سۆزان ئەبو سەعید

 

بەیروت- شانۆی تیرۆ لە شاری بەیروتی پایتەختی لوبنان، لە ڕۆژی ١٣ی کانوونی یەکەمدا نمایشێکی شانۆنامەی "وطن الأم لازم يلم" کرد، شانۆنامەکە لەلایەن کۆمەڵەی ""Offbeat" بە هاوکاری لەگەڵ کۆمپانیای"Lebanese Spotlight" پێشکەشکرا.

 

ئەم نمایشە بەشێکە لە زنجیرەیەک بەرهەمی شانۆیی کە باس لە مافەکانی مرۆڤ و پرسە کۆمەڵایەتییەکان دەکەن لە چەند وڵاتێک لەوانە لوبنان، ئوردن، میسر، تونس، پورتوگال و ڕۆمانیا.

 

شانۆنامەکە دیمەنێکی سەرەکی لەگەڵ کارەکتەری "ماریانا" دادوەر نمایشکرا، لەبەردەمیدا چوار ژن ئەزموونی جیاکارییەکانیان گێڕایەوە کە لە هاوسەرگیرییەکانیان لەگەڵ بیانییەکان سەرچاوەی گرتووە، شایەتحاڵەکانیان لە سەختی دۆزینەوەی کار و بێبەشکردنی منداڵەکانیان لە خوێندنەوە دەستی پێکرد تا کۆچی زۆرەملێ، گەڕان بەدوای دەرفەتدا بۆ دەرەوەی وڵات دوای ئەوەی منداڵەکانیان لە لوبنان کارەکانیان لێ قەدەغەکرا، کە ئەو وڵاتەیە لێی لەدایک بوون و گەورەبوون.

 

شانۆنامەکە پرسیاری بنەڕەتی وروژاند و چەندین پەیامی سەبارەت بە دادپەروەری و یەکسانی و ڕۆڵی یاسادانان لە بەردەوامکردن یان نەهێشتنی هەڵاواردن لەسەر بنەمای ڕەگەزی گەیاند، دوای نمایشەکە گفتوگۆیەکی کراوە لە نێوان کاست و بینەردا بەڕێوەچوو، کە باس لەو پرسانە کرا کە شانۆنامەکە لە ڕوانگەی مرۆیی، یاسایی، سیاسی و کۆمەڵایەتییەوە وروژاندیان، لە هەوڵێکدا بۆ گۆڕینی گێڕانەوەی باو و بەشداریکردن لە داڕشتنی داهاتوویەکی دادپەروەرانەتر.

 

"شانۆ: پلاتفۆرمێک بۆ دادپەروەری و یەکسانی"

لە پەراوێزی نمایشە شانۆییەکەدا، کەریمە شەبو، بەڕێوەبەری هەڵمەتی "نەتەوەیی من بۆ من و خێزانەکەم"، جەختی لەوە کردەوە، کە ئامانجی کارەکە گۆڕینی گێڕانەوە و تێکشکاندنی ئەو چەشنە چەقبە ستوانەی دەوروبەری پرسەکانە کە لەلایەن هەندێک کەسەوە بە هەستیار دادەنرێت، وەک مافی ژنانی لوبنانی بۆ گواستنەوەی نەتەوەیی خۆیان بۆ منداڵەکانیان.

 

وتی: هەندێک لە دەستێوەردانەکان ڕەتکردنەوەیان دەربڕیوە لە پێدانی مافی گواستنەوەی نەتەوەیییان بۆ منداڵەکانیان بە ژنانی لوبنانی، بە ئاماژەدان بە سەرچاوە سنووردارەکانی وڵات و قەبارەی بچووکی وڵاتەکە، ئەم گفتوگۆیە مافەکانی ژنان کەم دەکاتەوە.

 

جەختیشی لەوە کردەوە، کە دایکان ناۆاڕێنەوە بۆ مافەکانی خۆیان یان داوای پێویستی وەک خوێندنی بێبەرامبەر ناکەن، بەڵکو داوای مافێکی بنەڕەتی دەکەن لەسەر بنەمای هاوڵاتیبوون و یەکسانی لە ماف و ئەرکەکاندا، پێویستی بە چاکسازییەکی ڕیشەیی هەیە لە یاسا جیاکارییەکان کە ئازاری ڕۆژانە بەسەر ژنان و منداڵەکانیاندا دەسەپێنن، ئەمەشی بە "توندوتیژی دوو هێندە" پێناسە کرد.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، هەر باسێک لە تایبەتی پەیوەست بە هەندێک نەتەوە، وەک ڕێگریکردن لە منداڵی ئەو ژنانەی کە هاوسەرگیریان لەگەڵ سووری یان فەڵەستینی کردووە بۆ بەدەستهێنانی ڕەگەزنامە، چەمکی هاوڵاتیبوون و مرۆڤایەتی تێکدەدات و بە ڕەگەزپەرستی دادەنرێت، وتی: لوبنان پەیماننامەی نەهێشتنی هەموو جۆرە جیاکارییەکی ڕەگەزی واژۆ کردووە، کە ئەو جۆرە کارانە بە تاوان دەزانێت، بۆیە مافی هاوڵاتیبوون بۆ ژنانی لوبنانی هەڵبژاردن قبوڵ ناکات، بەڵکو مافێکی تاک و ڕوونە بۆ یەکسانی تەواو لەگەڵ پیاوان بەپێی یاسا و لە چوارچێوەی یاسادا.

 

"دایکان لە نێوان بێبەشی و ئازاردا"

نیهاد بەیومی، کچی دایکێکی لوبنانی و باوکێکی فەڵەستینیە، ئەزموونی تایبەتی خۆی باسکرد و ڕوونیکردەوە، کە بڕوانامەی یاسایی لە زانکۆیەکی لوبنانی بەدەستهێناوە، بەڵام بەهۆی نەتەوەییەوە نەیتوانیوە پەیوەندی بە سەندیکای پارێزەرانەوە بکات.

 

جەختی لە گرنگی ئەو پرسە کردەوە کە لە شانۆنامەکەدا وروژێنراوە، لە ڕوانگەی یاسایی و سیاسی و کۆمەڵایەتییەوە، وتی: بێبەشکردنی کەسێک لە نەتەوەکەی، لە ئەنجامدا مافی کارکردنی، بە جۆرێک یان جۆرێکی تر پاڵیان پێدەنێت بۆ دەرەوەی یاسا، ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر کۆمەڵگە دەبێت، هەروەها دەستووری لوبنان یەکسانی نێوان ژن و پیاو و ئازادی کەسی لە هاوسەرگیریدا دیاریکردووە، لەگەڵ ئەوەشدا یاسا جیاکارییەکان سەبارەت بە پێدانی نەتەوەیی تاکەکان لەم مافە بنەڕەتییانە بێبەش دەکەن.

 

ڕوونیکردەوە، کە پردەکە لە کایەی یاساییەوە درێژدەبێتەوە بۆ ئاستی مرۆیی و کۆمەڵایەتی، کە تاکەکان تەنها بەهۆی نەتەوەیی خۆیانەوە ڕووبەڕووی جیاکاری ڕەگەزی یان خێڵەکی دەبنەوەوتیشی: چارەسەرەکە لە کارکردندایە بۆ هاوئاهەنگی یاساکان بۆ ڕەنگدانەوەی ئەم ڕاستیانە، مسۆگەرکردنی مافی نەتەوەیی و کارکردنی هەموو کەسێک و پاراستنی مرۆڤایەتییەکەی.

 

"هاوڵاتیبوون مافێکە بۆ ژنان نەک پێویستیەک"

مەریام یاغی، چالاکوانی فێمینیست و کەسایەتی میدیایی پێزانینی خۆی بۆ شانۆنامەنووس و دەرهێنەر دەربڕی بۆ ئەم کارە شانۆییە سەرنجڕاکێشە لەم کاتە هەستیارەدا، وتی: ئەو پرسە کە شانۆنامەکە دەیوروژێنێت، ڕەنگدانەوەی ئەو بێدەنگییە بەردەوامەیە سەبارەت بە مافێکی بنەڕەتی بۆ دایکان و ژنانی لوبنانی: مافی پێدانی هاوڵاتیبوون بە منداڵەکانیان و هاوژینە بیانیەکانیان.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەمڕۆ کۆبووینەتەوە بۆ گفتوگۆکردن لەسەر ئەم کارە هونەرییە، لەکاتێکدا تەنها دوو هەفتە لەمەوبەر سەرۆکی فیفا ڕەگەزنامەی لوبنانی پێبەخشرا وەک ڕێزلێنانێک بۆ بەشدارییە وەرزشییەکانی، هاوکات زۆرێک لە ژنانی لوبنانی ئەم مافەیان لێ داگیردەکرێت تەنها لەبەر ئەوەی هاوسەرگیریان لەگەڵ پیاوانی بیانی کردووە، ئەم بڕیارە لە دڵی سەروەری کەسی ژنێک دەدات بەسەر ژیان و هەڵبژاردنەکانیدا.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، تا کەی بەردەوام دەبین لە داواکردنی ئەم مافە بنەڕەتییە؟ مافی ژنە بڕیار بدات کە هاوسەرگیری لەگەڵ کێ دەکات و کەی هاوبەشی ژیانی خۆی هەڵدەبژێرێت، لەکاتێکدا لە لوبنان ئەم مافە وەک یارمەتی هەڵبژاردن یان فەرمانی فەخری دەبەخشرێتە بیانییەکان کە هەندێک کەسایەتی کاریگەر هەوڵی هێورکردنەوە یان پێدانی هەندێک پێویستیان پێدەدەن، جێگای شەرمەزارییە کە ئێمە ئەمڕۆ باسی ئەو بنەما بنەڕەتییانە دەکەین، لەکاتێکدا پیاوێکی لوبنانی دەتوانێت بە ئاسانی ڕەگەزنامە بە ژنە بیانەکەی بدات، بەڵام ژنێک لە ئەم مافە بێبەش دەکرێت، کە مافێکی سروشتییە بۆ هەموو مرۆڤێک، نەبوونی پێچەوانەی دەستووری لوبنانە، کە یەکسانی نێوان ژن و پیاو لە دەوڵەتێکدا دیاری دەکات کە بە سەروەری یاسا و دامەزراوەکان بەڕێوەدەچێت.

 

ئاماژەی بە ئەزموونی تایبەتی خۆی کرد و وتی: وەک دایکێکی لوبنانی کە کچێکم لە هاوژینی پێشووم هەیە کە عێراقیە، لە کاتی شانۆگەرییەکەدا بیرم هاتەوە کە چەندە ئەو پێشێلکارییانەی کە ژنان ڕووبەڕووی دەبنەوە بەهۆی یاساکانی باری کەسییەوە، شتێک کە خۆم ئەزموونی کردم، ڕووبەڕووی کێشەیەک بوومەوە لە تۆمارکردنی کچەکەم لە خوێندنگە، چونکە هەڵگری ڕەگەزنامەی لوبنانی نییە، تەنانەت خوێندنگەیەک پەیوەندی پێوەکردم بۆ ئەوەی بڵێن ناتوانن وەریبگرن چونکە بە بیانی دادەنرێت، هەرچەندە توانیم مۆڵەتی نیشتەجێبوونی بۆ وەربگرم، کە بەردەوام نوێی دەکەمەوە، بەڵام ئەمە تەنها یەکێکە لە زنجیرە درێژخایەنەکانی پێشێلکاری کە ژنان لە لوبنان ڕووبەڕووی دەبنەوە.

 

جەختی لەوە کردەوە، کە پرسەکە تەنها داب و نەریتی کۆمەڵایەتی یان گێڕانەوەی کولتووری نییە، بەڵکو یاسا و بڕیارە فەرمییەکانە کە لەلایەن دامەزراوە دەوڵەتییەکانەوە دەردەچن کە ژنان دەخەنە پێگەی سزادان تەنها لەبەر ئەوەی سەروەری خۆیان بەسەر ژیانیاندا بەکارهێناوە، پێی وایە هونەر و چالاکیی فێمینیست و بزووتنەوەکانی شەقام، هاوشانی یاسادانان دەتوانن ئەم گێڕانەوەیە بگۆڕن.

 

"یەکسانی: مافێکی دەستورییە کە هێشتا پشتگوێخراوە"

جیهان ئەبو عابد، یەکێکە لە ئامادەبووانی شانۆنامەکە، وتی: تەوەری شانۆنامەکە بۆ من واتایەکی زۆر گەورەیە، هەروەها سەرنجی ڕاکێشام بۆ بینینی، چونکە من هەمان ئەو ئازارە دەژیم کە تێیدا وێنا دەکات، داواکارم کە ژنانی لوبنانی مافی گواستنەوەی نەتەوەیی خۆیان بۆ منداڵەکانیان پێبدرێت، دایکم میسرییە، باوکم فەڵەستینییە،  دایکم بۆ ماوەی ٥٥ ساڵ لە لوبنان مایەوە و مۆڵەتی نیشتەجێبوونی ساڵانەی هەبوو، دواتر لەگەڵ پیاوێکی ئەڵمانی هاوسەرگیریم کرد و کچەکەم ڕەگەزنامەی ئەڵمانیشی بەدەستهێنا، هەروەها  دایکم دەتوانێت ڕەگەزنامەی میسریم پێبدات.

 

لە درێژەی قسەکانیدا وتی: بەڵام دوای ئەوەی هاوسەرگیریم لەگەڵ پیاوێکی لوبنانی کردووە و ڕەگەزنامەی لوبنانیم بەدەست هێناوە، نەمتوانیوە ئەم ڕەگەزنامەیە بە کچەکەم بدەم، هەرچەندە هەموو ژیانم لێرە ژیاوم و منداڵی لوبنانیم لێی هەیە، دژایەتیەکە ئەوەیە کە دەتوانم ڕەگەزنامەی میسری بە منداڵە لوبنانیەکانم بدەم، هەرچەندە ئەوان هەرگیز سەردانی میسریان نەکردووە، لە کاتێکدا من ناتوانم ڕەگەزنامەی لوبنانی بە خوشکەکەیان بدەم.