بەرچەم جودی

 

کۆبانێ- مۆدێرنیتی سەرمایەداری کە ساڵانێکی زۆرە وەک شێرپەنجە لەناو کۆمەڵگە و گەلاندا بڵاوبووەتەوە، کاریگەریەکی قوڵی لەسەر ڕەفتار و سۆزی مرۆڤەکان هەبووە، لە ئەنجامدا کەسایەتی و تاکێک دروست بووە کە لە بنەما و هەست و تایبەتمەندییە مرۆڤایەتیەکانیان تێدەپەڕێنن.

 

هێزە سەرمایەدارییەکان ساڵانێکە بەردەوامن لە پەرەپێدان و جێبەجێکردنی پڕۆژە و میتۆدەکانی ئەزمونی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بۆیە دەبینین لە شەڕێکی سارددا دەستکاری سۆزی هاوڵاتینیان کردوە، بە تایبەتی ڕێکخستنی بە پێی بەرژەوەندیەکانی خۆی، لەو ڕووداوە خوێناویانەی کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕوودەدەن، بێدەنگی و بێهەڵوێستی زاڵ نیگەرانی لێکەوتوەتەوە، بە واتایەکی تر وێنە یان دیمەنەکانی ئێستا خاڵییە لە هەست و سۆزی مرۆڤ.

 

"هەموو شتێک لە کۆنترۆڵی سیستمی سەرمایەداریدایە"

مامۆستا نارین تەمو، مامۆستای مێژوو ڕونیکردەوە، سیستمی سەرمایەداری لە ڕێگەی ئامراز و میتۆدی جۆراوجۆرەوە هەموو شتێکی ملکەچ کردوە، وتی: هەموو جیهانەکەمان گۆڕانکاری زۆری بەسەردا دێت، ئەگەر سەیری ڕەگ و ڕیشەی ئەم کێشەیە بکەین، بۆمان دەردەکەوێت کە ئەم کێشەیە زۆر کۆن و قوڵە، بەتایبەتی لە سەدەی ڕابردودا لەگەڵ پەرەسەندنی سیستەمی دەوڵەتی نەتەوەی، کە خۆی سیستەمی شەڕی ساردی دروستکرد، کە فۆڕمی نوێ بە کاریگەری سەرمایەداریدا پەرەی سەندوە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، لەم ڕووەوە دەمانەوێت سەرنج بۆ ئەو سەدەیە ڕابکێشین کە تێیدا دەژین و کاریگەریەکانی لەسەر هەستی هاوڵاتی، لە ڕابردودا شەڕێکی ساردی دوولایەنە لە نێوان بەشی سۆسیالیستی یەکێتی سۆڤیەت و زلهێزە سەرمایەدارەکاندا هەبوو، لەگەڵ داڕمان و لەناوچوونی یەکەمیان هیچ بەشێکی دژبەیەک نەما، ئەمەش ڕێگەی بۆ خۆشکرد بۆ پاڵاوتنی سیستمەکەی و نوێکردنەوەی میتۆدەکانی، کە بریتی بوو لە گەشەپێدانی زانست و تەکنەلۆژیا و زیرەکی دەستکرد، هەموو ئەمانە بەرهەمی عەقڵ و هۆشیاری و کاری کۆمەڵگەن، لەبری ئەوەی خزمەتی کۆمەڵگە بکەن، دەبینین کە سەرمایەداری بۆ بەرژەوەندی خۆی بەکاری دەهێنێت لە دژی.

 

"دەسەڵاتە سەرمایەدارییەکان زیاتر کاریان لەسەر کۆمەڵگەکانمان کردووە"

نارین تەمو ئاماژەی بە کاریگەریە قوڵەکانی سەرمایەداری لەسەر داڕشتنی تاکەکان لەناو کۆمەڵگەکاندا کرد و جەختی لەوە کردەوە، کە ئەم کاریگەریە تەنها لە مرۆڤدا سنووردار نییە، بەڵکو بۆ هەموو زیندەوەران درێژدەبێتەوە، ژیان بەرەو زیادبوونی مەترسییەکان پاڵدەنێت.

 

ئاماژەی بەوەشکردوە، کە سەرمایەداری مۆدێرن کۆنترۆڵی خۆی بەسەر لایەنە جیاوازەکانی ژیاندا سەپاندوە و قوڵترین کاریگەریەکانی لەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە، بەتایبەتی میزۆپۆتامیا، کە شانەدانی شارستانیەتی مرۆڤایەتییە و پڕە لە سەرچاوە سروشتییە بەرفراوانەکانی ڕووکار و ژێرزەوی، ئەم سامانە وایکردوە ببێتە ئامانجێکی سەرەکی بۆ پڕۆژە سەرمایەداریەکان کە ساڵانێکە کاردەکەن بۆ هەڵوەشاندنەوەی کۆمەڵگەکان لە ڕەگ و ڕیشەی خۆیان، ئەمڕۆش بە ڕوونی ئەنجامی ئەم ڕێبازە دەبینین.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کە نەوەی نوێ لە تاکەکان سەریان هەڵداوە کە ئێستا تەنها بە خەمی کەسی خۆیانەوە سەرقاڵن، بەتایبەتی ماددیەکان، ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی کە هۆشیاری بەکۆمەڵ بەپێی بەرژەوەندییە بەرتەسکەکان دابڕێژرێتەوە، لەم چوارچێوەیەشدا تەکنەلۆژیای مۆدێرن و ڕاگەیاندنی دیجیتاڵی و زیرەکی دەستکرد ڕۆڵێکی سەرەکییان هەبووە لە چەسپاندنی ئەم شێوازە بیرکردنەوە، لە ئەنجامدا مرۆڤەکان بەپێی ئەم سیستەمە دەستیان کرد بە ڕەفتارکردن و نزیکەی بە تەواوی تێکەڵ بە سیستەمەکە بوون.

 

"سیاسەت و یارییەکان کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پراکتیزە دەکرێن"

سەبارەت بە دەستکاریکردنی سۆزی هاوڵاتی، نارین تەمو ئاماژەی بەوەدا: کە کۆمەڵگەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە سایەی تایبەتمەندیە کۆمەڵایەتیەکانیان تا ڕادەیەک خۆیان پاراستوە، ئەم سیاسەت و یاریانە بەدرێژای ساڵان پراکتیزە کراون، هەروەک چۆن لە کیشوەر و وڵاتانی دیکەدا پراکتیزە دەکرێن، بەڵام لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەشێوەیەکی تایبەت پراکتیزە دەکرێن.

 

بۆچوونی خۆی دەربڕی، وتی: من باوەڕم وایە هەست و سۆزی مرۆڤایەتی بە تەواوەتی نەمردوە، بەڵکو ئەو سیاسەتانەی بەدرێژای ساڵان لەڕێگەی شەڕی سارد و سەربازی و کەرتی تایبەتەوە پراکتیزە کران، ئەم هەستانەیان لەناو گەلەکانماندا لاواز و دەستکاری کراون و حاڵەتێکی بێباکی سەریهەڵداوە، تەنانەت بە هەوڵدان بۆ وروژاندن و دەربڕینی ئەو هەستانە، هێز و ئیرادەی پێویست بۆ ئەمە بڕاوە.

 

ئاماژەی بەوەشکردوە، بەگشتی شەڕی کەرتی تایبەت کاریگەریەکی بەرچاوی لەسەر کۆمەڵگەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەبووە، بەڵام من وتم کە بە لەبەرچاوگرتنی تایبەتمەندیە کۆمەڵایەتیەکانی گەلەکانمان، هێشتا هیوایەک هەیە کە ئەم هەستانە وروژێنرێن.

 

"ڕووداوەکانی ئەم دوایە زۆرترین کاریگەرییان لەسەر هەستەکان هەبووە"

نارین تەمو درێژەی بە هەڵسەنگاندنی دۆخی ئێستای دا و ئاماژەی بە کۆمەڵێک ڕووداوی هەنووکەی کرد کە بە بۆچوونی ئەو بە ڕوونی ئەو شتانە بەرجەستە دەکەن کە پێشتر باسی دەکرد: کە پێشهاتەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست تێڕوانینی ئەو بۆ نەمانی شکۆی مرۆڤ بەهێزتر دەکەن، ئەو کۆمەڵکوژیانەی لە کەناراوەکانی سووریا ڕویاندا و ئەوەی ئێستا لە سوەیدا ڕودەدات نمونەی توند و تیژن، هەروەها لە غەززە کە ڕۆژانە زیاتر لە ٥٠ کەس دەکوژرێن، دۆخەکە کەمتر کارەساتبار نییە، لەگەڵ دەیان ڕوداوی دیکە کە بەردەوام ڕوودەدەن.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، بە قوڵی کاریگەری ئەم ڕوداوانەم لەسەرە، ڕەنگە ئەمەش بەهۆی سروشتی ئێمە و ئەو ئەزمونانەی کە وەک ژن و وەک گەلێکی کورد پێیدا تێپەڕیوین، من بە بەتایبەتی هێزێکی دەرونیم نییە کە بەدواداچوون بۆ هەواڵەکان بکەم یان سەیری ئەو وێنانە بکەم کە لەسەر ئەو بابەتانە بڵاودەکرێنەوە، دەتوانێت ئەمە لەو ڕوانگەیەوە لێکبدرێتەوە کە مرۆڤ بە هەستەکانی پێناسە دەکرێت هەستی مرۆڤیش نەسڕاوەیە، بەڵام بەهۆی ئەو سیاسەت و کۆمەڵگەیانەی کە دەورەمان دەدەن، کاریگەرمان لەسەرە و لاواز دەبین.

 

"ئاسایکردنی ڕووداوەکانی توندوتیژی بەشێکە لە هەمان سیاسەت"

نارین تەمو باسی لەوەشکرد، بێباکی بەرامبەر بە توندوتیژی دژی ژنان و منداڵان بەشێکە لە هەمان سیاسەت، کە بەڕاستی هەموو کۆمەڵگەکان کاریگەریان لەسەر سیستەمی سەرمایەداری بووە، بەڵام مرۆڤەکان دەتوانن کاریگەریەکانی کەمبکەنەوە و بە جۆرێک لە جۆرەکان خۆیان لێی ڕزگار بکەن.

 

پێی وایە، دانیشتوانێکی ڕێکخراو و هۆشیار و خوێندەوار و ڕۆشنبیر توانای زیندوکردنەوەی ئەم هەستانە و هەڵوێست وەرگرتن و وەڵامدانەوەیان هەیە، ڕوونترین نموونەی ئەمەش توندوتیژی دژ بە ژنان و منداڵانە، وتی: ژن و منداڵان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لە سەرانسەری جیهاندا هەموو خولەکێک توشی توندوتیژی دەبنەوە و تا ئێستاش ئەم توندوتیژییە نەوەستاوە، سەرەڕای بوونی ڕێکەوتن و یاسا بۆ پاراستنی مافەکانیان، لەگەڵ ئەوەشدا ڕوون و ئاشکرایە کە بەس نین و ڕێگەچارەیەکیان بۆ دابین ناکەن.

 

"ئەمە ڕێگایەکە بۆ پاراستنی خۆد و زیندووکردنەوەی هەستەکان"

نارین تەمو جەختی لەوە کردەوە، کە ڕێکخستنی کۆمەڵگە بەرگریەکی کاریگەرە لە دژی سیستەمی سەرمایەداری، کە ئەزمونی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا جارێکی دیکە گرنگی خۆڕێکخستن دەسەلمێنێت، پڕۆژەیەک لەسەر بنەمای باوەڕی هاوڵاتی بە ڕێکخستنی خۆیان و ژیان بەگوێرەی بەهاکانیان، لەم قۆناغە گرینگەی گۆڕانکاریدا، ئەوپەڕی گرنگی هەیە، لەڕێگەیەوە تاکەکان دەتوانن هەستی مرۆی و پێوەرەکانی ئەخلاقی خۆیان بەدەستبهێننەوە، و ببنە توانای وەستانەوە و هەڵوێستێکی ڕوونیان هەبێت بەرامبەر بە پێشێلکاری و توندوتیژی و کۆمەڵکوژی و ستەم لە هەر شوێنێک ڕووبدات.

 

لە کۆتاییدا، وتی: شیکاریەکانی خۆم دوپات دەکەمەوە کە مرۆڤایەتی و گەلەکانمان بە تایبەتی ماندو بوون، هەرچەندە ئەم هەستە لەنێو هاوڵاتیدا زۆر کەم بووەتەوە، بەڵام پێداگری لەسەر ئەوە دەکەم کە ماندوێتی مرۆڤ هێشتا بە توندی ئامادەیە.