زەلال ژیندا

 

ناوەندی هەواڵ - پێشەنگی تەڤگەری ئازادی ژنی کورد گوڵناز کاراتاش (بێریتان هێڤی) ڕەمزی بەرخۆدان بوو، شوێنکەوتووی زەریفە و بەسێکان بوو و درێژەی بە هێڵی بەرخۆدانی جوگرافیای دەرسیم دا. بێریتان هێڤی کە لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٢ لەدژی پێشمەرگەی پەدەکە و یەنەکە کە لەگەڵ دەوڵەتی تورکیا هاوکاریان دەکرد، تا دوا فیشەکی شەڕی کرد، ئامادەنەبوو خۆی ڕادەست بکات و خۆی لە گابەردی چیاکانەوە فڕێدایە خوارەوە، دوای ئەویش هەزاران ژن ناوی بێریتانیان وەرگرت و پەیوەندییان بە تێکۆشانی ئازادییەوە کرد، بێریتان هێڤیش بوو بە هێمای تێکۆشانی ژنانی کورد دژی هاوکاری دەوڵەتی تورکیا.

 

لە بەشی یەکەمی چاوپێکەوتنە چوار بەشییەکەماندا لەگەڵ یەکێک لە فەرماندەکانی یەژاستار، شەفەق ئاریەن، سەبارەت بە هێڵی بەرخۆدانی گوڵناز کاراتاش (بێریتان هێڤی) و ڕێگای بنیاتنانی سوپای ژنان قسەمان کرد.

 

* لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ساڵی ١٩٩٢دا گوڵناز کاراتاش (بێریتان هێڤی) ژیانی لەدەستدا و بە چالاکییەکەی بوو بە پێشەنگ لە بەرخۆدان و تێکۆشانی ژنان. بێریتان فەلسەفەی ئەو ژنانەی لە ڕێگای حەقیقەتدا شەڕ دەکەن و جوان دەبن و جوان دەبن، ئازاد دەبن وتەوە. لە هەمان کاتدا ئەم فەلسەفە و ئایدۆلۆژیایە بوو بە هەوێنی سوپای ژنان. لە بەردەوامی هێڵی بێریتاندا چۆن گەیشتنە ڕۆژی ئەمڕۆ؟

 

لە هەڤاڵ  ساکینە جانسزەوە تا هەڤاڵ میهریبان ساران، لە هەڤاڵ بێریتان تا زیلان و سەما و هەزاران شەهیدی ئازادی، بە ڕێز و سوپاسەوە بە بیریان دەهێنینەوە. ڕێبەر ئاپۆ بەهای کۆمەڵایەتی بە سۆسیالیزم زیاد کرد، ئازادی بە ئازادی کۆمەڵایەتیەوە گرێدا، بەو قسەیە کێشەی ژنان کە سەرچاوەی هەموو کۆیلایەتی بوو، خرایە بەرنامەی کارەکەیەوە، چارەسەرکردنیشی بە ئەرکی خۆی زانی، لە ڕوانگەی شەڕی گەریلایەوە دەرفەتی ئازادی بە ژنان بەخشی و ئەمەش ڕێگەی کردەوە بۆ ئەوەی ژنان بچنە ناو سوپاوە و بوونە خاوەن تێکۆشان و شەپۆک شەپۆل چوونە ناو  ڕێزەکانی گەریلا و بە ڕەنج، هەوڵ و سۆزی ئازادی لەگەڵ ئەو هەڤاڵانە، سوپای ژن بوو بە پێشەنگی سەدەی بیست و یەک.

 

خۆشەویستی گەورەی ژنان بۆ ئازادی و نیشتمانپەروەری و بەرخۆدانیان لە دژی دەسەڵاتی پیاوان دەریخست کە ئەوانەی تێکۆشان دەکەن ئازادن، ئەم ڕاستییە بووە هەوێنی سەرکەوتن و لە مێژوودا هەڵکەندراوە. بێگومان سوپای ژنان بە تێکۆشانێکی گەورە و بە تێچووی زۆرەوە دامەزرا، بۆیە دەستکەوت و ئەنجامەکانی لە لایەنی سەربازی گەورە بوون. ژیان و چالاکی هەڤاڵ بێریتان ئەم هەنگاوە گەورەیەی ئاشکرا کرد، ڕوانگەی گەریلای ژنانی هێنایە پێشەوە، ڕوانگەیەکی ڕەسەن بۆ کۆکردنەوەی دەستکەوتەکانی ژنان لەسەر ئاستی ئایدیۆلۆژی-سیاسی-سەربازی تا ساڵی ١٩٩٢ پێکهێنا. لە مانگی تشرینی یەکەمدا، لە بەرامبەر هێرشی دژی گەریلاکانی ئازادیمان کە بە هاوکاریی پارتی دیموکراتی کوردستان و دەوڵەتی تورکیا لە ڕۆژی ئەمڕۆشماندا ڕوو دەدات، هەڤاڵ بێریتان، بە ژیانی خۆی ناسنامەی ڕاستەقینەی ژنی ئازادی نیشاندا، بە تێگەیشتنی ئایدیۆلۆژیی خۆی، ڕێبازی ژن و پیاوی نەریتیی ڕەتکردەوە، خەباتی ڕەگەزەکانی بە شێوەیەکی ڕادیکاڵ بەڕێوەبرد، ئازادی  و تێکۆشانی کردە یەک و ئازادیی خۆی بە ئازادی کۆمەڵگە دەبەستەوە. بەهۆی هەستی بەهێزی نیشتمانپەروەرییەوە، هەموو سیاسەتەکانی سیستەمی دەسەڵآتداری دەبینی، خیانەتی پەسەند نەدەکرد، بە وزەی ژیان و حەماسەتی خۆیەوە درکی پێکرد کە چارەسەری ئەم کێشانە تێکۆشانکردنە، بەمەش کەسایەتی نەترس و پێشەنگی  لە کەسایەی خۆیدا پەرەی پێدا. هەڤاڵ بێریتان لە دژی خەیانەتکاران، پێشينگایەتی ژنی کوردی لە دژی بانگەوازی 'تەسلیمبوون' بە دروشم  و هەلهەلە وەڵام دایەوە و دایەوە و تا دوا فیشەک دژی تەسلیمبوون شەڕی کرد و خۆی لە زنارەکان فڕێدا.

 

* دەتوانین بڵێین چالاکی شەهید بێریتان، ناسنامەیەک بەرخۆدانی ژنانیش سەریهەڵدا؟

بەڵێ دەتوانین ئەوە بڵێین. لە لوتکەی خۆیدا، نوێنەرایەتی ناسنامەی گەلی دێرینی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، کە ئێمە بە کوردی ئازاد پێناسەی دەکەین، دەگۆڕێت بۆ هەڵوێستی ئەخلاق و شەرەف و ئازادی، بەرامبەر بەو کوردانەی لە گۆڕەپانی نەتەوەییدا خزمەت بە دوژمنی کلاسیکی کورد دەکەن، هەڤاڵ بێریتان هاوڕێیەکی وەها بوو کە خەبات و ئایدۆلۆژیایەکی ڕیشەیی لە دژی ئەو پیاوانەی کە دەسەڵاتی خۆیان لە ناوچە بزووتنەوەی سەربازیی ئێمەدا سەپاندبوو، ئەنجامدا. بەم مانایە ڕەتکردنەوەی هەموو نایەکسانی و خراپەکارییەکانی ناو پێگەی خۆی و هەروەها بانگەشە ڕادیکاڵەکەی، دەگۆڕێت بۆ هێزێک بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەم لە دژی دواکەوتوویی لە ڕیزەکانی حیزب و هەم لە دژی دوژمنان. ڕێبەر ئاپۆ؛ بە وتنی؛ "ئەوەی شەڕ دەکات ئازاد دەبێت، ئەوەی ئازاد دەبێت جوان دەبێت، جوان دەبێت، خۆشەویست دەبێت" ئەم ڕاستییەی کردووە بە فەلسەفەی ژیان. ژیانی پڕە و چالاکییەکەی دەرئەنجامەکەیەتی. ژیانی لەو شتانە پڕەو کردووە. لەم ڕووەوە دەتوانین هەڤاڵ بێریتان وەک ڕاستی فەرماندەی ئەم هێڵە و پێشەنگی  ئازادی ژنان پێناسە بکەین، لە هەمان کاتدا وەک گەشەسەندنی کۆمەڵایەتی ئاستی ڕێکخستنی ژنانی گەریلا.

 

 هەر لەبەر ئەم هۆکارەش ​​پێناسەی هاوڕێکانمان کە لە گەشەسەندنی مێژوویی ئێمەدا لە ئاستی پێشەنگدان سنووردارە بە خۆی و زیاترە لەو ڕۆحانیەتەی کە گوزارشت لە پێشە نگایەتی پێشکەوتنە هەمیشەیی و کۆمەڵایەتییەکان دەکات، هێز و قووڵییەکەی لەوێوە سەرچاوە دەگرێت.

 

*وەڵامی چالاکییەکەی شەهید بێریتان چۆن بوو؟

وەڵامی ڕێبەر ئاپۆ بۆ ئەم هەرەوەزییە گەورەیە؛ وەک سوپای ژنان وەڵامی دایەوە. چەکداری ژنان کە بە بەشداری هەڤاڵ ساکینە جانسز لە تێکۆشانی ئازادیدا دەستی پێکرد، ئەمڕۆ ڕستی تەشکیلاتی و گەشەسەندنی ئایدیۆلۆژی سەربازی وەک هێزی حیزب، بە هەزاران کەس وەک ڕادیکاڵترین هێزی سەدەی بیست و یەک پێناسە دەکرێت. ئێمە وەک خوڵقێنەران و چەکداران و وتەبێژانی ئەم پێشهاتە، بە شانازی و شەرەفێکی زۆرەوە، بە ئیرادە بۆ بەرەنگاربوونەوە و سەرکەوتن لە دژی دەسەڵاتی پیاوان و سیستەمی فاشیستی و دەسەڵاتداری و هەموو نوێنەرایەتییەکەی، پێشوازی لە ساڵیادی دامەزراندنی سوپاکەمان دەکەین. تەڤگەری ئازادی ژنان وەک پایەی پاراستنی خۆی، سوپای ئازادی ژنان، کە چارەسەری ڕیشەیی بۆ ململانێی جێندەری دەخاتە کارنامەی خۆیەوە، نەهێشتنی هەموو نایەکسانییەک بە ئازادی ژنانەوە دەبەستێتەوە، هەم دژی ڕاستی دامەزراوەیی دەسەڵات و لەشکرەکانییە . ئێمە ئەو بەهایانەی هەڤاڵ بێریتان و هەزاران شەهیدمان نوێنەرایەتیان دەکەن، وەک قەدرزانینی ناسنامەی ئایدیۆلۆژی دەبینین، لەسەر بنەمای ئەم نەریتە خۆمان لە دژی هەموو جۆرە پاشەکشە و هێرشێک بۆ ئازادی کۆمەڵایەتی ڕێکدەخەین، دەستکەوتی ڕێکخستنی دامەزراوەیی وەک سوپای ژنان لێکەوتەی جددی هەم بۆ ژنان و هەم بۆ خەڵک هێنایە دەرەوە، بزووتنەوەی گەریلا، لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە وەک سوپای ژنان، ماوەی ٣١ ساڵە بە پرۆسەی تێکۆشان تێپەڕیوە.

 

وەک چۆن بزووتنەوەی گەریلا لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە تا ئێستا بوونی هەبووە و وەک پرۆسەی ئاشتی ژنان، پرۆسەیەک هەیە کە ٣١ ساڵی بە داوی کردووە، بێ گومان ئەمە لەو پڕۆسەیەدا ڕوویدا کە دوای قەیرانە سیستماتیکییەکانی مۆدێرنیتە سەرمایەداری، لە سەردەمی شەڕی سارد و پڕۆسەی شەڕی گەرم لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەستی پێکرد. ڕێبەر ئاپۆ بە شێوەیەکی نایاسایی بە پیلانێکی نێودەوڵەتی گیرا کە پێویستە بە ئۆپەراسیۆنی گلادیۆ پێناسە بکرێت. لەگەڵ داڕمانی ڕئال سۆسیالیزم ، چەقبەستووی بەرەی چەپ لەلایەن بزووتنەوەی ئازادیخوازی و ڕێبەر ئاپۆوە تێپەڕێندرا، ئەمەش زەمینەی بۆ مۆدێرنیتەی دیموکراتیک، ڕوانگەی دیموکراتیک-ئیکۆلۆژی و ئازادی کۆمەڵگە خۆش کرد. لەگەڵ ئەواندا، لە جەنگی جیهانی سێیەمدا، هەم ژن و هەم مرۆڤایەتی دەسەڵاتێکی ئەڵتەرناتیڤیان هەبوو بەرامبەر بە سیستەمە دەسەڵآتدارەکان، بەرامبەر بە سیستەمی پیاوسالاری باڵادەست، دواکەوتوویی کۆمەڵایەتی، گەمارۆدانی توندوتیژی بەسەر وڵات و ناوچەکەدا، سەپاندنی ناسیونالیستی-ئایین، دڕندەیی هێزەکانی وەک داعش و هتد، دەرفەتی بۆ ژن و مرۆڤایەتی ڕەخساند کە بە هەمان پراکتیک یەکبگرن و لە هەمووی گرنگتر میتۆدی ڕزگاری هێنایە ئاراوە، بۆیە لەلایەن دەسەڵاتەوە پشتگوێ دەخرێت و تیرۆر دەکرێت. یەژا ستار لە چوارچێوەی ئەرکی مێژوویی خۆیدا خۆی ڕێکخستۆتەوە و بە هەڵکەوتەی لە ناوچەیەکی جوگرافیای فراوانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هێزی تێکۆشانی خۆی زیاد کردووە و لەگەڵ ئەرکیدا ئیرادەیەکی جددی لە بواری خۆبەڕێوەبەری بەدەستهێناوە و لە پەنای زیادکردنی بزووتنەوەکە، تێکۆشانی جێندەری و دژایەتی دەسەڵات بەرەەوە پێش دەبات، پێویستە ئەم پێشکەوتنە وەک دەرفەتێک بۆ هەموو ژنان و کۆمەڵگە ببینین. بێگومان سەختی و کەموکوڕی و بابەتی پەیوەندیدار بە دواکەوتوویی ژنەوە هەیە، دەسەڵاتی پیاوان کە پێویستە لەسەر ئاستی ڕەخنە وەریبگرین، بەڵام ئەمانە هەمووی بابەتی تێکۆشانن.

 

*پێموایە هەڵە نییە گەریلا بە تاکە هێزی سەربازی پێناسە بکەین؟

بەڵێ گەریلایەتی لەڕووی بنیاتنانەوەی هاوسەنگی شکاو لەگەڵ سروشتدا ڕێبازێکی فەلسەفی و گەشەسەندنێکی بنەڕەتی هەیە. هەروەها پەرەپێدانی داب و نەریتیش هەیە، ئەم شاخانەی ئێمە لێی هەڵکەوتووین، تەنیا ئەو شوێنانە نین کە جێگای خۆمان بۆ پاراستنی جوگرافیایی دەگرینەوە، بەڵکو شوێنێکن کە یەکڕیزی و هاوئاهەنگی لەگەڵ سروشتدا دەسەڵآتداری ناتوانێت خۆی جێگیر بکات و میکانیزمی ژیان لەسەر بنەمای پاککردنەوەی ڕۆحی و هۆشیارانە بە ڕێخستن دەبێت، هەروەها بنەمای ئازادی ئەخلاقیی کۆمەڵایەتیکردنی ژنانە. ڕۆحی هەڵبەستوانی هەڤاڵ بێریتان و زۆر هاوڕێی تر لێرەدا گەشەیان کرد، لە هەمان کاتدا ئەم ڕۆحە پەیوەندیمانی لەگەڵ سروشتدا گەش کردەوە. سوپای ژنان لەسەر تەختی خوداوەندەکان، هەوڵدان بۆ بەخشینی مانا بە ژیان، پاککردنەوەی خۆیان لە نەریت، بەزاندنی دیوارەکانی پیرۆزی و بنیاتنانی شوێنێکی مانادار بە مانای نوێکردنەوەی کولتووری خوداوەندەکان، هەوڵدان بۆ ئەوەی ژیان مانادار بکات دەدات، پێناسەی ئێمە بۆ نیشتمانپەروەری لەسەر ئەمە دامەزراوە، لەم ڕووەوە فەلسەفەی هەڤاڵمان بێریتان بە تێکۆشان ئازاد بوو، جوان بوو و لەسەر ئیرادەی ڕێبەرمان خۆی بنیاتنا، بەمەش بوو بە گۆشت و خوێن و گۆڕا بۆ پێشکەوتنێکی کۆنکرێت. پاراستن، شەڕکردن، بێگومان سەرکەوتنی دەوێت، جوانی بە شێوەیەکی فەرمی بە ڕێبازە مۆدێرنیستیەکان لە چوارچێوەی سنوورە دەستکردەکاندا ناپێورێت، بە دڵنیابوون لە بوون و نیشاندانی هێزی ژیان بە یەکپارچەیی مرۆڤەوە و لەسەر ئەم بنەمایە بە بەشداریکردن یان پەیوەندیکردن بە سروشتەوە پەیوەندیدارە. یەژاستار لە هەموو بوارێکدا خۆی بەم دیدگایە تەیار دەکات و هەوڵ دەدات لە هەموو بوارەکاندا پێشەنگ بێت، ئەگەر سوپای ژنان بە گشتی لەبەرچاو بگرین، مرۆڤەکان دەتوانن لە ڕاستی شەهیدەکانمان تێبگەن و بۆچی ژیان و چالاکییەکی وا گەورەیان هەیە، بە سۆزێکی زۆرەوە بە ژیان و مرۆڤایەتییەوە گرێدراون و تا چ ڕادەیەک دەتوانن لێی تێبگەن.

 

سبەی: فەرماندەی یەژا-ستار شەفەق ئاریان: پێویستە هەمووان هەڵوێستی خۆیان لە دژی شەڕ ڕوون بکەنەوە -٢