ڕابیعە خورەیس

 

جەزائیر-لە دڵی ناوچە بیابانییەکان، وەک "بیر حلو" بیرە شیرینەکە، لە ڕۆژهەڵاتی دیواری جیابوونەوە لە بیابانی ڕۆژئاوا و "ئەمهیریز"، کە مردن لە چاوتروکانێک نزیکترە، عائیشە عەبدولوەدود لەگەڵ هاوکارەکانی کاردەکات بۆ لابردنی مین، یان ئەوەی بە "کێڵگەی مردن" ناسراوە، بەتایبەتی ئەوانەی بە درێژایی دیواری سەربازی مەغریب بڵاوبوونەتەوە، کە بە مەزەندەکردن ٢٧٢٠ مین درێژدەبێتەوە کیلۆمەترێک، گەورەترین کێڵگەی مینە لە جیهاندا، زیاتر لە ٧ ملیۆن مینی چێندراو بە جۆر و قەبارەی جۆراوجۆر بە درێژایی درێژیەکەی بڵاوبوونەتەوە، ئەمە جگە لەوەی بڕێکی زۆر پاشماوەی تەقینەوە لە جەنگ و تەقەمەنی کلاستەری تێدایە.

 

تیمی چالاکی مینی ژنانی بیابان

عائیشە عەبدولوەدود وتی: لە ساڵی ٢٠١٩ پەیوەندی بە تیمی پاڵپشتیی چالاکیی مینەکانی ژنانی بیابان کردووە، کار بۆ هۆشیارکردنەوەی ئەو ناوچانە دەکات کە ئەم مەترسییە کوشندەیە تێیدا بەربڵاوە، ئێمە سەرنج دەخەینە سەر پێشکەشکردنی ئامۆژگاری سەبارەت بەوەی کە چی بکەیت کاتێک مین یان ئامێری تەقەمەنی دەبینیت، دوای وەرگرتنی خولی پەروەردەی لە پرۆفیسۆرەکانی بیابان کە بریتی بوو لە پاککردنەوەی مین و هۆشیاری، هاتە ناو ئەم بوارەوە.

 

تیمی چالاکی مینی ژنانی بیابان دەستپێشخەرییەکی خۆبەخشانەی ژنانە کە تایبەتە بە دۆزینەوەی مین لە کەمپەکانی پەنابەرانی بیابان لە تیندوف، تیمەکە نوێنەرایەتی یەکەم دەستپێشخەریی ژنان دەکات لە جۆری خۆیدا لە ناوچەکەدا، بەشداری دەکات لە بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری و ڕزگارکردنی ژیانی هاوڵاتیان لە مەترسییەکانی ئەو مینانەی کە لە ناوچەکانی دەوروبەری چێنراون.

 

بەپێی ئامارێک کە لەلایەن فەرمانگەی کۆردیناسیۆنی چالاکیی مین بیابان "SMACO" بڵاوکراوەتەوە، نزیکەی ٦ هەزار کەس لە هەردوو دیوی دیوارەکەدا کوژراون یان بریندار بوون، قوربانییەکان بریتین لە شوان، بەدەوی، منداڵ و ژنان، جگە لە قوربانیانی تیمەکانی لابردنی مین.

 

ئاماژەی بەوەدا کە زۆرێک لە ژنانی بیابان سەرەڕای سەختی بارودۆخی کۆمەڵایەتی و تەندروستییان سەرکەوتوو بوون لە تێپەڕاندنی ئەو ئاڵەنگاریە، لەنێو ئەو مین دەرهێنەرانەدا ئەو ژنانە هەن کە دوو مانگ دووگیانن، هەندێکی تریش کە کۆرپەکانیان لەگەڵ دایکیان بەجێدەهێڵن و بەرەو مەترسیدارترین شوێنەکان دەڕۆن، کە ئەگەری هەیە مینیان تێدابێت، بۆ پاککردنەوەیان.

 

بە پێی زانیارییەکانی تیمی پشتیوانیی چالاکیی مینەکانی ژنانی بیابان، هەموو ئەو ئۆپەراسیۆنانەی کە تا ئێستا ئەنجام دراون، تەنیا لە ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی دیوارەکە، واتە ناوچە بیابانییە ئازادکراوەکان، بە تایبەتی لە دەرەوەی ناوچەی پارێزراو کە ٥ کم بە درێژایی دیوارەکە ئەنجام دراون.

 

عائیشە عەبدولوەدود تیشکی خستەسەر ئەمانەی خوارەوە: ئەم کارە کارایی و پیشەیی نییە، بەڵکو تەنیا مرۆڤایەتییە، بەداخەوە ناوچەگەلێک هەیە کە نەخشە یان زانیاری تایبەت لەبارەی شوێنی مین و تەقەمەنیەکانەوە نییە بە چەند هۆکارێک، لەوانە هۆکارە سروشتییەکان کە کاریگەرییان لەسەر کەشوهەوا هەیە، بۆ نموونە لە وەرزی بارانباریندا ئاوی لافاو ئەم مینە چێندراوانە دەباتە ناوچە دانیشتووەکان و ئەرکەکانی تیمی ژنان قورستر دەکات. هاوکات بوارەکانی دیکە نەخشە و داتای وردیان هەیە، ئەمەش ئاسانکاری دەکات بۆ ڕزگاربوون لەم بارگرانییە.

 

ژنانی بیابان هێمای بەرخۆدان و سەرپێچین

لەناو بەربەستەکانی دیکەی بەردەمیان لەم بوارەدا ئاماژەی بە نەبوونی گواستنەوە و سەرچاوە کردووەو وتی: سەرەڕای ئەمەش، ئێمە هەموو هەوڵێک دەدەین بۆ گەڕاندنەوەی متمانەی هاوڵاتیان بە خاکەکەیان تا بتوانن ژیانێکی ئاسایی بژین، ئەو بەشداری ژنان لە پاککردنەوەی مین بە بەڵگەیەکی یەکلاکەرەوە دەزانێت کە ژنانی بیابان هێمای خۆڕاگری و سەرپێچین، زاڵبوون بەسەر سەختییەکان و گەیاندنی پەیامەکەیان بە کۆمەڵگەی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی و بە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان.

 

عائیشە عەبدولوەدود هەست بە "خۆشی" دەکات سەبارەت بە بەشداریکردنی لەم کارە مرۆییە و شکاندنی چەشنە چەقبەستووەکان، لە ئێستادا بە بەشداریکردن لە وۆرکشۆپەکانی پەروەردەی بۆ کارمەندانی بیابان بە سەرپەرشتی شارەزایانی بیابان هەوڵدەدات بۆ بەرزکردنەوەی توانای پاککردنەوەی مین.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا، عائیشە عەبدولوەدود پەیامێکی ئاراستەی ئەو ڕێکخراوە نێودەوڵەتیانەی کرد کە کار لەسەر قەدەغەکردن و بەرەنگاربوونەوەی مین دەکەن، داوای لێکردن فشار بخەنە سەر حکومەت بۆ پابەندبوون بە بەرپرسیارێتیەکانی و پابەندبوون بە پەیماننامەکانی ئۆتاوا و ئۆسلۆ کە قەدەغەکردنی مین و تەقەمەنی کلاستەر دەکەن، نەخشەی مین پێشکەش بکەن، بەشداری لە بەرنامە مرۆییەکانی پاککردنەوەی مین و هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان لە مەترسییەکانی مین و کردنەوەی مین لە خاکە داگیرکراوەکان و ناوچەی پارێزەر بۆ ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان کە دەیانەوێت پاکیان بکەنەوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو مەترسییە ڕاستەقینەییە کە لەسەر پارێزراوی هاوڵاتیانی مەدەنی و موڵک و ماڵی ئەوان دروستی دەکەن، ئەو ڕاستییەی کە بەربەستن لەبەردەم هەوڵەکان بە ئامانجی دامەزراندنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا.