ڕۆژبین دەنیز

 

چیرۆکی ئەفسانەیی ساتی

لە ئەفسانەی هیندۆسیدا ساتی ژنی نیوە خوداوەند داکشا و هاوژینی خوداوەند شیڤایە، ساتی لەکاتی سەرگەردانی لە دارستانێکدا تووشی شیڤا دەبێت کە یۆگا دەکات و عاشقی دەبێت، بەڵام داکشا باوکی ساتی دەڵێت شیڤا یەکێکە لەو کەسانەی کە لە ئاستی ئەواندا نین و نایەوێت کچەکەی هاوسەرگیری لەگەڵ بکات، بەڵام خوداوەند ساتی هاوسەرگیری لەگەڵ شیڤا دەکات.

 

کاتێک شیڤا لەگەڵ ساتییە، براهمان و ئەو تەوبەیانەی کە ئەنجامی داوە لەبیر دەکات. لەم نێوەندەدا داکشا بڕیار دەدات قوربانییەکی گەورە ئەنجام بدات بۆ ئەوەی ئاشتی بۆ هەموو جیهان و ڕۆحەکان بهێنێت. خوداوەندەکان و بوونەوەرە سەروو سروشتییەکان و کەسایەتییە ئایینییەکان و هەموو زیندەوەرانی گەردوون بانگهێشت دەکات بۆ مەراسیمەکە. خودا ڤیشنو بەرپرسیارێتی بەڕێوەبردنی مەراسیمەکە لە ئەستۆ دەگرێت. بەڵام داکشا، شیڤا کە قاپێک لەبەر دەکات کە لە سەری مرۆڤ دروستکراوە، بۆ ئەم مەراسیمە بە شیاوی نازانێت و بانگی ناکات. هەرچەندە ساتی کچەکەیەتی، بەڵام ڕێگەی پێنادرێت ئاگاداری مەراسیمەکە بێت تەنها لەبەر ئەوەی هاوسەری شیڤایە.

 

ساتی، بە ڕێکەوت، دەبیستێت کە مەراسیمێکی لەو شێوەیە بەڕێوەدەچێت، لە باوکی توڕە دەبێت و دەچێتە شوێنی مەراسیمەکە، بە پێی ئەفسانە ساتی بە چوونە ناو یۆگا خۆی تەسلیمی ڕێوڕەسمی قوربانی کردن کردووە و نۆ دەروازەی ڕۆحی لە جەستەیدا داخستووە و هەناسەی ڕاگرتووە و دوای ماوەیەک ئاگر لە جەستەیدا هەڵدەگیرسێت. بەپێی هەندێک ئەفسانە، ساتی بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە باوکی و سزادانی شیڤای هاوسەری بەهۆی ترسنۆکییەکەیەوە خۆی فڕێداوەتە ناو ئاگری قوربانییەوە. ئەوەی بەڕاستی ڕوویداوە ململانێی دەسەڵاتە لە نێوان خوداوەندەکاندا.

 

ساتی، بە ڕێکەوت، دەبیستێت کە مەراسیمێکی لەو شێوەیە بەڕێوەدەچێت، لە باوکی توڕە دەبێت و دەچێتە شوێنی مەراسیمەکە. بە پێی ئەفسانە ساتی بە چوونە ناو یۆگا خۆی تەسلیمی ڕێوڕەسمی قوربانی کردن کردووە و نۆ دەروازەی ڕۆحی لە جەستەیدا داخستووە و هەناسەی ڕاگرتووە و دوای ماوەیەک ئاگر لە جەستەیدا هەڵدەگیرسێت. بەپێی هەندێک ئەفسانە، ساتی بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە باوکی و سزادانی شیڤای هاوسەری بەهۆی ترسنۆکییەکەیەوە خۆی فڕێداوەتە ناو ئاگری قوربانییەوە. ئەوەی بەڕاستی ڕوویداوە ململانێی دەسەڵاتە لە نێوان خوداوەندەکاندا.

 

پەرستگاکان لە جەستەی ساتیەوە

خودا براهما و خوداوەندەکانی تر دەڵێن تا شیڤا دەست لە ساتی نەدات جەستەی ناڕوخێت و گەردوون بەهۆی ئەم سەمایەوە ڕووبەڕووی مەترسی دەبێتەوە. لەسەر ئەمە بەدوای چارەسەرێکدا دەگەڕێن و جەستەی ساتی پارچە پارچە دەکەن. بەپێی ئەفسانە، قاچەکانی، کەمەر، ئەندامی زاوزێی، قۆڵ و قاچەکانی، گەدە و مەمکەکانی یەک بە یەک دەبڕدرێن و لە زۆر شوێنی هیندستاندا بڵاوبوونەتەوە. لەم شوێنانەی کە جەستەی ساتی دەکەوێتە خوارەوە، پەرستگاکان دروست دەکرێن کە تێیدا خوداوەند نوێنەرایەتی سەرچاوەی گەردوون دەکات.

 

خوداوەندەکان لە شیڤای پارێزەری جیهان لە شێوەی پەلوسدا دەپاڕێنەوە تا ئارام بێتەوە. شیڤا کە بێدەنگە و گوێیان لێدەگرێت، پاشان لە براهما دەپرسێت چی بکات؟ براهما پێی دەڵێت خۆی لەبیر بکات و واز لە خەم و پەژارە بهێنێت و خۆی لە ئازار ڕزگار بکات. هەروەها بیری دێتەوە کە کاتێک شیڤا ئازار دەچێژێت، خۆی لەدەست دەدات، بەمەش زیان بە هەموو زیندەوەرانی گەردوون دەگەیەنێت. دەوترێت ساتی بە فێڵێکی گەورەی دونیا دەورە دراوە، هەر بۆیەش بەدەست ئازارێکەوە دەناڵێنێت کە چاوەکانی کوێر کردووە.

 

مردنی هاوژینە ئیلاهییەکان

پێکهاتوون لە بەشێک لە خوداوەندی پیتا (پەرستگا) و بەگشتی ژمارەیان ١٠٨ یە. زۆربەی ١٠٨ پیتا بوونەتە ناوەندی گرنگی زیارەت و لەلایەن شوێنکەوتوانی مەزهەبی شاکتی ئایینی هیندۆسیەوە بە پیرۆز دادەنرێت، پیتا زیاتر لە ڕۆژئاوای بەنگال دەبینرێت، بەڵام بەگشتی لە هەموو ناوچەکانی هیندستاندا بڵاوبووەتەوە. دەوترێت هەر پیتایەک لەسەر سەرچاوەیەکی ئاو یان لە نزیکەوە هەڵکەوتووە کە بە وزەی خوداوەند بەرەکەتدارە، حاجیان پێیان وایە بە خۆشۆردن لەم ئاوانە پاک دەبنەوە.

 

هەروەها زۆرێک لە پیتاکان لە نزیک دارە پیرۆزەکانی وەک دایکی زەوی دەبینرێن. لە نزیک پەرستگاکان، ئاژەڵە سوارەکان (ڤاهانا)ی خوداوەندەکان و خوداوەندەکان هەن. پیتاکان بە شوێنی پیرۆز دادەنرێت کە لەلایەن باوەڕدارانەوە بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ خوداوەندەکان دروستکراون.

 

ساتی لە سروشتی خۆیدا یاخی بوو لە فەلسەفەی ئایینی کە پێی دەوترێت ڤێدا کە باوکی نوێنەرایەتی دەکات و دژی پراکتیزە یۆگاکانی شیڤا یاخی بوو. ئەو ژنە لە دەسەڵاتی باڵادەستی پیاو یاخی بووە و خەباتی بەرامبەری بە باشتر زانیوە. لەسەر ئەمە خوداوەندەکان شەڕیان لەگەڵ ساتی ڕاگەیاند و پرسیاریان کرد کە چۆن کۆتایی بە ژیانی بهێنن و بە فڕێدانی بۆ ناو ئاگر سزایان دا. پەیوەندی نێوان ساتی و شیڤا هاوشێوەی ئەو ژن و مێردەی ئیلاهییە لە ئەفسانەی هیتیدا کە پێی دەوترێت تێسوپ-هێپات یان ئەو ژن و مێردە ئیلاهییەی لە ئەفسانەی سۆمەریدا پێی دەوترێت ئەنکی-نینهورساگ.

 

ئەو لاشەی لە ئاگردا دەسووتێن چیمان پێدەڵێن

سووتاندنی ساتی، جا خۆسووتاندن بێت یان قوربانیدانی زۆرەملێ، پەیوەستە بەو بیروباوەڕانەی کە ئاگر بە پیرۆز دەزانن، ئەم چیرۆکە بەو ئەفسانەیە دەچوێنرێت. ئەوان دەیانویست ئیبراهیم فڕێ بدەنە ناو ئاگرێکەوە، چونکە بتەکانی نەمرودی شکاندووە، ئەو ئاگرەش بوو بە دەریاچەی ماسی لە ڕەحا. بەشێوەیەکی تریش گۆڕینی ئەو بەشانەی لە جەستەی ساتی کەوتوونەتە پەرستگا و سەرچاوە ئاوە پیرۆزەکانی پەیوەست بەم پەرستگایانەش گێڕانەوەیەکی ئەفسانەییە. بۆ دەرهێنانی مانایەک لەودیوی ئەم نمایشەیە، لیدانێک لە نمایشی فڕێدانی ئاگر هەیە.

 

ڕەنگە ئەم چیرۆکە ئەوە ئاشکرا بکات کە چۆن ئەو پیاوانەی لە تەنیشت ژنان بوون لەلایەن شامان و خوداوەندەکانەوە ڕێکخرابوون و دواتر لە ژنان جیاکرابوونەوە. زانراوە کە لەگەڵ دەستپێکی کۆمەڵایەتیبوون، ژن و پیاو لە چوارچێوەی چەمکی ژیانی ژن و مێردێکی ئازاددا هاوبەشییەکیان دامەزراندووە و ئەمەش بۆ ماوەیەکی زۆر بەردەوام بووە.

 

ئەفسانەی ساتی لەو کاتانە سەرچاوە دەگرێت کە بیروباوەڕی پیاوسالاری هەوڵی زاڵبوونیان دەدا، لەسەر بنەمای ئەم تێڕوانینە، ئەم چیرۆکە ئەفسانەییە دواتر دەگۆڕێت بۆ چیرۆکی قوربانیدانی ساتی بۆ هاوژینەکەی، لەوانەیە حیکمەتی پیاوسالاری ئەم ئەفسانەیەی وەک پێویستییەکی کۆمەڵایەتی پێشکەش کردبێت و ڕاستی چیرۆکەکەی شێواندبێت و بەپێی بەرژەوەندییەکانی خۆی لێکدانەوەی بۆ بکاتەوە.

 

سبەی: گەیشتن بە خۆبوون لە ڕێگەی ئەو خەباتەی کە لە ڕێگەی قووڵبوونەوەی ژنۆلۆژییەوە پەرەی سەندووە.