ناوەندی هەواڵ- دانیشتوانی کەرتی غەززە لەگەڵ پەرەسەندنی توندوتیژی، بەردەوامی بۆردومان، گەمارۆدان، لە ڕوانگەی تەواوی جیهان، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، بە پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتی و مرۆییەکان، بارودۆخێکی مرۆیی کارەساتبار بەخۆیەوە دەبینن.

 

چاودێری مافی مرۆڤی ئۆرۆی دەریای ناوەڕاست، ڕۆژی ٢٨ی نیسان نیگەرانی خۆی دەربڕی سەبارەت بە پەرەسەندنی توندی بەئامانجگرتنی هاوڵاتیانی مەدەنی بێ بەرگری لەلایەن هێزەکانی ئیسرائیلەوە لە چەند هەفتەی ڕابردوودا لە کەرتی غەززە، لەوانە سڕینەوەی تەواوی خێزانەکان، کوشتنی ژنان، منداڵان بە ڕێژەیەکی ترسناک. ئەمە لە کاتێکدایە کە بەردەوامی بێدەنگی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی سەبارەت بەو جینۆسایدە کە نزیکەی ١٩ مانگە بەردەوامە.

 

ڕوانگەکە لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا هێزەکانی ئیسرائیل ٣٤٥ هاوڵاتی مەدەنییان کوشتووە و ٧٧٠ کەسی دیکەش برینداربوون، بەپێی داتا مەیدانییەکان دەریدەخەن کە لانیکەم ٩٤%ی قوربانییەکان هاوڵاتی مەدەنین. هێزەکانی ئیسرائیل بە ئەنقەست پەناگەیەکی کاتی و سادەیان کردە ئامانج، چادرەکان و بەشێکی ماڵەکانیان بە هێرشی ئاسمانی وێران کرد، ئەمە سیاسەتێکی سیستماتیکی ئاشکرا کرد، کە ئامانج لێی گەیاندنی زۆرترین ژمارەی قوربانیی مەدەنییە.

 

ڕوانگە ڕوونیکردەوە کە تیمە مەیدانییەکانی لە چەند هەفتەی ڕابردوودا، کەیسی دووبارەبووەکانی سڕینەوەی تەواوی خێزانەکان بەڵگەدار کردووە، هەروەها دووبارە بە ئامانجگرتنی خێزانە تایبەتەکان بە شێوەیەک کە ڕەنگدانەوەی هەوڵێکی ڕوونە بۆ لەناوبردنی تەواویان، ژیانی مەدەنی ڕاستەقینە، چیرۆکی مرۆڤایەتی بە ئەنقەست، سیستماتیک لە دەرەوەی هەر چوارچێوەیەکی یاسایی لەناودەبرێت.

 

ڕوانگە جەختی لەوە کردەوە کە پاراستنی ژیانی هاوڵاتیانی مەدەنی، لێپرسینەوە لەو کەسانەی کە ئامانجیان دەکەن، بەرپرسیارێتییەکی یاسایی و ئەخلاقییە کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ناتوانێت خۆی لێ بپارێزێت. بێدەنگی نێودەوڵەتیی تاوانبار کرد، وەک ئەوەی کوشتنی هاوڵاتیانی مەدەنی بووەتە ڕاستیەکی  قبوڵکراوی ناڕاستەوخۆ لەناو سیستەمی نێودەوڵەتیدا، بە ئاشکرا لەلایەن هێزەکانی ئیسرائیلەوە بەبێ ترس لە کاردانەوەی یاسایی و ئەخلاقی کاری پێ دەکرێت.

 

ڕوانگە داوای لە هەموو دەوڵەتان کردووە بەرپرسیارێتی یاسایی خۆیان لە ئەستۆ بگرن، هەنگاوی بەپەلە بگرنەبەر بۆ ڕاگرتنی کۆمەڵکوژی لە کەرتی غەززە، ڕێوشوێنی کاریگەر بۆ پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی بگرنەبەر، دڵنیابن لەوەی هێزەکانی ئیسرائیل پابەندی یاسا نێودەوڵەتییەکان، بڕیارەکانی دادگای نێودەوڵەتیی دادپەروەرن.

 

 

٧٠کەس کوژراون

لەسەر زەوی لە ئەنجامی هێرشە ئاسمانییە بەردەوامەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە لە ماوەی ٢٤ کاتژمێری ڕابردوودا، زیاتر لە ٧٠ هاوڵاتی کوژراون، ١٥٣ هاوڵاتی دیکەش برینداربوون، کە کۆی گشتی کوژراوان لە ٧ی تشرینی ٢٠٢٣ەوە گەیشتە ٥٢ هەزار و ٣١٤ هاوڵاتی و زیاتر لە ١١٧ هەزار و ٧٩٢ هاوڵاتیش بریندار بوون، بەپێی نووسینگەی ڕاگەیاندن.

 

نووسینگەکە هۆشداریی داوە لە تێکچوونی کارەساتبارانەی بارودۆخی تەندروستی بەهۆی گەمارۆی دامرکاندنەوە، بەردەوامی داخستنی دەروازەکان، کە گەیاندنی هاوکاری مرۆیی بۆ هاوڵاتیانی مەدەنی سنووردار دەکات، لە کاتێکدا کە کەرتی غەززە شایەتحاڵی بڵاوبوونەوەی بەدخۆراکی سەختە، بەتایبەتی لەنێو منداڵان و کۆرپەدا.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، لە کۆی یەک ملیۆن و ١٠٠ هەزار منداڵ کە ڕۆژانە بەدەست برسێتیەوە دەناڵێنن، ژمارەی ئەو کەیسانە کە بەهۆی بەدخۆراکی توندەوە دەگەنە نەخۆشخانە و ناوەندە پزیشکییەکان گەیشتووەتە ٦٥ هەزار کەس. داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کردووە تاوانبارانی جەنگ لەبەردەم دادگا نێودەوڵەتییەکان بەهۆی چەندین تاوانیانەوە دادگایی بکەن، دەستبەجێ، بەپەلە دەروازەکان بکەنەوە، ڕێگە بە هاتنە ناوەوەی یارمەتییە مرۆییەکان بدەن.

 

لە ناوچەی مواسی لە ڕۆژئاوای خان یونس، لە هێرشێکی ئاسمانی ئیسرائیلدا، خێمەی ئاوارەکانی کردە ئامانج، چوار هاوڵاتی مەدەنی گیانیان لەدەستدا کە منداڵێکی کچیان تێدابوو. دەیان کەس بریندار و بێسەروشوێن بوون. تۆپبارانەکە بەردەوام بوو لە کاریگەری، لەسەر ناوچەکانی تری خان یونس و بەلەمەکانی چەک تۆپبارانیان بەرەو کەناری خان یونس کرد.

 

 

تێکچوونی بارودۆخی مرۆیی

نووسینگەی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هەماهەنگی کاروباری مرۆیی ڕایگەیاندووە کە هێرشە بەردەوامەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە بە دەیان کەس گیانیان لەدەستداوە، زیانی ژێرخانی کەوتووە. ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هەماهەنگی کاروباری مرۆیی جەختی لەسەر پێویستی پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی، لەنێویاندا کرێکارانی فریاگوزاری، بەپێی یاسا مرۆییە نێودەوڵەتییەکان کردەوە.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە ئۆپەراسیۆنە مرۆییەکان بەردەوامن لە سنووردارکردنی توندی بەهۆی بەردەوامی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان، قەدەغەکردنی هاوکاری، کاڵا بازرگانییەکان، خەمڵاندنەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە هەزاران خێزان ئاوارەبوون، لە وەڵامی فەرمانێکی دیکەی ئاوارەبوون کە لەلایەن هێزەکانی ئیسرائیلەوە بۆ ناوچەکانی ڕۆژئاوای پارێزگای غەززە چەند ڕۆژێک لەمەوبەر دەرچووە.