جینۆساید لە غەززە... تا کەی جیهان بێدەنگ دەمێنێتەوە؟

جۆیا حەدشیتی-ئەندامی لیژنەی ژنۆلۆژی

ئەمڕۆ غەززە تەنها هەواڵێکی دادپەروەرانە نییە لە تەلەفزیۆنەکاندا، هەروەها تەنها ژمارەکان نییە لەسەر تیکەری هەواڵەکان، غەززە ئەمڕۆ دایکێکە کە ماتەمینی منداڵەکانی دەگێڕێت، باوکێکە بەناو داروپەردوودا بەدوای پاشماوەی ماڵەکەیدا دەگەڕێت، منداڵێکی بێ دایک و باوکە کە بە ئاشکرا خەوتووە، کە تەواوی نەتەوەیەکە لە بەرامبەر کارەساتێکدا بێدەسەڵات وەستاوە و واتای ئازارەکان پێناسە دەکاتەوە. 

 

ماوەی چەند مانگێکە زیاتر لە دوو ملیۆن کەس لە غەززە تووشی شەڕێکی بێ بەزەییانە بوون، ماڵەکان لەسەر دانیشتوانەکانیان وێران دەکرێن، نەخۆشخانەکان دەکرێنە گۆڕی بەکۆمەڵ و قوتابخانەکان لەبەرچاوی جیهان دەکرێنە ئامانج، کارەبا دەبڕدرێت، ئاو کەم دەبێتەوە، خۆراک و دەرمانیش گەمارۆ دراوە، وەک ئەوەی ئامانجەکە خنکاندنی ژیان خۆی بێت، چۆن جیهان لەبەرامبەر هەموو ئەمانەدا بێدەنگ دەبێت؟ 

 

تەنها ژمارەکان بەسە بۆ ئەوەی پێمان بڵێن ئەوەی ڕوودەدات تەنها "ململانێیەکی چەکداری" نییە، بەڵکو تاوانێکی ڕێکخراوە کە ئامانج لێی سڕینەوەی تەواوی گەلێکە، هەزاران قوربانی کە زۆربەیان ژن و منداڵن، وە دەیان هەزار بریندار و سەدان هەزار ئاوارە، کە هەموو ئەمانە لە کاتێکدا، ڕوودەدەن کە بۆرودومانەکە بەبێ وەستان بەردەوامە، وەک ئەوەی دەنگی تەقینەوەکان بووبێتە سروودی ڕۆژانەی غەززە. 

 

بەڵام سەرەڕای ئەم هەموو وێرانکارییە، هێشتا شتێک لە غەززەدا هەیە کە شایەنی ژیانە بۆی، من منداڵان دەبینم سەرەڕای برسێتی پێدەکەنن، پیاوان هەموو بەیانیەک چادرەکانیان دروست دەکەنەوە، ژنان لە نێو داروپەردوودا لەسەر ئاگرێک نان دروست دەکەن، ئەم کەسانە لە سەختترین ساتەکانیشدا واتای خۆڕاگری و مرۆڤبوون واتای چییە، جیهان فێر دەکەن. 

 

ئەوەی لە غەززە دەگوزەرێت، تەنها پرسێکی سیاسی نییە، بەڵکو لە سەرووی هەموویانەوە پرسێکی مرۆییە، ئەرکی بەکۆمەڵمانە دەنگی خۆمان بەرز بکەینەوە، ئازارەکانی غەززە بە جیهان بڵێین و ڕەتی بکەینەوە کە ئازارەکە ببێتە ڕووداوێکی ئاسایی کە بتوانین بەسەریدا زاڵ بین و بڕۆینە پێشەوە، غەززە ئەمڕۆ لە ئێمە دوور نییە، غەززە ئەمڕۆ لەناو هەمووماندا نیشتەجێیە. 

 

لە کۆتاییدا، دەبێت خۆمان بە هیواوە بچەسپێنین، ئەو هیوایەی کە ئەم مۆتەکەیە کۆتایی پێبێت، ئەم هیوایە دوا چەکی ئێمەیە و کەس ناتوانێت لێمان بسەنێتەوە. 

 

کاتێک باسی غەززە دەکەین، ناتوانین وێنەی ئەو ژنە فەڵەستینییە پشتگوێ بخەین کە باڵا بەرز وەستاوە و دەستی منداڵەکانی گرتووە، سەرەڕای هەموو هەوڵێک بۆ کوژاندنەوەی. 

 

ژنان لە غەززە باجێکی قورسیان لەم شەڕەدا داوە، بەشێکی زۆریان لە ژێر بۆردووماندا کوژراون، زۆرێکیان کوڕ و هاوژینەکانیان لەدەستداوە و بەشێکی زۆریشیان لە ماڵ و حاڵی خۆیان ئاوارەبوون و بێ ماڵ و حاڵ بوون، بەڵام هەموو بەیانیەک دەبینین کە ژیان ڕێکدەخاتەوە: منداڵەکان لە دەوری خۆی کۆدەکاتەوە و گۆرانییان بۆ دەڵێت تا بۆ ساتێک دەنگی فڕۆکەکان لەبیربکەن. 

 

ئەو دایکە کە سەرەڕای مردن منداڵی دەبێت، ئەو ژنەی کە هاوژینەکەی دەنێرێتە شەڕ و چاوەڕێی دەکات، ئەو ژنە گەنجەی کە بە دەستەکانی لە ناو داروپەردوودا هەڵدەکۆڵێت، بۆ وەرگرتنەوەی خوشکەکەی، ئەو پزیشک و پەرستارە لە نەخۆشخانە، هەروەها ئەو مامۆستایەی کە چادرەکەی ئاوارەبوون دەگۆڕێت بۆ پۆلێکی بچووک بۆ ئەوەی خوێندن نەوەستێت. 

 

خۆڕاگری ئەو خۆڕاگرییەکی ئاسایی نییە، ئەوە کردەوەیەکی بەرخۆدانی ڕۆژانەیە لە دژی ئەو بیرۆکەیەی کە غەززە لەسەر نەخشە دەسڕدرێتەوە، ئەو کەسەیە کە بە کامێرای مۆبایلەکەی ئەو شتانەی کە ڕوودەدەن بەڵگە دەکات و بۆ جیهان بڵاوی دەکاتەوە، ئەو کەسەیە کە لەبەردەم میدیاکاندا وەستاوە و دەڵێت "ئێمە لێرەین، ون نابین". 

 

ژنی غەززە هەم ئازار و هەم هەڵگری هیوایە، چاوەکانی پڕ دەبن لە فرمێسک کاتێک منداڵە خۆشەویستەکەی دەنێژێت، بەڵام دەنگی بە دوعا و سەبرەوە بەرز دەبێتەوە، جەستەی لە برسێتی و ترسدا ماندوو بووە، بەڵام دڵی بەردەوامە لە لێدان لە باوەڕ کە ئەم خاکە هەڵدەستێتەوە. 

 

لە سەردەمی جینۆسایددا، ژنی غەززە ئیتر تەنها هێما نییە؛ ئەو بووەتە خودی گێڕانەوەکە، ئەو چیرۆکەیە کە ئازار و خۆڕاگریی غەززە دەگێڕێتەوە و گەورەترین بەڵگەیە کە ژیان لە مردن بەهێزترە، هەرچەندە توندوتیژ بێت.