dosya

09:57

Fermandar Louise Michel û jinên Les Pêtroleuses ên ku agir berdan Parîsê Ji roja ku hene heta niha jin li ber xwe didin. Çîrokên jinan ên ku bi hezaran salin li ber xwe didin ewqas bi hêz bûn ku winda nebûn. Ji jinên ku çek girtin destê xwe û bajarên xwe parastin heta Qanûnên jinên şoreşger, ji jinên ku ji leşkeran re gotin; 'çeka xwe dane erdê û tevlî gel bibe' heta jinên şoreşger ên çek girtin destê xwe û gotin; 'dê rojekê kîna me bibe hevrîşîm.' Em bi vê dosyaya xwe hemû jinên ku li Parîs, Îspanya, Îrlanda, Meksîka û yên li cîhanê ku li pişt barîkatan li ber xwe dan, artêş avakirin û li hemberî dîktator, zîhniyeta baviksalarî û mêtîngeran gotin "no pasaran" bi bîr tînin.

09:32

Şîdeta li dijî jinê û qirkirina zayendî, taybetmendiya wê ya yekem sîstematikbûyina wê ye. Bingehê ne sîstematîkbûna wê: Civak, siyasî, qanun, perwerde, ekonomî û h.w.d.e. Di nav sîsteman de jî; her tim, bi zanabûn, ji rêzê, sinifkirin, ji nebihîstive hatin, bi şert û mercan ve girêdan, ji bo mirov fêr bibe awên dayina dijminahiya jinê, gotin û bi karanîna wê politîkaya bi sîstem a dewletê ye.

09:21

Di van rojên dawiyê de kesên ku di cîhana huner, wêje û medyayê de tên nasîn, di vîdeoyên ku di medyaya civakî de parve dikin, têgeha qirkirina zayend derbas dibe. Em dikarin bibêjin ku ev yek bûye sedem ku ev têgeh were bihîstin. Platforma Jinan a ji bo Wekheviyê jî (EŞÎK) li dijî qirkirina zayendê kampanyayek dabû destpêkirin û bang kiribû ku meclis peywira xwe bi cih bîne. EŞÎK, kuştina jinan a her roj wekî “qirkirina zayendê” bi nav kiribû, bang kiribû ku her kes piştgiriyê bide kampanyayê. Baş e, gelo qirkirina zayendê çi ye, ji ku derket? Em ê jî bi vê dosyayê pênaseya qirkirina zayendê bikin, bibêjin ka kengê û ji aliyê kê ve hatiye kirin. Di beşa duyemîn de jî em ê behsa qirkirina zayendê ya li cîhanê ango behsa welatên ku herî zêde komkujî li ser jinan pêk tê bikin. Em ê hewl bidin behsa faktorên siyasî, çandî, civakî û bîrdozî, polîtîkayên desthilatdar ên pêşî li qirkirina zayendê vedikin bikin. Di beşa sêyemên a dosyayê de jî em ê hewl bidin bertek, pêşniyarên ji bo çareseriyê yên rêxistinên jinan ên li dijî qirkirina zayendê ku li Tirkiyeyê zêde bûye vebêjin. Em ê behsa zagonên ku pêşî li qirkirina zayendê digrin, peyman û daxwazên jinan ên di vê mijarê de hene bikin.

12:15

Êşa bê dawî sinetkirina jinan Hewildanên bidawîkirina sinetkirina jinan a ku li gorî nêrîna bişîşk û bawermendan ji derveyî ziyan dayîna derunî û fizîka jinan ti suda wê nîne.

11:46

Sinetkirina jinan ji dîrokê heya niha Sinetkirina jinan li gel ku li ser derunî û fîzîka wan bandorek nerênî dihêle û weke sucek mirovî tê binavkirin jî li welatên Efrîqa û gelek welatên Asyayê hîna jî didome.

08:47

Bi qirkirina nîjadî re qirkirina zayendî Di beşa dawî ya dosyaya xwe de me xwest tiştên ku jin dijîn em di bin sernaveke din de binirxînin lewre jinên Kurd bi sedan sal e bi du awayan rastî êrîşan tên. Hem ji ber nasnameya xwe ya neteweyî, hem jî zayendî bênavber êrîş li dijî wan pêk tên. Li erdnîgariya ku Kurd lê dijîn, dewlet, hem bi xwe hem jî bi navbeynkariya komên ku piştgirî didin wan ji berê heta îro bûne celadên jinan. Jinên ku hêza xweparastinê afirandine, bi rêxistinbûna xwe ji bo hemû jinên cîhanê dibin îlham.

08:13

Şehîda mafê jinan ê dengdanê Emîly Şervana radîkal a mafê bijartin û hilbijartinê yê jinan Emîly Davîson, yekem sufrajeta ji bo xatirê dozê mirin daye ber çavê xwe ye.

09:26

Dem guherî lê şerê ji bo tunekirinê hê jî didome Wekî tê zanîn ên di şer û pevçûnan de zêde mexdûr dibin jin in. Desthilatdariya netew-dewlet faşîst ên mêr; ji bo tunekirina civakan destpêkê dest bi êrîş û qetilkirina jinan kirine. Her çiqas dîrok biguhere jî şerê li dijî jinan her dem wekî xwe ma.

08:21

Rêvebera nexweşxana Edmonton Emîly Murphy Emîly Murphy ji bo mafê jinan bi çar hevalên xwe re di Senatoya Kanadayê de têkoşînek bi heybet da ye.

09:22

Şerê cîhanê yê dirêj ê ku dawî lê nayê, şerê pergala desthilatdariya mêr ê li dijî jinan didomîne ye. Ev şerê ku 5 hezar sal in, bênavber tê meşandin, di heman demê de di dîroka mirovahiyê de tê wateya qirkirina herî dirêj û domdar. Hejmara van şerên ji bo qirkirinê nikare were texmînkirin û tevî vê yekê jî şerê ku pergala desthilatdariya mêr li dijî jinan dimeşîne bênav e. Ev şer tê înkarkirin lewre dema ku nav jê re were dayîn dê diyar bibe ku tu awayê şîdetê ferdî nîn e, dijberî wê dê were qebûlkirin ku rewşeke sîstematîk e. Navê vê rewşa sîstematîk qirkirina jinan e. Di vê dosyayê de em ê balê bikşînin ser şerê qirkirinê yê li dijî jinan û behsa berxwedêrên jin ên di têkoşînê de xwe dane pêş bikin.

08:27

Xwediya Xelata Wêjeyê ya Nobelê û nivîskara tevgera sufrajetan Selma Lagerlof li Îsveç ê bi berhemên xwe yên piştbestîn bi çîrok û destanan tê nasîn. Hem wêjevan hem jî axaftvana sufrajetanbû.

08:34

Sylvia Pankhurst navê vîna li hemberî îşkencekara ne Jinek enternasyonalist a ji têkoşîna mafê jinan ê dengdanê heya bidestxistina mafê karkeran, li hember derketina nijadperestiyê heya tevlîbûna tevgerên antîfaşîst di gelek qadan de ked daye Sylvia Pankhurst. Endama tevgera sufrajeta bûyî çavkaniya pêşengî û îlhama hemû jinên cîhanê Sylvia dema di greva biçîbûnê dene bi zorê xwarinê didinê û çalakiya wê didin şikandin.

08:06

Christabel Harriette Pankhurst hê zarok ew û xwişka xwe Sylvia bi dayika xwe re li qadên têkoşîna ji bo bidestxistina mafê jinan hevaltî kirin.

09:05

Pêşenga Sufrajetan Emmeline Pankhurst û du keçên xwe Emmeline Pankhurst bi du keçên xwe Sylvia û Christabel ve ji bo bidestxistina mafê dengdana jinan tevgera WSUP ava kiriye. Piştî mafê dengdana jinan li welatê xwe zagonî kiriye bi sê mihan şonde jiyana xwe jidest daye.

09:10

Çalakiyên gireva birçîbûnê Tevgera Surfajetan a bidestxistina mafê jinan ê dengdanê li gelek deverên cîhanê belavbûye û gelek jinên bicesaret pêşengî kirine. Ji girva birçîbûnê heta çalakiyên fedayî gelek şêwazên çalakiyên cuda pêşxistine.

08:44

Wêjevana Cezayirê Assia Djebar a bi romana xwe ya bi navê ‘jina gora wê nîn e’ herî zêde hatiye nasîn di kesayeta Suleyhayê de jinên Cezairê yên bi hêz li hemberî dagirkeriya Fransayê sekinîne kiriye mijara romanên xwe û serê xwe li ser jîndarkirina wan jinan êşandiye.

08:42

Li nava civakên ku sîstema baviksalariyê lê serdest e û bi her rengî şîdet û destavêtin li jinê dibe, mînakên rêxistinbûna jiyana azad a jinan jî hene. Gundê Ûmoja, ku di salên 1990’î de ji aliyê jinên mexdûrê destavêtinê li Kenyayê hate avakirin, piştre ji bo gelek gundên jinan bû mînak.

08:23

Di siyaseta Cezayirê de jinên pêşeng Di dema ku jin nekarîbûn di civatên mêran de rûnin û siyaset ji xwe weke karê mêran dihat dîtin, gelek jinên wêrek û bi cesaret derketin pêş û karîbûn cihê xwe di nava karê siyasî de bigirin. Yek ji wan jî Seroka Partiya Karkeran Louisa Hanoun a ku di nava welat de bi helwesta xwe ya muxalîf û çepgir tê nasîn e.

09:29

Aslîka Qadir a em wê bi strana “Welatê me Kurdistan e” nas dikin, di jiyana penaberiya bêdawî de ji dayik bû û mezin bû. Aslîka, dengbêja jin a zindî ya Radyoya Erîwanê, di temenê 75 saliyê de stranbêjiyê didomîne.

08:47

Sembola berxwedana Cezayîrê Cemîle Şoreşgera Cezayîrê Cemîle Bouhired weke jinek bi hêz li hemberî dagirkeriya Fransayê têkoşiya. 20 salî tevli eniyên rizgariya neteweyî ya Cezaîrî bû, di eniyên pêş de cih girt û li hemberî dezgehên îskenceya herî giran û giyotînê vînek mezin nîşan da û teslîm nebû.