ناوەندی هەواڵ

 

یەمەن بەدەست قەیرانێکی مرۆیی خراپتر دەناڵێنێت کە مەترسی لەسەر ژیانی ملیۆنان کەس دروست دەکات، ئەمە لە کاتێکدایە کە هەلومەرجی سەختە، ڕۆژانە خراپتر دەبێت. منداڵان و ژنان بەهۆی بەدخۆراکی، داڕمانی سیستەمی تەندروستی، بڵاوبوونەوەی ئەو نەخۆشیانەی کە دەتوانرێت ڕێگری لێبکرێت، ڕووبەڕووی ئاڵەنگاری ڕاستی دەبنەوە.

 

سکرتێری گشتیی ڕێکخراوی نەتەوەکان بۆ کاروباری مرۆیی ڕۆژی ١٦ی ئایار هۆشداری دا لە تێکچوونی دۆخی مرۆیی لە یەمەن، تیشکی خستەسەر ئازاری ملیۆنان منداڵ و ژنان بەهۆی بەدخۆراکی و داڕمانی سیستەمی تەندروستی و کەمیی بودجە.

 

لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژەی بەوەدا کە نیوەی دوو ملیۆن و ٢٠٠ هەزار منداڵی یەمەن بەدەست بەدخۆراکییەوە دەناڵێنن، لەنێویاندا ٦٠٠ هەزار منداڵ بەدەست بەدخۆراکی توندەوە دەناڵێنن کە مەترسی لەسەر ژیانیان هەیە. دووپاتیشی کردەوە کە منداڵانی تێکچوونی دۆخی مرۆیی زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی کەمی ڕێژەی کوتان. تەنها ٦٩٥ی منداڵانی خوار تەمەنی یەک ساڵ کوتانی تەواویان وەرگرتووە، لەکاتێکدا ٢٠%یان هیچ کوتانێکیان وەرنەگرتووە، ئەم ڕێژانەش وەک خراپترینەکانی جیهان پێناسە دەکرێن.

 

بەرپرسەی نەتەوە یەکگرتووەکان جەختی کردەوە کە لەگەڵ بڵاوبوونەوەی نەخۆشییە خۆپارێزییەکانی وەک کۆلێرا و سورێژە، قەیرانی مرۆیی بەرەو خراپتر دەچێت. یەمەن لە ساڵی ڕابردوودا زیاتر لە یەک لەسەر سێی تووشبووانی کۆلێرای جیهانی تۆمارکردووە، ١٨%ی گیانلەدەستدانیش، ئەمە جگە لەوەی یەکێکە لە بەرزترین ڕێژەی تووشبوون بە نەخۆشی سورێژە لە جیهاندا.

 

مەترسی پاشماوەی جەنگ

ئاماژەی بە مەترسییەکانی مینی چێندراو کرد کە بە سەرتاسەری کێڵگەکاندا بڵاوبوونەتەوە، منداڵان ناچارن ڕۆژانە ڕووبەڕووی ببنەوە، لە نەبوونی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانی پەروەردەیی، لەوانەش خوێندنگەکانی بێبەش لە مامۆستا و پەرتووک. ئازارەکان تەنها لە منداڵاندا سنوردار نییە، بەو پێیەی یەک ملیۆن و ٤٠٠ هەزار ژنی دووگیان و شیردەر بەدەست بەدخۆراکییەوە دەناڵێنن، ئەمەش ژیانی خۆیان و منداڵە تازە لەدایکبووەکانیان دەخاتە مەترسییەوە.

 

ڕایگەیەندراوە کە ٩.٦ ملیۆن ژن و منداڵی کچی یەمەن پێویستیان بە هاوکاری بەپەلەی ڕزگارکردنی ژیان هەیە، ئەمە لە کاتێکدایە کە سیستمی تەندروستی تێکدەچێت و برسێتی بەربڵاو و توندوتیژییە. هۆشداریشیدا لەوەی تەنها ٩%ی ئەو پارەیەی کە پێویستە بۆ پلانی بەرپەرچدانەوەی مرۆیی ساڵی ٢٠٢٥ خەرجکراوە، ئەمەش دەبێتە هۆی داخستنی ٤٠٠ دامەزراوەی تەندروستی و بێبەشکردنی ٧ ملیۆن کەس لە خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان. جەختیشیکردەوە کە کارەساتێکی مرۆیی هەیە، پێویستی بە هەنگاوی بەپەلەی نێودەوڵەتی هەیە پێش ئەوەی درەنگ بێت.