ئیبتیسام ئیغفیر

 

بنغازی-چەندین ڕەوت هەیە بۆ ناساندنی چەمکی ڕەگەزپەرستی، زمان و کارکردن لەگەڵیدا بە چەند زمانێکی جیهان و زمانی عەرەبیش لەوە بێبەری نییە، لەم دواییانەدا بانگەوازەکان دەستیان کردووە بە دەرکەوتن بۆ ڕەگەزکردنی زمانی عەرەبی، و بۆ مۆدێلی نووسین دروست بکەن کە زمانی عەرەبی بە شێوەیەکی جیاواز پیشان بدەن، زۆر جیاواز لەوەی کە ئێمە پێی ڕاهاتووین.

 

لە قسەکانیدا بۆ خوێندکارانی دەرچووی بەشی عەرەبی، مریەم حیجازی، پسپۆڕی ڕێزمان و واتاسازی لە بەشی زمانی عەرەبی، چەمکی ڕەگەزسازی زمانی بە بیرۆکەیەکی جیاوازەوە خستەڕوو، کە ئەمەش پێشەکییەک بوو بۆ ئاگادارکردنەوەی خوێندکاران کە پەیوەندییەکی بەهێز لە نێوان بیر و زماندا هەیەو وتی: ناتوانم بڵێم زمانی ڕەگەزی، چونکە زمان بە مەبەست ڕەگەزپەرستی نییە، بەڵکو ڕەنگدانەوەی بیری باوی هەر قۆناغێکە.

 

سەبارەت بە پرسی زمانی ڕەگەزپەرستی، ئاماژەی بەوەکرد، لە میساق و پەیماننامەکانی ئەم دواییەدا، بە تایبەت ئەوانەی کە گرنگی بە ژنان دەدەن، ڕەوتێک هەیە کە هەوڵدەدات زمان ناچار بکات بۆ دەربڕینی ئەو چەمکە نوێیانە زمان ئامڕازێکی ئازادە کە گوزارشت لە ڕاستییەکان دەکات و ڕەنگدانەوەی هەیە بەبێ ئەوەی ناچار بکرێت هیچ بکات، بەڵام لەم قۆناغەی دواییدا ڕەوتێک هەیە.

 

 ڕوونیکردەوە کە ئەو سیفاتانەی کە لە زمانی عەرەبیدا چالاکییان هەیە بریتین لە نێرینە و مێینە، هەروەها لە زمانی عەرەبیدا زۆر دەرگا هەیە بۆ مێینەکردن، زۆرجار عەرەبەکان زمانی ژنانە و تەنانەت پیاوانەش بەکاردەهێنن بۆ ڕەنگدانەوەی کولتووری عەرەبەکان لە قۆناغە جیاوازەکانی کاتدا.

 

"زمان ڕەنگدانەوەی کولتوور و ناسنامەکانی ژینگەیە"

سەبارەت بە ئەگەری ڕەگەزیی کردنی زمان، وتی: زمان ڕاستگۆیە، ڕەنگدانەوەی کولتوور و ناسنامەکانی ئەو ژینگەیەیە، بۆیە ناتوانین زمان ڕەگەزی بکەین، چونکە ئەگەر زمان بە زۆر بکەین، بێ گومان کاردانەوەی لێدەکەوێتەوە ئامرازی دەربڕین یان تۆ ناچار دەکرێیت شتێکی دیاریکراو دەرببڕێت، ئەوە قۆناغێکی کاتی دەبێت و بە هیچ شێوەیەک ڕەنگدانەوەی ڕاستی نییە.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا مریەم حیجازی وتی: ناتوانین زمان ناچار بکەین، ئیرادەی ئازادی هەیە، هەرچەندە ڕەگەز بەسەر زماندا بسەپێنین بە مانای ئێستا، قۆناغێکی سەپێندراو و دەستکرد نەک ڕاستەقینە دەمێنێتەوە، بەڵام بەهاکان گۆڕاوە و جێگیر نییە، ئەگەر ژینگە لە مامەڵەکانی لەگەڵ ژناندا بگۆڕێت، بە دڵنیاییەوە زمان دەگۆڕێت، چونکە زمان، وەک لە سەرەوە باسمان کرد، ئاوێنەی بیرە، بەڵام ئەگەر هەندێک بەکارهێنان بەسەر زماندا بسەپێنین، ڕەنگە بۆ ماوەیەک بمێنێتەوە و دواتر نەمێنێت.