ناوەندی هەواڵ

 

پێوانەکردنی سیستمی کەشوهەوا لە زەویەوە، لە زەریاکان و لە بۆشایی ئاسمانەوە چەندین نیشانەی گۆڕانی کەشوهەوای زەوی پێشکەش دەکات، لەوانە؛

 

چڕی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن:

زاناکان لە کۆتاییەکانی ساڵانی پەنجاکانی سەدەی ڕابردووەوە تۆمارێکی چاودێریکردنی ئاستی دوانەئۆکسیدی کاربۆنیان لە بەرگەهەوادا هەیە، لەم ماوەیەدا چڕی بەرگەهەوا لە نزیکەی ٢٨٠ پارچەوە بۆ زیاتر لە ٤١٠ زیادی کردووە، لە سەردەمی پێش پیشەسازیەوە CO2 بە ڕێژەی نزیکەی ٥٠٪ زیادی کردووە، بەڵگەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە سووتانی سووتەمەنی بەردینەکان و گۆڕانکارییەکانی مرۆڤ لەسەر ڕووی زەوی هەسارەکە هەموو ئەم زیادبوونە ڕوون دەکاتەوە.

 

پێشبینی دەکرێت چڕی CO2 لە ئێستادا بەرزترین ڕێژە بێت لە ماوەی بەلایەنی کەمەوە ٨٠٠ هەزار ساڵدا و بە ڕێژەیەکی بێ وێنە زیاد بکات، چڕبوونەوەی بەرگەهەوای گازەکانی تری تەڵەی گەرمی لەگەڵ CO2 زیادی کردووە، چڕبوونەوەی میسان و ئۆکسیدی نایترۆجین دوو گەورەترین بەشداربوون بۆ ناچارکردنی مرۆڤ لەسەر سیستمی کەشوهەوا لەدوای CO2 بە ڕێژەی نزیکەی ٦٠٪ و ٢٥٪ زیادی کردووە لەکاتی ئاستی پێش پیشەسازی.

 

تێکڕای پلەی گەرمی ڕووی زەوی:

گۆڕانی کەشوهەوا بە شێوەیەکی گشتی بە بەکارهێنانی تێکڕای پلەی گەرمی ڕووی هەسارەکە پێوانە دەکرێت، پێوانەکردنی پلەی گەرمی هەوای نزیک ڕووی زەوی لە وێستگەکانی کەشوهەوا دەتواندرێت تێکەڵ بکرێت لەگەڵ پێوانەکانی پلەی گەرمی ڕووی زەریاکان لە کەشتی و ئاوەوە بۆ دروستکردنی تۆمارێک لە پلەی گەرمی ڕووی هەسارەکە کە دەگەڕێتەوە بۆ ناوەڕاستی سەدەی ١٩.

 

ساڵ بە ساڵ دەتوانرێت گۆڕانکاری سروشتی لە سەرەوەی ئەم گەرمبوونە درێژخایەنەدا ببینرێت، لەبەر ئەم هۆکارە، زاناکان بە شێوەیەکی نەریتی ماوەی لانیکەم ۳۰ ساڵ بەکاردەهێنن بۆ دیاریکردنی ئاڕاستەیەکی ڕاستەقینەی کەشوهەوا.

 

بەرزبوونەوەی ئاستی دەریا و ترشبوونی زەریاکان:

زیاتر ٩٠٪ی وزەی زیادە کە لە سیستمی کەشوهەوادا گیری خواردووە بەهۆی بەرزبوونەوەی چڕی گازی خانووبەرەوە لە زەریاکاندا کۆتایی دێت، لەگەڵ توانەوەی سەهۆڵ لەسەر وشکانی بۆ بەرزبوونەوەی ئاستی دەریاکان، تێبینییەکانی ئەم دواییانە، ئاماژە بە بەرزبوونەوەی ئاستی دەریا دەکەن لە جیهاندا لە ساڵی ١٩٩٠ ەوە.

 

زەریاکان نزیکەی ٢٠٪ی دەردانی کەڵەکەبووی CO2یان هەڵمژدووە بۆ ناو بەرگەهەوا لە ناوەڕاستی سەدەی ١٩، ئەمەش ترشی زەریاکان زیاد دەکات، ئەمە بووەتە هۆی کەمبوونەوەی pHی زەریاکان بە نزیکەی ٠.١ لەوەتەی سەردەمی پێش پیشەسازی، نزیکەی ٢٥٪ ترشبوون زیادی کردووە، کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر توانای زیندەوەرە دەریاییەکان هەبێت بۆ دروستکردنی قۆڵۆن، کە کاریگەری لەسەر سیستمی ژینگەیی دەریا دروست دەکات.

 

گۆڕینی کریۆسفێر:

تێبینیەکانی سەتەلایت لەسەر ئاستی سەهۆڵی دەریای باکوور لە هەموو مانگەکانی ساڵدا بەرزبوونەوەیەکی بەرچاو نیشان دەدات، ڕێژەی بەستەڵەکی دەریای باکوور (ئەو مانگەی کە کەمترین ڕێژەی سەهۆڵی تێدایە لە ساڵدا) بە ڕێژەی نزیکەی ١٣٪ لە دەیەیەکدا کەمی کردووە لە ساڵی ١٩٧٩ەوە، سەهۆڵەکە لە باکوور تەنکتر و کەمتر بووە، لەگەڵ ئەو بەشەی ناوچەی بەستەڵەکی دەریای باکوور کە تەمەنی پێنج ساڵە بە ڕێژەی ٩٠٪ کەمی کردووە لە هەمان ماوەدا.

 

لەسەر وشکانی، سەهۆڵەکانی گرینلاند و بەستەڵەکەکانی باشوور بارستاییان لەدەستداوە، ئەمەش دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئاستی دەریا لە جیهاندا، بەستەڵەکەکان بچوک بوونەتەوە و ناوچەکانی بەستووی هەمیشەیی (ئەو زەوییەی کە بە هەمیشەیی بەستوو دەمێنێتەوە - کە بە شێوەیەکی گشتی کۆگایەکی زۆر گەورەی کاربۆنی تێدایە) گەرم بوون بۆ گەیشتن بە پلەی گەرمی تۆمارکراو.

 

ڕووداوەکانی کەشوهەوا:

لە سەرتاسەری جیهاندا ژمارەی ڕۆژ و شەوە ساردەکان بە شێوەیەکی گشتی کەمی کردووە و ژمارەی ڕۆژ و شەوە گەرمەکان زیادی کردووە، بەشێکی گەورەی ئەوروپا و ئاسیا و ئوستڕالیا و بۆ هەموو جیهان بە شێوەیەکی بەرچاو ڕێژەی گەرمی یان درێژی گەرما زیاد دەکات.