سۆرگوڵ شێخۆ

 

تل تەمر- چیای قەزوانان پێشتر بە کانییە زۆرەکانی ناسرابوو، پێش ئەوەی ئەم کانیانە وشک ببنەوە و گۆڕانی کەشوهەوا کاریگەری لەسەر ئەو ناوچەیەش هەبێت، بەهۆی وشکبوونەوەی زۆربەی کانیاوەکانییەوە، ژنان ناچارن بە هەزاران مەتر بڕۆن بۆ هێنانی ئاو لە کانییە گەورەکان، بەهۆی زۆری ژمارەی خێزانەکانەوە، ئاوی خواردنەوە هەمیشە کێشەیە.

 

ڕژێم دروستی نەکرد

چیای قەزوانان لەلایەن ڕژێمی بەعسەوە پشتگوێ خرا، لە سەردەمی ڕژێمی بەعسدا تۆڕی ئاو دروست نەدەکرا و بەسەر گوندەکاندا دابەش دەکرا، هەروەها تواناکانی خۆبەڕێوەبەری بەس نییە بۆ دروستکردنی تۆڕی ئاو و دابەشکردنی بەسەر گوندەکاندا.

 

ژنان چۆن ئاویان دەست دەکەوێت؟

خەڵک ئاوی شیرین بۆ خواردنەوە لە ڕێگەی فێنککەرەوەی ئاوەوە دەکڕن، بەڵام هاوڵاتیان ناچارن بیری ئاوی دەریا دروست بکەن بۆ پاککردنەوە و دواتر ئاو بخۆنەوە. ئەم ئاوە بۆ کشتوکاڵیش بەکاردێت، هەندێک کەس تانکی ئاوی پلاستیکی بەکاردەهێنن و هەندێکی تریش تانکی ئاوی ژێر زەوی بەکاردەهێنن، بەڵام بەشە گەورەکە ئەوەیە کە ژنان مەودای زۆر دوور لەسەر کەر دەڕۆن بۆ ئەوەی ئاو بهێننەوە ماڵەوە. خانمان بەردەوام ئەم دۆخە ئەزموون دەکەن، لەژێر گەرما و سەرمایەکی زۆردا، بۆ پاراستنی سەلامەتی خواردن و خواردنەوەکان، ناچارن تەندروستی خۆیان پشتگوێ بخەن و بیر لە کۆمەڵگەکەیان بکەنەوە.

 

فاتمە خیڵەف خەڵکی گوندی ئەل عوبێدە دانیشتووانی ئەم گوندە خەزنەیەکی ئاوی ژێر زەوییان دروست کردووە و بەکاری دەهێنن. باسی لەوەکرد، ئەوان تووشی کێشە دەبن لە دەستکەوتنی ئاوی خواردنەوە، بۆیە ڕێگەیەکی نوێیان دۆزیوەتەوە بۆ هەڵگرتنی ئاو، وتی: شێوازەکانی هێنانی ئاو لە کۆنەوە هەبووە، ژنان چەندین کاتژمێر لەسەر ڕێگا بەسەر دەبەن، هەروەها ئەو ئاوەی بە گوێدرێژ دەیهێنن لە ٧٠ لیتر تێناپەڕێت، ڕۆژانە ٢-٣ جار دەچن، بەڵام هێشتا بەشی ئەو خێزانە ناکات، وەک بەدیلێک، باوباپیرانمان لە ژێر زەویدا بنیات نراون تانکی ئاو ئەم تانکیانە لە چیمەنتۆ و ئاسن دروستکرابوون، درێژییەکەی نزیکەی ٢ مەتر و قووڵی ٣ مەتر بوو، بە ئامانجی پاراستنی ئاوەکە لە هەر پلەیەکی گەرمی و کەشوهەوادا خاڵی بەستنی خۆی دەپارێزێت، باشترین بەشیش ئەوەیە کە بە سروشتی دەمێنێتەوە.

 

بۆچی ژنان زیاتر شوێنی هەڵگرتنی ئاوی ژێر زەوی بەکاردەهێنن لە چاو هەڵگرتنی پلاستیک؟

فاتمە خیڵەف، لە درێژەی قسەکانیدا هۆکاری ئەوەی کە ڕێگە نادات بە بەکارهێنانی تانکی پلاستیکی ڕوونکردەوە و وتی: ئەو ئاوەی بۆ ماوەیەکی زۆر لەناو تانکی پلاستیکیدا دەمێنێتەوە دەبێتە هۆی نەخۆشی، بۆیە بەشی خێزانەکان ناکات، ساردکەرەوە بۆ ماوەی ٥-١٠ بەرمیل بەکارناهێنرێت، چونکە ڕێگەی بۆی درێژە و خراپە، دەتوانێت ٦٠ بەرمیل ئاو هەڵبگرێت بەهۆی تانکی ژێرزەویەوە، هەر جارێک ئاوەکەی تەواو دەبێت، دەچینە دەرەوە دابەزێنە، پاکی بکەرەوە و دووبارە پڕیبکەرەوە بۆ ئەوەی نەخۆشیەکان دروست نەبێت و ئاوەکە هەمیشە پاک و تەندروست بمێنێتەوە، چونکە ئێمە تەنها بۆ خواردنەوە و بۆ کشتوکاڵ بەکاریدەهێنین، ئێمەش ئاوی بیرە دەریاییەکانمان هەیە تەمەنی سەرووی ٣٠ ساڵە و شێوەی خۆی پاراستووە تا ئێستا لە ڕابردوودا ژنان هەموو ڕۆژەکەیان بە ڕۆیشتن و گەڕانەوە بەسەر دەبرد، بەڵام ئەم تانکیە بارگرانی ئێمەی سووک کردووە چارەسەر بریتییە لە دروستکردن و بەکارهێنانی تانکی ئاوی ژێر زەوی.

 

چاوەڕوانی و سەیرکردنی پێشەوە

لە کۆتاییدا فاتیمە خیڵەف هیوای خۆی بۆ دروستکردنی تۆڕی ئاو دەربڕی: چاوەڕوانی دروستکردنی تۆڕی ئاو و گەیاندنیان بۆ گوندەکان دەکەین، ژنان بەدوای چارەسەری سەرەتایی ئاودا دەگەڕێن کە بارگرانییان سووک بکات و بارگرانی ئەو گوێدرێژانەی کە هەڵیاندەگرن بۆ هێنانی ئاو و ماندووبوون.

 

پاشماوەی پلاستیک دەبێتە هۆی نەخۆشی ناوەوە

ئایشە ئەحمەد خەڵکی گوندی خێرە کە تانکی پلاستیکی بەکاردەهێنێت، وتی: بە گشتی کێشەیەکی بنەڕەتییە لە چیای قەزوانان کە تووشی هەمووان دەبێت، ئاوەکە تەندروست نییە و هەندێکجار دەبێتە هۆی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی سکچوون. بەڵام ئەو ڕاستییەش هەیە کە ناتوانین تانکی ئاوی ژێر زەوی دروست بکەین چونکە هیچ دەرفەتێک نییە، تانکی پلاستیکیش بە تێپەڕبوونی کات تێکدەچێت. لە گەرمادا کرمەکان زیاتر لە ئاو گەشە دەکەن و ئەمەش هۆکاری نەخۆشیەکانی ناوەوەیە هەر بۆیە ئەو ڕێوشوێنە خۆپارێزییانەی کە دەیگرینەبەر وەک یەکن، هەر جارێک ئاوەکە تەواو دەبێت، تانکیەکە دەشۆین و پڕی دەکەینەوە هەرچەندە ئاوەکە کەم و خوێیە.

 

بەهۆی ئاوەکەوە تووشی نەخۆشی گورچیلە بوو

ئایشە ئەحمەد ئاماژەی بەوەکرد، بەهۆی ئەو ئاوەوە تووشی گورچیلە بووەو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: ئەگەر قاپێک برنج فڕێ بدەینە ناو ئاوەکەوە، دوای هەفتەیەک ڕەش دەبێت یان هەموو ئاوەکە دادەپۆشێت و سپی دەبێتەوە، بیهێنە بەرچاوت گورچیلەکانمان چۆن دەبێت و چەندە زیانیان پێدەگات بەهۆی ئەم ئاوەوە، ڕۆژانە چەند جارێک دەچمە نەخۆشخانە چونکە بەرد لە گورچیلەکانمدا دروست بووە و ئەگەر دەرمان نەخۆم، ئەوا بارودۆخم خراپتر دەبێت.

 

داواکاری بۆ چارەسەر و دابینکردنی فلتەری ئاو

لە کۆتایی قسەکانیدا، ئایشە ئەحمەد وتی: داوا لە لایەنە پەیوەندیدارەکان و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤی پەیوەست بە ئاو دەکەین، داواکارییەکانمان جێبەجێ بکەن بۆ ئەوەی تەنها ئاوی تەندروست و پاک دابین بکەین، کێشەکانی کارەبا چارەسەر بکەن و فلتەری ئاو بەسەرماندا دابەش بکەن.