رەجا حەمید ڕەشید

 

عێراق- لەگەڵ نزیکبوونەوەی هەڵبژاردنەکانی عێراق، هەوڵەکان چڕتر دەبنەوە بۆ بەرزکردنەوەی بەشداریی کۆمەڵایەتی، بەتایبەتی لە نێو گەنجان و ژنان، هۆشیاری هەڵبژاردن پایەیەکی بنەڕەتییە بۆ چەسپاندنی پراکتیکی دیموکراتیک و دروستکردنی متمانە لە نێوان هاوڵاتیان و پرۆسەی هەڵبژاردن.

 

ناوەندی بەغدا بۆ سیاسەتی گشتی، بە هاوکاری کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان، ڕۆژی ٢٥ی تشرینی یەکەم وۆرکشۆپێکی گفتوگۆی کراوەی سازکرد، بۆ گفتوگۆکردنی ڕاستی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکاندا، لەگەڵ نزیکبوونەوەی هەڵبژاردنەکانی مانگی تشرینی دووەم، ئامانجی وۆرکشۆپەکە بەرزکردنەوەی بەشداریکردنی گەنجان و ژنانی عێراقە لە هەڵبژاردنەکاندا.

 

وۆرکشۆپەکە کە بە بەشداری بەرفراوانی گەنجان و ژنان بەڕێوەچوو، ئامانجی هۆشیارکردنەوەی خەڵک بوو لە گرنگی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکان، بەرزکردنەوەی متمانەی هاوڵاتیان بە پرۆسەی دیموکراتیک، هاندانی ژنان و گەنجان بۆ ئەوەی بەشێکی کارا بن لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، بە گفتوگۆکردنی پرۆسەی هەڵبژاردن و گەڕان بەدوای چارەسەری ڕاستەقینە کە بەشداربێت لە بەرزکردنەوەی بەشداریکردنیان لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا بەڕێوەچوو.

 

وۆرکشۆپەکە لەلایەن نیبراس ئەبو سودە، ڕاهێنەری نێودەوڵەتی لە کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان بەڕێوەچوو، باس لە چەند بابەتێکی سەرەکی کرا، دیارترینیان گرنگی بەشداری ژنان، ئەو هۆکارانەی کە دەبنە هۆی دوودڵی گەنجان و ژنان بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکاندا، چۆنیەتی تێپەڕاندنی خۆبەدوورگرتن لە هەڵبژاردنەکان، هەروەها خستنەڕووی بیرۆکە و دەستپێشخەری پراکتیکی بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی گەنجان و بەشداری ژنان.

 

گرنگی بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکاندا

لە میانی وۆرکشۆپەکەدا، نیبراس ئەبو سودە، جەختی لە گرنگی بەشداری ژنان و گەنجان لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق کردەوە، پێداچوونەوەی بە ڕاستی و پەرەپێدانی بەشداری هەڵبژاردنەکان لە عێراق لە ساڵی ٢٠٠٥ تا ٢٠٢١، وە شیکردنەوەی ڕێژەی بەشداریکردن و ڕۆڵی هەردوو ژنان و گەنجان لە پشتیوانیکردنی پرۆسەی دیموکراتیک.

 

ڕوونیشیکردەوە، سەرەڕای گۆڕانکارییە سیاسی و دەستورییە گەورەکانی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە، هەتاوەکو ئێستاش گەنجان و ژنان بەردەوام بەدەست نوێنەرایەتی سیاسی لاواز و بەشداری کاریگەر لە پرۆسەی هەڵبژاردندا دەناڵێنن، لە وڵاتێکدا کە ژمارەی گەنجانی زۆرە، ئەوانەی تەمەنیان لە خوار ٣٠ ساڵەوەیە زیاتر لە نیوەی دانیشتووانەکەی پێکدەهێنن، و بنکەیەکی فراوانی ژنانە، ئەم وزانە لە کاریگەرییەکانیان لەسەر ژیانی سیاسی سنووردار دەمێننەوە، جا چ وەک دەنگدەر یان کاندید.

 

ئاماژەی بە هۆکارەکانی دابەزینی ڕێژەی دەنگدان لە هەندێک لە هەڵبژاردنەکاندا کرد، لەوانە لاوازی متمانە بە سیستەم و دامەزراوە سیاسییەکان، هەژموونی نوخبە نەریتییەکان بەسەر پارتەکان و لیستی هەڵبژاردنەکاندا، سنووردارکردنی کۆمەڵایەتی و کولتووری بۆ بەشداریکردنی ژنان، هەروەها سنووردارکردنی بەهێزکردنی گروپە پەراوێزخراوەکان لە پلاتفۆرمە پارتەکان یان یاسادانان، باشترکردنی بەشداری گەنجان و ژنان لە عێراقدا تەنها مافێکی دیموکراتیک نییە، بەڵکو پێویستییەکە بۆ گەڕاندنەوەی متمانە بە پرۆسەی هەڵبژاردن و بوژاندنەوەی ژیانی سیاسی بە دەنگی نوێ کە گوزارشت لە خواستەکانی کۆمەڵگاە دەکات، بەتایبەتی لە ژێر ڕۆشنایی ئەو ئاڵەنگاریانەی ڕووبەڕووی وڵات دەبێتەوە لەسەر ئاستی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی.

 

یەقین عەبدول ئەمیر، چالاکوان و شارەزا لە کاروباری هەڵبژاردن و ڕێکخەری پرۆژەی پاراستنی ژینگەی زانیاری لە پرۆسەی هەڵبژاردن، ڕایگەیاند، ئامانجی ئەم وۆرکشۆپە، کە بە هاوکاری کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان و چەند ڕێکخراوێکی کۆمەڵگەی مەدەنی کە بەشدارن لە چاودێری هەڵبژاردنەکان ڕێکخراوە، کە بە ئامانجی زیادکردنی بەشداری گەنجان و ژنان و دەستنیشانکردنی هۆکاری سەرەکی بەشداری نەکردنیان لە هەڵبژاردنەکاندا، هەروەها پرۆسەی هەڵبژاردنەکانی داهاتوو.

 

لە وۆرکشۆپەکەدا، باس لە ئەزمونی پشکی ژنان و کاریگەرییەکانی لەسەر زیادکردنی نوێنەرایەتی ژنان لە پەرلەمانی عێراق کرا، هەروەها باس لە ئاڵەنگاری بەردەم گەنجان کرا لە خۆکاندیدکردن بۆ پۆست و بەشداریکردنی سیاسی، پێداچوونەوە بە نموونەکانی ئەزمونە سەرکەوتووەکانی عەرەب لەم بوارەدا، وەک ئەوانەی لە تونس و ئوردن.

 

کۆتایی وۆرکشۆپەکە بە مەشقێکی کارلێککارانە بە ناوی "چی ئەگەر بەشداری بکەین؟ چی ئەگەر بایکۆت بکەین؟" ئامانجی مەشقەکە پەرەپێدانی بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و ڕوونکردنەوەی کاریگەرییەکانی بەشداریکردن و بایکۆت لەسەر بڕیاردان و هۆشیارکردنەوەی خەڵک بوو لە گرنگی بەشداریکردنی ئەرێنی لە پرۆسەی هەڵبژاردنەکاندا.