MALVA MUHEMED

Li quncikekî dadgehê jinek rûniştiye û dilerize, ne ji sermayê lê ji giraniya tiştên jiyaye. Li pişt wê salên bêdengiyê, tawîz û hewldanên xwe yên ji bo xweguncandinê bi rastiyê re hene ku êşa wê nas nake. Li pêşiya wê zagonek heye ku ji bo parastina wê hatiye nivîsandin lê ew wê hûrguliyê tirsa wê, yan jî çawa rûmet tê pîvandin dema ku rûbirû tê şermezarkirin, nas nake.

Ev dîmen ne tenê li dadgehan, li malan, li kolanan û di saziyan de jî dubare dibe. Jin neçar in serî li zagonê bidin ne ji ber ku ew baweriya xwe pê tînin, ji ber ku tu vebijarkek din nabînin. Zagon ji bo parastinê dibe çareya dawî, ne vebijarka yekem.

Zagon şûrek yekdevî ye

Jin gelek caran piştî ku hemû şêweyên parastina civakî, malbat, cîran, saziyên olî, yan saziyên eşîrî xilas kirine, serî li zagonê didin. Lê ev rêbaz ne ji baweriya bi zagonê, ji nebûna alternatîfan derdikeve holê. Dema ku hêz bi awayekî bijartî tê bikaranîn, êrîşkar tê tercîhkirin û guman ji ser qurbanî tê avêtin. Zagon dibe şûrek yekdevî. Ew hilbijartineke bi zorê ye. Dema ku derî tên girtin û deng tê tepisandin, zagon dibe tekane cihê ku giliyên wan dikarin werin bihîstin, her çendî tenê qismî be jî.

Kêmasî ne di zagonê de di yên bi cih tînin de ye

Di gelek rewşan de, jin neçar in berî giliyên wan werin nirxandin, "niyeta baş" an "bêgunehiya exlaqî" îsbat bikin. Ji jinan li ser cil û berg, tevger û heta niyetên wan pirs tên kirin, mîna ku ew sûcdar bin. Ev ne kêmasiyek di zagonê de bi xwe ye lê di yên ku wê bi cih tînin û zihniyeta ku wê şekil dide de ye. Jin ne li ser nebûna nivîsek li ser nebûna îradeyê gilî dikin; li ser dadwerek ku gumanê li ser çîroka wan diavêje, polîsekî ku delîlên êşê dixwaze, yan jî civateke ku wan ji ber tiştên ew pê re rûbirû mane berpirsiyar dibîne. Zagon li vir edaletê peyda nake; berevajî vê, ew neheqiyê bi awayekî safîtir ji nû ve hildiberîne.

Dema ku zagon di hawirdorek de tê sepandin û baweriya wê bi wekheviyê nîn e, dibe amûrek nerm a zilmê. Jin qanûnek naxwazin ku wêneyê rejîmê bixemilîne lê zagonek dixwazin ku rûmeta wan bê şert û merc vegerîne. Ew naxwazin weke mexdûrên ku divê bêgunehiya xwe îsbat bikin werin dermankirin lê weke mirovên ku tenê ji ber mirov in hêjayî parastinê ne.

Jin westiyane

Jin ji nivîsên xweşik ên li ser dîwaran daliqandî, di heman demê de li dadgeh û qereqolan ku wateya wan tune ye, westiyane. Ew ji dadwerên ku ji guhdarîkirina şahidiya wan bêtir li cilên wan dinêrin westiyane. Ew ji civaka ku ji bo parastina "navûdengê malbatê" bêdengiya wan dixwaze westiyane. Di heman demê de tacîzkar bi gotina ku "wî carekê şaşî kiriye" rewa dike.

Zagon weke amûrek ji bo bêdengkirina rexneyan tê bikaranîn

Dema ku zagon ji bo parastina jinan ji tundiyê tên derxistin, tê texmînkirin ku pirsgirêk çareser bûye. Lê rastî ev e ku zagon çiqas pêşketî be jî heya zihniyeta ku wê bi cih tîne neguhere, ew rastiyê naguherîne. Di gelek rewşan de, zagon weke amûrek ji bo bêdengkirina rexneyan tê bikaranîn, ne ji bo parastina mexdûran. Bi gotinên "Qanûnek me heye, ji ber vê yekê hûn çima gilî dikin" tên bêdengkirin.

Ma ev e edaleta ku em pê pesnê xwe didin?

Ez nikarim hestên xwe bînim ziman dema ku dibînim jinek neçar e li ber dadwerekî bisekine da ku îsbat bike ew mexdûr e, di heman demê de êrîşkar xwedî maf tê hesibandin. Ev ne edalet e, di zimanê hiqûqî de dubarekirina neheqiyê ye. Zagon ku tê texmînkirin amûrek ji bo edaletê be, ji bo jinan vediguhere qadeke ceribandina exlaqî, mîna ku parastin bi "reftarên qebûlkirî" ve girêdayî be. Jina ku gilî dike ji ber şîdeta navmalî, li ser niyet, tevger û rabirdûya wê tê pirsîn. Ew weke tawanbar tê dermankirin. Qanûn li vir edaletê peyda nake, gumanan dubare dike û daxwaz dike ku jin di her gavê de mirovahiya xwe îsbat bike. Xwe li cihê wan jinan xeyal bikin, ji ber êşa xwe berpirsyar tên girtin li şûna ku hûn jê werin parastin.

Edalet ne bi hejmara gotaran tê pîvandin

Dem hatiye ku em dev ji pesindana metnên zagonî yên nayên bicîhanîn berdin û dev ji pesnê hebûna zagonên ku rayedarên wan bi cih tînin baweriya xwe bi wan naynin, berdin. Edalet ne bi hejmara gotaran tê pîvandin, bi wê yekê tê pîvandin ku jin çiqas xwe ewle hîs dikin û bi wê yekê ku çîrokên wan bê pirs û heqaret çiqas têne bawerkirin.

Edalet bi naskirinê dest pê dike

Zihniyeta baviksalar ne tenê bi mêran ve girêdayî ye, ew pergalek e rojane tê fêrkirin, parastin û pratîzekirin. Dema ku zarokên keç weke kesên ku tenê guhdar bikin û kur weke serdest tên mezinkirin, em bêserûberiya zarokatiyê ji nû ve dijîn. Dema ku jin ji medyayê, mufredatê û cihên biryardayînê tên dûrxistin, em zagonek damezrînin ku wan nas nake.

Em zarokên xwe bi rêzdarî yan kontrolkirinê mezin dikin? Em parastineke rastîn dixwazin an jî rûyekî ku rastiyê dixemilîne? Ez ne tenê daxwaza sererastkirina zagonan dikim, daxwaza guhertina awayên hizirkirinê dikim. Ez ne tenê daxwaza parastina jinan dikim, daxwaza ji nû ve pênasekirina hêz, otorîte û edaletê dikim. Ez naxwazim weke afirîdeyeke nazik a ku hewceyê rizgarkirinê ye, dixwazim weke mirovek xwedî mafên tevahî ku hêjahî rêzgirtinê, ne dilovaniyê ye.

Em dadweriyek ku baweriya xwe bi jinan bîne dixwazin

Gava yekem a ber bi edaletê ve ew e ku mirov qebûl bike jin ne di zagonê de ne jî di civakê de bi wekhevî nayên destgirtin. Divê mirov qebûl bike ku baviksalarî ne tenê tevgereke takekesî ye, tevahiya pergaleke ku jinan ji holê radike û serdestiyê xelat dike ye. Divê mirov qebûl bike ku zagon dema ji aliye kesek ku baweriya xwe bi wekheviyê nayne ve tê sepandin, vediguhere amûrek nerm a zilmê. Tiştê ku ez dixwazim ne gengaz e. Ez dadgeriyek dixwazim ku baweriya xwe bi jinan bîne, medyayek ku rûmeta çîrokên wan vegerîne, perwerdeyek fêrî zarokan bike ku rêz li gorî zayendê nayê dayîn û desthilatdariyek ku edaletê weke mafek ji nû ve pênase bike, ne weke diyariyek.

Dixwazim di civakekî ku min biparêze de bijîm

Di dawiyê de, tenê daxwaza zagonê têrê nake. Divê em desthilatdariyeke dadwer, gotareke mirovî û civateke ku desthilatdariyê weke lênêrînê, ne weke kontrolê ji nû ve pênase dike, bixwazin. Jin ji bo rizgarkirina xwe ne hewceyî zagonan in lê civakên ku wan di serî de nexin xeterê hewce ne. Ez dixwazim di civatek de bijîm ku min nexe xeterê. Ez qanûna ku bê şert û merc min biparêze dixwazim, desthilatdariyeke ku bê tawîz edaletê li min bike û edaleta ku min weke mirov, ne weke îstîsnayek bihesibîne.