواڵەوەتە بە هۆکاری بەردەوامی توندوتیژییەکان دادەنرێت، چونکە ژن وەک کاڵایەک و جوانییەک دەبینێت کەی ئەم جوانییە نەمان ئیتر توندوتیژی و لێدان دەستپێدەکات، بۆیە گۆڕانکاری لە ئەڵقیەتدا بە بنەمای سەرەکی گۆڕانکارییەکان دەدانێت، "کاتێک باسی یەکسانی و گۆڕانکاری دەکرێت، دەبێت باسی گۆڕانکاری لە ئەقڵیەت بکرێت، بەڵام هێشتا ئەقڵیەتەکە نەگۆڕاوە".

 

هاوکات ڕەخنە لە ڕێکخراوکانیش دەگرێت، ئیرادەیەکی سیاسی بەهێزیان نەبووە، هێندەی خۆیان بەشتی لاوەکیەوە خەریک کردووە، نەچوونەتە ناو بنج و بناوانی کێشەکان و خۆیان نەگەیاندووەتەوە ناو سەرجەم کۆڵان و گەڕەکانن.

 

بەهار عەلی، چالاکوانێکی بواری ژنانە و سەرۆکی ڕێکخراوی ئێمەیە، ئەویش جەخت لە بەردەوام و جۆراوجۆری ئەو توندوتیژیانە بەرامبەر ژنان دەکات، پێی وایە لەپشت هەر دەرگای ماڵێکەوە توندوتیژییەک بوونی هەیە، ئەوەش بەپێی تایبەتمەندی کەلتور و هەڵکەوتەی جوگرافی ئەو ناوچەیە دەگۆڕێت.

 

ئازادی تاکەکەس بۆ کەمکردنەوەی توندوتیژی گرنگە

ئازادی تاکە کەس، بە یەکێک لە فاکتەرەکانی باشکردنی توندوتیژییەکان بەرامبەر ژنان دەزانێت، "کەی ڕووبەڕی ئازادییەکان بەرفراوان بوو، کۆمەڵگا لۆمەی ژنی نەکرد، لەسەر ئەوەی چی لەبەر بکات، کەی دەچێتە دەرەوە، لەگەڵ کێ دەچێتە دەرەوە، چی دەخوات ئەو کاتە ژن ئازادتر دەبێت".

 

بۆ پێشکەوتن و هۆشیاربوونەوەی کۆمەڵگاش، دوو ڕێگاچارە باس دەکات، یەکەمیان بەهێزبوونی ژنان، ژنان باوەڕیان بە تواناکانی خۆیان هەبێت و هەوڵیش بدەن و بوونی خۆیان بسەلمێنن.

 

دووەمیش کارکردن بۆ گۆڕانکاری لە ئەقڵیەتی پیاو، کۆمەڵگا و سەرجەم ئەو کەسانەی کە خاوەن ئەقڵیەتێکی پیاوسالارین بە ژن و پیاوەوە، کە گۆڕانکاری لەم دوو سێکتەرەدا بە فاکتەرێک بۆ کۆتایی هێنان بە توندوتیژییەکان بەرامبەر ژنان دەزانێت.

ت.پ