نەزیهە  بوسەعیدی

 

تونس - بە پشتبەستن بەو لێدوانانەی کە لە سەرەتای ئەمساڵەوە لەلایەن سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی تونسەوە بڵاوکراونەتەوە، ڕوونە کە دۆخی ڕاگەیاندن لە تونس بە قۆناغێکی مەترسیداردا تێدەپەڕێت، سەندیکاکە جەخت لەسەر پێویستی ڕۆژنامەنووسان دەکاتەوە بۆ بەرزڕاگرتنی ڕۆڵی پیشەی خۆیان لەم قۆناغە هەستیارەدا، لە ژێر ڕۆشنای ئەوەی کە بە هەوڵەکانی دەسەڵاتداران بۆ سنووردارکردنی ئازادی ڕادەربڕین و پاڵنانی ڕاگەیاندنی گشتی بەرەو ڕەشبوونەوە دەزانێت، هەروەها سەندیکا دووپاتی دەکاتەوە، کە ئازادی ڕاگەیاندن نوێنەرایەتی یەکێک لە دەستکەوتە دیارەکانی شۆڕشی ٢٠١١ دەکات و لە هیچ بارودۆخێکدا ناتوانرێت سازشی لەسەر بکرێت.

 

یەکەی چاودێری لە سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی تونس دوایین ڕاپۆرتی خۆی بۆ مانگی تەمووز بڵاوکردەوە، کە ئەو ئاگادارکردنەوە و هێرشانە لەخۆدەگرێت کە بەدرێژای شەش مانگی یەکەمی ئەمساڵ دژی ڕۆژنامەنووسان و فۆتۆگرافەران و کامێرامان ئەنجامدراون.

 

لە ڕاپۆرتەکەدا هاتوە، کە یەکەی چاودێری ١٦ هێرشی دژی ڕۆژنامەنووسان و وێنەگری ڕۆژنامەنووسان تۆمارکردوە، لە کۆی ٢٠ ڕاپۆرتی ڕووداو کە لە ڕێگەی پەیوەندی تەلەفۆنی و چاودێریکردنی تۆڕی کۆمەڵایەتی و پەیوەندی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ڕۆژنامەنووسان لەلایەن یەکەکەوە پێگەیشتوە.

 

دەستدرێژی و ئاگادارکردنەوەکان بە بەراورد بە مانگی حوزەیرانی رابردو دوو هێندە زیادیکردوە، لەو ١٠ ئاگادارکردنەوەیەدا ٨ دەستدرێژی بۆ سەر ڕۆژنامەنووسان و فۆتۆگرافەری ڕۆژنامەنووسان تۆمار کراوە.

 

بەگوێرەی ڕاپۆرتەکە، هێرشەکان کاریگەرییان لەسەر ١٣ قوربانی هەبووە، بەپێی ڕەگەز بەم شێوەیە دابەشکراون: پێنج ژن و هەشت پیاو کە ١٢ ڕۆژنامەنووس و فۆتۆگرافەرێکیان هەیە.

 

قوربانیانی هێرشەکان بەسەر ١١ دەزگای ڕاگەیاندندا دابەش دەکرێن کە ٤ ماڵپەڕی ئۆنلاین و ٤ وێستگەی ڕادیۆی و ٢ کەناڵی تەلەفزیۆنی و ڕۆژنامەیەکی چاپکراو کە ٩ دامەزراوەی تونسی و قەوارەیەکی بیانی تێدایە، هەروەها هێرشەکان ٣ ڕۆژنامەنووسی ئازادیان کردە ئامانج.

 

"داوای لێکۆڵینەوە و هەڵوەشاندنەوەی فەرمانی ٥٤"

جیهان لواتی، ئەندامی ئۆفیسی نیشتمانی سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی تونس، هەر ڕاپۆرتێک وێنەیەکی نوێی ئەو پێشێلکارییانە دەخاتە ڕوو کە بەرامبەر ڕۆژنامەنووسان ئەنجام دەدرێن، بەتایبەتی لە ژێر ڕۆشنای زیادبوونی هێرشەکان دژی ڕۆژنامەنوسان، چ لەلایەن وەزارەتی ناوخۆ لە کاتی ناڕەزایەتییەکان بێت یان لەلایەن وەزارەتی دادەوە بەهۆی "فەرمانی ژمارە ٥٤".

 

ئاماژەی بەوەشکردوە، کە ئەوەی لە دوایین ڕاپۆرتەدا نوێیە، ئەو هێرشانەیە کە دەزگاکانی ڕاگەیاندن دژی ڕۆژنامەنوسان ئەنجامیانداوە و ڕەتکردنەوەی باوەڕپێکراوی ڕۆژنامەنووسانی باوەڕپێکراو لە تونس بۆ کارکردن و پراکتیزەکردنی پیشەکەیان، کە هێرشەکان لە تۆڕی کۆمەڵایەتیشدا ڕوودەدەن، بەتایبەتی بۆ سەر ژنانی ڕۆژنامەنووس، کە ئەمەش بە جۆرێک لە توندوتیژی ڕەگەزی دادەنرێت.

 

ئاماژەی بەوەشکردوە، کە بەپێی خوێندنەوەی ئێمە بۆ ئەم بابەتە، زیادبوونی قسەی توندوتیژ و چەواشەکارانە دەبینین، هەروەها چەندین پێشێلکاری و ناوزڕاندن لە لاپەڕەکانی فەیسبووک و تۆڕی کۆمەڵایەتیدا دەبینین، هەروەها سەندیکاکە پێشنیاری کردنەوەی لێکۆڵینەوە دەکات سەبارەت بەو پێشێلکاریانەی کە لە فێستیڤاڵە هاوینەکاندا تۆمارکراون، بە لەبەرچاوگرتنی نەبوونی ڕوون و یەکسانی لە پرۆسەی باوەڕپێکردن بۆ ڕۆژنامەنووسان.

 

دەسەڵاتدارانی دادوەری پێشنیاری ڕێزگرتن لە مافی دەستگەیشتن بە زانیاری و ڕووماڵکردنی ڕاگەیاندن لە هۆڵەکانی دادگا، بە لابردنی هەموو بەربەستە نایاساییەکانی بەردەم کاری ڕۆژنامەنووسان و ڕاگرتنی جێبەجێکردنی بڕیاری ٥٤ی تایبەت بە بەرەنگاربوونەوەی تاوانەکانی سیستەمی زانیاری و پەیوەندییەکان لە دادگاکاندا، تا ئەو کاتەی ئەو هەموارکردنە پێشنیارکراوەی ئێستا لە ئەنجومەنی نوێنەران گفتوگۆ دەکرێت.

 

پەردەپۆشکردنی ڕاگەیاندن

سەندیکای نیشتمانی رۆژنامەنووسانی تونس سەرکۆنەی کەمی ڕووماڵکردنی بزووتنەوەی سەندیکای کرێکارانی تونسی کرد لە لایەن ڕاگەیاندنە گشتییەکانەوە، لە ڕاگەێیاندراوەکدا نیگەرانی خۆی دەرببڕی سەبارەت بە قەدەغەکردنی ڕاگەیاندنی بێ وێنە کە زۆربەی دەزگاکانی ڕاگەیاندن سەبارەت بە بزووتنەوەی نیشتمانی کە لە ٢١ ی ئابدا لەلایەن یەکێتی گشتی کرێکارانی تونسەوە رێکخرابوو، هاروەها ئەم چالاکییە کە هەزاران هاوڵاتی بۆ دەربڕینی داخوازیە نەتەوەیەکان بەشدارییان تێدا کرد، بڕیار بوو ڕووماڵێکی گشتگیر لە ڕاگەیاندندا بکرێت، لەگەڵ ئەوەشدا، زۆربەی دەزگاکانی ڕاگەیاندن ڕووماڵکردنیان پشتگوێ خست، جگە لە چەند جیاکارییەکی سنووردار نەبێت.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەم ڕەشکردنەوەیە تەنها هەڵەیەکی پیشەی نییە، بەڵکو لادانێکە لە بنەما سەرەکییەکانی کاری ڕاگەیاندنی گشتی و پێشێلکردنی مافی هاوڵاتیانە بۆ ڕاگەیاندنی ئازاد و ڕوون، هەروەها دەرگا بەڕووی بڵاوبوونەوەی زانیاری چەواشەکارانە لە تۆڕی کۆمەڵایەتیدا دەکاتەوە و کاریگەری نەرێنی لەسەر متمانەی گشتی بە ڕاگەیاندنی نیشتمانی دەبێت.

 

بەم پێیە سەندیکاکە شەرمەزارکردنی ڕەشبوونەوەی ڕاگەیاندنی دووپاتکردەوە و بە کردەوەیەکی قبوڵنەکراوی زانی کە زیان بە دیمەنی ڕاگەیاندنی نیشتمانی دەگەیەنێت، دەزگاکانی ڕاگەیاندنی گشتی ڕاستەوخۆ بەرپرسیاری نەبوونی ئەو چالاکییەیان زانی، چونکە بنەما پیشەییەکان و مافی زانیاری گشتی پێشێل دەکرد، هەروەها دەسەڵاتە سیاسییەکانی بە بەرپرسیار زانی لە هەڵوەشاندنەوەی هەندێک میکانیزمی چاودێری سەربەخۆ، وەک دەسەڵاتی باڵای سەربەخۆی پەیوەندییە بینراو و بیستراوەکان، کە ڕێگەی بە دەسەڵاتی جێبەجێکردن دا زاڵ بێت بەسەر ڕاگەیاندنی گشتیدا.

 

سەندیکاکە ڕایگەیاندوە، کە بەرپرسیارێتی تەواو لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم لادانە پیشەییە مەترسیدارە لە ئەستۆ دەگرن و لەگەڵ هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان کاردەکەن بۆ بەرگریکردن لە سەربەخۆی پیشەی ڕۆژنامەگەری و پاراستنی لە هەر شتێک کە ئەخلاق و بەهاکانی پیشەکە تێکبدات، هەروەها جەختی لەوە کردەوە، کە گەڕاندنەوەی متمانەی تونسییەکان بە ڕاگەیاندنیەکانیان تەنها بە داننان بەم هەڵەیە و وەرگرتنی بەرپرسیارێتی و دەستپێکردنی چاکسازی ڕاستەقینە کە ڕاگەیاندنی گشتی دەگەڕێنێتەوە بۆ پێگەی سروشتی خۆی وەک سەکۆیەک بۆ گەل و بەرگریکارێک لە ڕاستییەکان بەدەست دێت.