زهور مەشریقی

 

تونس – ژنان لە مۆریتانیا ڕووبەڕووی چەندین ئاڵەنگاری دەبنەوە لە دەرکردنی یاسایەک بۆ پاراستنیان لە توندوتیژی، بەتایبەتی دوای ڕاگرتنی یاسای "شکۆمەندی" کە ئامانجی پاراستنی ژنان بوو، چالاکوانان جەخت لەسەر گرنگی تۆڕی ئەفریقا و ناوچەیی بۆ کردەوەی هاوبەش و پێویستی لێکۆڵینەوەیەکی قووڵ بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان دەکەنەوە.

 

شەپۆلی توندوتیژی دژی ژنان لە مۆریتانیا بەرەو هەڵکشان دەچێت و پێویستی بە چڕکردنەوەی هەوڵەکانە بۆ پاراستنیان و بەرەوپێشبردنی مافەکانیان بە دەرکردنی یاسای بەهێز بۆ پاراستنیان لە بەکارهێنانیان کە لە گەشەکردندایە.

 

نەبوونی یاسایەک کە ژنان لە توندوتیژی بپارێزێت

سەبارەت بە دۆخی ژنان لە هەرێم و ئەو ئاڵەنگاریانەی ڕووبەڕوویان دەبێتەوە لە نەبوونی یاسایەکدا کە بیانپارێزێت لە توندوتیژی، لالە ئەنقومیدە، سەرۆکی کۆمەڵەی پێشەنگەکان بۆ پاراستنی ژنان و منداڵان، ڕایگەیاند، کە ئاڵەنگاری بەرچاو هەیە بۆ دەرکردنی یاسایەک بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان، لەوانە دژایەتی کەسایەتییە ئایینیەکان و هێزە کۆنەپەرستەکان کە بە پێچەوانەی شەریعەتی ئیسلامی سەیری دەکەن، ئەمە جگە لە سستی میکانیزمەکانی جێبەجێکردن و سنوورداربوونی کاریگەری لەسەر زەوی، جەختی لە گرنگی تۆڕەکانی ئەفریقا و ناوچەیی کردەوە بۆ کاری هاوبەش.

 

دووپاتی کردەوە، کە ژنان لە مۆریتانیا لە دۆخێکی تاڕادەیەک سەقامگیردا دەژین بە بەراورد بە ژنانی وڵاتانی دیکە، بە تایبەت ئەوانەی تووشی ململانێی سیاسی و دووبەرەکی و شەڕ دەبن، بەڵام ئاڵەنگاریەکان بەردەوامن، بەتایبەتی لەگەڵ نەبوونی یاسایەک کە ژنان لە توندوتیژی بپارێزێت یان دەرکردنی یاسایەک کە بە کردەوە جێبەجێ نەکرێت.

 

هەڵپەساردنی یاسای "شکۆمەندی"

ئاماژەی بەوەشکرد، یاسای "شکۆمەندی" ژمارە ٥٤ کە لە ساڵی ٢٠١١ەوە ڕاگیراوە، بەهۆی "ناتەبایی لەگەڵ یاسای ئیسلامی"دا گفتوگۆی لەسەرە، یاساکە پێویستی بە لێکۆڵینەوەی قووڵ هەیە لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارەکانەوە بۆ دڵنیابوون لە کاریگەرییەکەی لە پاراستنی ژنان و بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی بەرامبەریان، ئەم یاسایە بە پلەی یەکەم ئامانجی بەدیهێنانی یەکسانی ڕەگەزی و پاراستنی شکۆمەندی مرۆڤ و نەهێشتنی هاوسەرگیری منداڵ و خەتەنەکردنی مێینە و پێشخستنی بەشداری ژنانە لە ژیانی گشتی و کایەی ئابووری و کۆمەڵایەتیدا.

 

ڕێژەی بەرزی جیابوونەوە و توندوتیژی سێکسی

سەبارەت بە دۆخی ژنانی جیابووەوە ڕوونی کردەوە، کە ڕێژەی جیابوونەوە لە مۆریتانیا زۆرە، هەروەها ئاستەنگە کۆمەڵایەتی و دەروونییەکان ڕێگری لە ژنان دەکەن داوای مافەکانی خۆیان بکەن.

 

سەبارەت بە توندوتیژی سێکسی، وتی: دەستدرێژی سێکسی لە شاری نواکشۆت بەربڵاو بووە و ئێستا بەڵایەکە کە لە ڕاگەیاندنەکان و لە تۆڕی کۆمەڵایەتیدا باسی لێوە دەکرێت، جەختی لەسەر پێویستی یاسایەکی بەهێز کردووەتەوە کە زیانلێکەوتووان بپارێزێت و بە شێوەیەکی کاریگەر جێبەجێ بکرێت.

 

لە کۆتاییدا جەختی لەسەر گرنگی تۆڕکردن لەگەڵ ڕێکخراوەکانی ژنانی ئەفریقا و ناوچەیی کردەوە بۆ پشتگیریکردن لە هەوڵە هاوبەشەکان، هەروەها کراوەیی هەیە بۆ کاری هاوبەش بۆ گفتوگۆکردن لەسەر نیگەرانییەکانی کۆمەڵگە، سەرەڕای ئاڵەنگاریەکان و سەرچاوە سنووردارەکان.