شیلان سەقزی

 

ناوەندی هەواڵ- دوای لێکۆڵینەوە لە مێژووی ئێزدییەکان لە شنگال و گۆڕانیان لە گروپێکی پەراوێزخراوەوە بۆ هێزێکی خاوەن شوناسێکی سیاسی، لە بەشی دووەمدا ڕوو لە ئێزدییەکانی قوقاز و بەتایبەت لە ئەرمینیا دەکەین، لێرەدا پشکنینی ئاڵۆزییە مێژوویی و کولتووری و سیاسییەکان ئەوەمان بۆ دەردەکەوێت کە چۆن پێناسەکردنەوەی ناسنامە و سیاسەتی دەوڵەت و ئەزموونی هاوبەش بەشدارییان کردووە لە داڕشتنی ڕێبازێکی جیاوازدا، یادی قووربانیان بوون و خەبات بۆ مانەوە ڕۆڵی هەبوو لە ڕوونکردنی دووانەیی شوناس و سیاسەت لە نێو کوردانی ئێزدیدا، بوون و ڕۆڵی کوردانی قوقاز لە سێ قۆناغی مێژووییدا- پێش سۆسیالیستی، سۆڤیەت و دوای سۆڤیەت- نوێنەرایەتی کارلێکی ئاڵۆزی سیاسی، کولتووری و دیمۆگرافی دەکەن.

 

کوردەکانی قوقاز: لە سەربەخۆی بۆ پەراوێزخستنی سیاسی

 

١. سەردەمی پێش سۆسیالیستی تا ساڵی ١٩٢٠

کورد لە مێژە ناوچە سنوورییەکانی نێوان ڕۆژهەڵاتی ئەنادۆڵ و باشووری قوقاز و باکووری میزۆپۆتامیا نیشتەجێ بووە، لە سەدەی ١٨ و ١٩ بە هۆی بارودۆخی ئاسایشی و کۆچی زۆرەملێ و هۆکاری ئابووری و سەربازی، لەلایەن دەوڵەتی عوسمانی و ڕووسیای قەیسەرییەوە گواستراونەتەوە بۆ باشووری قوقاز، دواتر گوندی کوردی لە لاچین، زەنگیزۆر، قەرەباخ، نەخچیڤان و بەشێک لە ڕۆژهەڵاتی ئەرمینیا پێکهێنا، ئێزدییەکانیش کە بەشێکن لە پێکهاتەی کوردی، لە ئەنجامی فشارە ئاینییەکانی عوسمانییەکان کۆچیان کرد بۆ قوقاز، لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی قەیسەری ڕووسیادا، ناسنامەی کورد تەنها لە پێوەندیی خێڵەکی و ئایینی و زمانەوانیدا قەتیس بوو، دامودەزگای سیاسی سەربەخۆی نەبوو، بەڵام سەرکردە ناوخۆییەکان و خانەکان و شێخەکان لە نەبوونی دەوڵەتی نەتەوەدا ڕۆڵێکی نیمچە سەربەخۆیان بینی و پێکهاتەیان بۆ خۆڕێکخستن و دەستەبەرکردنی مانەوەیان هەبوو.

 

کۆمەڵگەی ئێزدی پشتیوانی ڕێژەیی لە ڕووسیای قەیدەری وەرگرت، بەو پێیەی ئەوان وەک "کۆمەڵگەیەکی جگە لە موسڵمان" پۆلێنکرابوون، بۆ خزمەتکردنی ئامانجەکانی لە دژی کاریگەریی عوسمانی بەکارهێنران، بەڵام لەم ماوەیەدا ڕۆڵێکی سیاسی ڕێکخراویان نەبوو، بەو پێیەی لە قوقازی باشووردا دامەزراوەیەکی پەروەردەیی و ڕاگەیاندنی بە زمانی کوردی نەبووە، بەکارهێنانیان تەنها لە نەریتە زارەکییەکانی وەک چیرۆک و ئایین و شیعردا سنووردار بوو، سنوورداربوونی خوێندەواریی و نەبوونی نووسینی فەرمی و دامەزراوە فەرهەنگییەکان هۆشیاری بەکۆمەڵی کوردی سست کرد، سەرەڕای بوونی چالاکییە کولتووریە سنووردارەکان و چینە نافەرمیەکانی کورد لە یەریڤان و تفلیس لە نێوان ساڵانی ١٩١٨ بۆ ١٩١٩.

 

بۆ کوردانی قوقاز سەردەمی پێش سۆسیالیستی سەردەمی پەراوێزخستنی سیاسی و داگیرکاری قەیسەری و ئەندازیاری دیمۆگرافی بوو کە کۆمەڵگەی پارچە پارچە کرد و لە دینامیکی دەسەڵاتی دوورخستەوە، ڕووسیای قەیسەری دان بە ناسنامەی کوردایەتیدا نەدەنا و بە هۆی پێکهاتە خێڵەکی و ئایینی و زمانەوانییەکانیانەوە، کورد نەیتوانی قەوارەیەکی سیاسی یەکگرتوو پێکبهێنێت، بەڵام کۆچی هەندێک تاکی خوێندەوار بۆ باکۆ و تفلیس و کارلێککردنیان لەگەڵ سۆسیالیست و بەلشەفییەکان، بناغەی نوخبەیەکی نوێی کوردی دانا، ئەم نوخبەیە دواتر لە سەردەمی سۆڤیەتدا ڕۆڵێکی بەرچاوی هەبوو، لە ڕێگەی دامەزراندنی "کۆماری ئەستێرە سوورەکان" و بڵاوکردنەوەی ڕۆژنامەکان پشتیوانی کۆمینمان کرد، ئەم نوخبەیە زیاتر بەرهەمی کارلێکی کولتووری بووە لە شارەکانی قوقازدا نەک درێژکراوەی کۆمەڵگەی نەریتی، یەکێک لە کەسایەتییە دیارەکانی عەرەب شامۆ بوو کە یەکەم ڕۆماننووسی کورد بوو لە یەکێتی سۆڤیەتدا.

 

٢. سەردەمی سۆڤیەت "١٩٢٠-١٩٩١"

لەگەڵ ڕووخانی ئیمپراتۆریەتی ڕووسیا و سەرهەڵدانی دەسەڵاتی بەلشەفییەکان، دیمەنی جیۆپۆلەتیکی قوقاز گۆڕانکاری بەسەردا هات و کورد لە چوارچێوەی سیاسەتەکانی یەکێتی سۆڤیەتدا چووە قۆناغێکی نوێی "هاوڵاتیبوونی کولتووری"، لە بیستەکانی سەدەی ڕابردوودا، سیاسەتی "کۆرنێزاتسیا" "نیشتەجێکردن" دەرفەتێکی بێ وێنەی بۆ کوردانی ئەرمینیا ڕەخساند کە ناسنامەی خۆیان دووپات بکەنەوە، دوای پەراوێزخستنیان لە سەردەمی قەیسەری، دەیان خویندنگەی کوردی دامەزران و ڕۆژنامەی وەک "ڕۆزا کورد" و "ڕیا تازە" دەرچوون، بوونە بەردی بناغە بۆ پێشکەوتنی زمانی کوردی، هەروەها ڕادیۆی کوردی یەریڤان ڕۆڵێکی سەرەکی لە بڵاوکردنەوەی ئەدەب و زمانی کوردیدا هەبوو، بە پاڵپشتی پارتی شیوعی، "یەکێتی نووسەرانی کورد" لە ساڵی ١٩٣٢ دامەزرا، یەکەم شانۆی کوردیی دەوڵەتی لە ئەلاگیاز دامەزرا، هەروەها یەکەمین ڕۆمانی کوردیش لە ساڵی ١٩٣٥ چاپ کرا، کە هەنگاوێکی مێژوویی بوو لە ئەدەبیاتی نووسراوی کوردیدا.

 

لەو ماوەیەدا کەسایەتییە دیارەکانی وەک ''ڕۆمان ئامۆیان، ئەمین ئۆدال، عەرەب شاملۆڤ، فاریک پۆلادبێکۆڤ، ئیریم سێلیان و جەلیل جەلیل'' بەشدارییان لە پەرەپێدانی ئەلفوبێی کوردی سیریلیکدا کردووە، بەڵام ئەم گەشەسەندنە لە ساڵی ١٩٣٧ بە سەرهەڵدانی ستالینیزم و پاکتاوکردنەکان کۆتایی هات، کە لە ئەنجامدا سەدان هەزار کورد لە ئەرمینیا و ئازەربایجان دەرکران، لە جۆرجیا تا ئاسیای ناوەڕاست چالاکییە کولتوورییەکان داخران، دوای مردنی ستالین لە ساڵی ١٩٥٣، سەردەمی خرۆشۆف شایەتی بووژانەوەی سنوورداری چالاکییەکانی کورد بوو، بەڵام هەرگیز نەگەیشتە ئاستی ڕێکخستن و هەیەجانی ساڵانی ١٩٣٠، بەم پێیە ئەم قۆناغە بە دووانەییەکی ئاڵۆز تایبەتمەند بوو: لە لایەک دەرفەتی بێ وێنەی بۆ پەروەردە و بڵاوکردنەوە و راگەیاندن ڕەخساند، لە لایەکی ترەوە سەرکوت و دەربەدەری سیستماتیکی نوخبە کوردیەکانی سەپاند. سیاسەتی "کۆرنزاتسیا"، سەرەڕای پشتیوانییەکی ڕواڵەتی بۆ کەمینەکان، لە بنەڕەتدا ئامرازێک بوو بۆ کۆنترۆڵکردنی کولتووری و چەسپاندنی هەژموونی ڕووسیا لە ڕێگەی زمان و پەروەردە و ڕاگەیاندنەوە، کە ئەمەش خۆشگوزەرانی کاتی دەکاتە ڕەنگدانەوەی بابەتە شاراوەکان نەک دەستکەوتێکی بەردەوام.

 

٣. سەردەمی دوای سۆڤیەت ١٩٩١-٢٠٢٥

داڕمانی یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٩١ تەنها کۆتایی ڕژێمێکی جیهانی نەبوو، بەڵکو سەرەتای قۆناغێکی ناسەقامگیری بوو لە کۆمارە تازە سەربەخۆکانی وەک ئەرمینیا، بۆ کورد نوێنەرایەتی داڕمانی سیستەمی پاترۆناژی سۆڤیەت و کۆتایی هاتنی سیاسەتەکانی نیشتەجێکردن بوو.، ئەوان خۆیان لە دۆخێکی پەراوێزخراو و ناجێگیردا بینیەوە کە دەوڵەتە نەتەوەییە نوێیەکان شێوەیان گرت، لە کۆتایی ٨٠کانی سەدەی ڕابردوو تا سەرەتای ٢٠٠٠ەکان، لەگەڵ پەرەسەندنی گرژییە نەتەوەییەکان و جەنگی یەکەمی قەرەباخ، زۆرێک لە کوردەکان لە ژێر فشارە کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئاسشییەکان لە ئەرمینیا بۆ ڕووسیا و ئازەربایجان و ئاسیای ناوەڕاست کۆچیان کرد، لەبەرامبەردا بەشێکی زۆری دانیشتوانی ئێزدی بەهۆی پەیوەندییە کولتووری و ئایینییەکانیانەوە لە ئەرمینیا مانەوە و لە شەڕی قەرەباخدا لەگەڵ هێزەکانی بەشداری شەڕەکە بوون.

 

ئەو کوردانەی ئەمڕۆ لە ئەرمینیا ماونەتەوە لە ناوچەی ئاراگاتسۆن لە ڕۆژئاوای ئەرمینیا بە تایبەتی لە دەوروبەری گوندەکانی ئارماڤیر، ئارارات، تالین، ئاپاران و کۆتایک و هەروەها یەریڤان و ناوچە شاخاوییەکانی جەزائیر دەژین، بەڵام بە پێچەوانەی سەردەمی سۆڤیەت کە بە چڕی دانیشتوان و ڕێکخستنی دامەزراوەیی تایبەتمەند بوو، ئێستا بەدەست پەرشوبڵاوی و لاوازی یەکگرتوویی و نەبوونی سیاسەتێکی ڕۆشنبیری کولتوورییەوە دەناڵێنن.

 

ئەمڕۆ کورد لە یەریڤان لە ڕێگەی کۆمەڵە و ڕێکخراوە گشتییەکانی وەک ئەنجومەنی گەلی کورد، کۆمیتەی کوردستانی ١٩٩٠، ئەنجومەنی ڕۆشنبیران، ئەنجومەنی دۆستایەتی ئەرمەنی-کورد، یەکێتی نیشتمانی ئێزدی، تەڤگەری ژنانی ئازادی کورد بەشداری دەکەن، هەروەها ڕۆژنامەی "ڕیا تازە" و گۆڤاری "زاگرۆس" بڵاودەکەنەوە و کەناڵی "تشیرا تیفی" بەرنامەی ئایینی و ڕۆشنبیری پەخش دەکات، خوێندنی کوردی لە زانکۆی دەوڵەتی یەریڤان دەوترێتەوە، سەرەڕای ئەم چالاکییانە، قۆناغی ئێستا ڕەنگدانەوەی پەراوێزخستنی سیستماتیکی کوردە لە ئەرمینیا، سیاسەتی ناسیۆنالیستی، سنووردارکردنی پێکهاتەیی، کۆچ و ئاسمیلەکردنی ئێزدیەکان لە کۆمەڵگەی ئەرمەنستان، ڕاستیەکی نزیکتر لە ژێردەستەیی کولتووری دروستکردووە نەک پێکەوەژیان، ئەم هێما کولتووریانە تەنها دڵنەوایی هێمای نییە بۆ نەبوونی یەکگرتوویی دامەزراوەیی و شکستهێنان لە بونیادنانەوەی ناسنامەی کورد.

 

شنگال و یەریڤان لانکەی ناسنامەی پێکهاتەی ئێزدییە

لە ساڵانی نەوەدەکانەوە، لەگەڵ پەسەندکردنی دەستوورێکی نوێ لە ئەرمینیا، پشکی پەرلەمانی بۆ کەمینەکان تەرخانکرا، لە نێویاندا دوو کورسی بۆ کوردانی ئێزدی بە ناونیشانی "کەمینەی ئایینی و کولتووری ئێزدی"، ئەم جیاکارییە لە نوێنەرایەتیدا، ڕەنگدانەوەی سیاسەتێکی شوناسە کە ئامانجی بەڕێوەبردنی کەمینەکان و لاوازکردنی دەنگی کوردە، نوخبە ئێزدیەکان و لاوازی ڕێکخستنی کوردی بەشدار بوون لەم جیاکارییە، بەمجۆرە هەڵاواردن بوو بە دەرئەنجامی یەکگرتنی سێ فاکتەر: بونیادنانی دەوڵەتی نەتەوەیی ئەرمەنی، وتاری خودناسنامەی ئێزدی و لاوازی پێکهاتەی سیاسی کورد، ئەمەش بووە هۆی بەدامەزراوەییکردنی جیاکاری و قبوڵکردنی لەلایەن هەردوو دەوڵەت و کۆمەڵگەی ئێزدییەوە.

 

حکومەتی ئەرمەنستان لە پێناو دەستکاریکردنی سیاسی و ناسنامەی نەتەوەیی، ئێزدییەکانی وەک گروپێکی جیا لە کورد ناساند و ئەم دابڕانە بۆ چەسپاندنی دەسەڵاتی خۆی بەکارهێنا، بە پێچەوانەوە زۆرێک لە سەرکردە ئێزدییەکان بە هۆکاری مێژوویی و کولتووری و ئایینی خۆیان بە گروپێکی سەربەخۆ دەزانن و هەوڵ دەدەن ئەم جیاکارییە لە پەرلەمان و ڕاگەیاندندا و پەروەردەدا بەهێزتر بکەن، ئەم هەڵوێستە هەڵوێستی بەشێک لە ئێزدیەکانی شنگال بەر لە هێرشی داعش بیر دەهێنێتەوە، هەروەها هەڵوێستی توێژێک لە پێکهاتەی یارسان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان کە شوناسی ئایینی لە پێشینەی سەر بە کوردایەتی دادەنێن، بە واتایەکی تر جیاکردنەوەی کورد لە ئێزدی لە یاسادانانی ئەرمەنستاندا گوزارشت لە دانپێدانان بە ناسنامەی کورد ناکات، بەڵکو دابەشبوونێکی دامەزراوەیی بەردەوام دەکات کە بە شێوەیەکی کۆنتڕۆڵکراو و ناسیاسی پێناسەی دەکاتەوە، لە ئەنجامدا دەنگی کورد لە کایەی گشتیدا کەم بووەتەوە و کورد وەک کەمینەیەکی کولتووری-ئاینی بێدەنگ نیشان دەدات نەک وەک ئەکتەرێکی سیاسی.

 

لە نەبوونی ستراتیژێکی ڕوون لەلایەن نوخبەی کوردەوە و بە لاوازی یەکگرتوویی لە نێوان کوردانی ئێزدیدا، ناسنامەی بەکۆمەڵیان وردە وردە دابەزی و سنووردار بوو بە ڕێوڕەسمی ئایینی، ئەمەش زۆر دوور بوو لە ناوبانگەکەی پێشووی لە ڕاگەیاندن و کولتووردا، بەتایبەتی لە ڕێگەی ڕادیۆی یەریڤانەوە، ئەوەی بۆ بەشی پێنجەمی کوردستان لە ئەرمینیا دەمێنێتەوە، پێگەیەکی پەراوێز و ناجێگیرە، کە پێویستی بە دەستێوەردانی سیاسی بوێرانە و بونیادنانەوەی دامەزراوە کولتوورییەکان و ڕەخنەی ناوخۆیی هەیە، ئەگینا ئەزمونەکە دەبێتە برینێکی بێدەنگ لە یادەوەری بەکۆمەڵی کورددا، لەگەڵ سەرهەڵدانی شوناسی نەتەوەیی ئەرمەنستان لە دوای ململانێی قەرەباخ، یەکگرتوویی ئەرمەنەکان لەسەر حیسابی کەمینەکان بەهێزتر بوو، پێویستیەکانی دەوڵەت گواسترایەوە بۆ ئاسایشی نەتەوەیی و بەرهەمهێنانەوەی وتاری ناسیۆنالیستی خۆی، ئەمەش بووە هۆی دابەزینی بەشداریی سیاسی کورد و کەمبوونەوەی دامودەزگا کولتوورییەکانیان و کەمبوونەوەی ئامادەیی لە ڕاگەیاندن و پرۆسەی بڕیاردان، تا ڕادەی نزیک لە نەمان.

 

سەرچاوەیەکی هاوبەش، ڕێگا جیاوازەکان

پرسی هەندێک لە ئێزدییەکان خۆیان وەک گروپێکی جیا لە کورد پێناسە دەکەن، یان پێزانینیان بۆ شوناسی ئایینی بەسەر ناسیۆنالیزمی کورد، پرسێکی ئاڵۆز و فرەلایەنەیە کە پەیوەستە بە مێژوو و سیاسەت و نوێنەرایەتی ڕاگەیاندنی سەردەمی، لە ڕووی مێژووییەوە ئێزدییەکان بە بەشێک لە کۆمەڵگەی کوردی دادەنران، ئەمەش لە دەقی عوسمانی و سەفەویدا بەڵگەی لەسەرە، بەڵام زنجیرەیەک هێرش و جینۆساید، لە ئیمپراتۆریەتی عوسمانیەوە تا گروپە توندڕەوەکان، هەستی دوورخستنەوەیان بەهێزتر کرد، لە یادەوەریی بەکۆمەڵی ئێزدییەکاندا، ئەم کۆمەڵکوژییانە وەک "فەرمان" تۆمار دەکرێن، دیارترینیان فەرمان ٧٤ کە لە ساڵی ٢٠١٤ لەلایەن داعشەوە دەرچووە.

 

دوابەدوای فەرمانەکەی ساڵی ٢٠١٤، بەشێک لە گروپە ئێزدییەکان لە شنگال و ئەرمینیا، ناسنامەی ئێزدییان بە جیاواز لە ناسنامەی کورد پێناسەکردەوە، زۆرجار دژایەتیی لایەنە کوردییەکان و بەتایبەت پارتی دیموکراتی کوردستانیان دەکرد، ئەمەش لە هەستکردنیان بە خیانەت یان پشتگوێخستن لە ساتەوەختە گرنگەکاندا سەرچاوە دەگرێت، وەک کشانەوەی پێشمەرگە لە شنگال لە کاتی هێرشی داعشدا.

 

ئەرمینیا دوای سەربەخۆیی، وەک دەوڵەتانی دیکەی دوای سۆڤیەت، بەرەو بونیادنانی دەوڵەت لەسەر بنەمای ناسیۆنالیزمی کریستیانی ئۆرتۆدۆکسی ئەرمەنستان هەنگاوی نا، لەم چوارچێوەیەدا بە پێی مافی ئایینی و کولتووری مامەڵە لەگەڵ کەمینەکان دەکرا نەک نەتەوەیی، ئێزیدییەکان وەک "کەمینەیەکی ئایینی و کولتووری" ناسێنران و نەک وەک بەشێک لە نەتەوەی کورد، لە ئەنجامدا پەرستگای ئێزدیەکان لە ئارماڤیر لە نزیک یەریڤان دروستکران و بەرنامە ئاینیەکان لە تەلەفزیۆنەکانەوە پەخش کران و ڕۆژێکی نیشتمانی بۆ ئێزدییەکان ڕاگەیەندرا، بەڵام هیچ میکانیزمێکی سەربەخۆ بۆ نوێنەرایەتیکردنی کورد لە ڕووی سیاسییەوە لە پێکهاتە فەرمییەکان دانەنرا.

 

لە لایەکی دیکەوە نوخبەی ئێزدی لە ئەرمینیا پێیان باشتر بوو جەخت لەسەر ناسنامەی کولتووری و ئایینی خۆیان بکەنەوە نەک ناسنامەی نەتەوەیی کوردیان، لە ترسی پەیوەندیکردن بە تەڤگەریە کوردییەکان لە هەموو بەشەکانی کوردستان و ئەو کاردانەوە ئەگەرییەی کە ئەمە لەسەر حکومەتی ئەرمەنستان دەبێت، دەرەنجام سیاسەتەکانی دەوڵەت و خودی هەڵبژاردنی ئێزدییەکان بەشدار بوون لە چەسپاندنی دابڕانی نێوان ئێزدی و کورد و پەراوێزخستنی داواکارییە سیاسییەکان بە سروشتێکی ناسیۆنالیستی.

 

لە سووریا و عێراق جیاکاری نێوان ئێزدی و کورد وەک ئامرازێک بۆ تێکدانی پڕۆژەکانی سەربەخۆی کورد بەکارهێنرا، هەندێک لە ڕاگەیاندنی عەرەبی و تورکی و فارسییەکان بۆ دابەشکردنی تەڤگەری کورد ئەم دابڕانەیان بەرەوپێش دەبرد، بەپێچەوانەوە دەزگاکانی ڕاگەیاندنی کوردی بە پشتگوێخستنی تایبەتمەندییە ناوازەکانی پێکهاتەی ئێزدی و گشتاندنی شوناسی کورد بەشدارییان لەو تێنەگەیشتنە کرد، بەڵام بانگەشەی ئەوەی کە هەموو ئێزدییەکان جیان لە کورد، زیادەڕەوییەکە لە ئەنجامی ڕوماڵی ڕاگەیاندنی لایەنگری لەلایەن حکومەتەکانی پارچە جیاوازەکانی کوردستانەوە سەرچاوەی گرتووە.

 

سەرەڕای جیاوازی جوگرافی و سیاسی نێوان پێکهاتەکانی ئێزدی لە ئەرمینیا و شنگال، هەردووکیان گێڕانەوەی قووربانیانبوون و سیاسەتی ناسنامە و ململانێ ناوخۆییەکان هاوبەشن، یادەوەری هاوبەشی جینۆسایدەکانی وەک جینۆسایدی ساڵی ١٩٧٤ و هێرشی داعش لە ساڵی ٢٠١٤ هەستی ناسنامەی ئەوانی بەهێزتر کردووە، لە شنگال، بەشێک لە ئێزدییەکان هەوڵیانداوە هەرێمێکی سەربەخۆی دابمەزرێنن، لە کاتێکدا لە ئەرمینیا سەرکردە ئێزدییەکان سەرنجیان لەسەر تیشک خستنە سەر ناسنامەی جیاوازی خۆیان بوووە بە پشتیوانیکردن لە حکومەت و سوود وەرگرتن لە پشکی هەڵبژاردنی تەرخانکراویان داوە.

 

لە هەردوو پێکهاتەکەدا، دووبەرەکییەکانی وەک ئێزدی/کورد، ئایینی/نەتەوەپەرست، کۆنەپەرست/چەپ دابەشبوونی ناوخۆیی دروستکردووە، لە ئەرمینیا، ڕۆشنبیرانی کورد جیابوونەوەی ئێزدی و کورد وەک مانۆڕێکی سیاسی دەستکرد سەیر دەکەن و داوای پشکی هاوبەش بۆ کورد دەکەن، بەڵام حکومەت خواستی ئەوەی هەیە کە کەمینەکان وەک گروپی کولتووری و ئایینی مامەڵەی لەگەڵدا بکات نەک وەک کیانێکی نیشتمانی، بە پێچەوانەوە توێژێک لە کۆمەڵگەی ئێزدی جەختیان لە جیاکردنەوەی ناسنامە و ئایین هەڵبژاردووە، بەمەش پشکی جیابوونەوەیان کردۆتە دەرئەنجامی سروشتی ئەم دووانەیە.