بێریڤان ئینتاچی

 

 حەسەکە- هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا و چەتەکانی بۆ سەر باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بەردەوامە، هاوکات لەگەڵ کۆکردنەوەی بەردەوامی ناوچەکە، ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانانی دەرەوەی وڵات ڕوو لە شۆڕشی ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەکەن بۆ ئەوەی بەدواداچوون بۆ واقیعی ئەو شتانە بکەن کە لە ناوچەکەدا ڕوودەدەن، ڕۆژنامەنووسی ئیتاڵی ئەلیسیا مەنزی، کە لەگەڵ کۆمەڵێک ڕۆژنامەنووس هاتبوون بۆ سەردانی کامپی ئاوارەکان کە ئاوارەبوون بەهۆی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا و چەتەکانی بۆ چاودێریکردنی دۆخی ناوچەکە، وەڵامی پرسیارەکانی ئاژانسەکەمانی دایەوە.

 

 ئەلیسیا مەنزی سەرنجی بۆ هێرشەکانی دەوڵەتی تورک ڕاکێشا و سەبارەت بە خۆڕاگری گەل لە ناوچەکە وتی: بۆچوونی من ئەوەیە کە بەرخۆدانی گەل گەورەترە لە هێزی چەک، ئەوە شتێکی زۆر بەهێزترە کە بە دڵنیاییەوە بە بۆردومان لەناو ناچێت، بەو پێیەی ئێستا سووریا چووەتە ناو پرۆسەیەکی نوێ، ئەمەش کاریگەری لەسەر دۆخی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریاش هەبووە، دەبێت هێرشەکانی تورکیا شەرمەزار بکرێن، هێرشەکان بۆ سەر ژێرخانی ئابووری و خەڵک دەبێت بوەستێنرێت.

 

 *بەڵێ ئەلیسیا، سەرەتا هاتیتە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، پێمان خۆشە ئێوە بناسین، ماوەیەکە لە هەرێمدایت و لێرە بەدواداچوون بۆ دۆخەکە دەکەیت، تێبینیەکانتان چین؟

 

 من ئەلیسیا مەنزیم، ڕۆژنامەنووسێکی فریلانسی ئیتاڵیم و بە شێوەیەکی سەرەکی مامەڵە لەگەڵ کۆچ و مافی مرۆڤ و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بەتایبەت کوردستان دەکەم.

 

 لە سەردانەکەمدا بۆ ناوچەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا کە نزیکەی ٢٠ ڕۆژە بەردەوامە، شایەتحاڵی دۆخێکی دراماتیک بووم، چونکە هێرشە بەردەوامەکانی تورکیا هەڕەشە لەم پرۆسەی ئازادی و شۆڕشە دەکات و زیان بە ژیانی مرۆڤ و ئیکۆلۆژی و هەموو ئەو شتانە دەگەیەنێت کە پەیوەندی بە ناوچەکەوە هەیە، تورکیا هەرگیز ڕێگە نادات ئەم خەڵکە بە ئارامی بژین، لێرەدا نەک تەنیا خەڵکی کورد دەژین،  ئەوەی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی ساڵانێکە دەیکات پاراستنی پێکهاتە جیاوازەکانە.

 

 'لە گۆڕەپانی نێودەوڵەتی بەرامبەر هێرشەکان بێدەنگی هەیە'

 دۆخەکە بەهۆی بێدەنگی جیهانەوە دراماتیکییە، ئەوان چاویان لە پێشێلکارییە جددییەکانی مافی مرۆڤ کوێر کردووە کە ماوەیەکە ڕۆژانە لە دژی خەڵک ئەنجام دەدرێت، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ "ئامێری زانیاری ناڕاست" کە تورکیا بەڕێوەی دەبات، بە تایبەتی چەند بابەتێکم خوێندەوە و چەند ڤیدیۆیەکم بینی کە دۆخەکە بە پێچەوانەوە نیشان دەدەن و خەڵکی لێرە بە تیرۆریست ناوزەد دەکەن، وا دیارە هەرکەسێک باسی ئازادی و دیموکراسی و شۆڕش و ئازادی ژن بکات، تیرۆریستە.

 

 دۆخی کەمپەکان کە هەزاران پەنابەر تێیدا نیشتەجێن، سەرەتا لە عەفرینەوە و دواتر ئێستا لە تل ڕەفعەت و شەهباوە، بەڕاستی دراماتیکییە، ناتوانم ئەو چیرۆکانە بگێڕمەوە کە لە کەمپەکاندا بیستوومە، بە دڵنیاییەوە ژیان لە کەمپەکەدا ئەوە نییە کە خەڵک دەیانەوێت، هەریەکێک لە ئێمە مافی ئەوەی هەیە لە ماڵەکانی خۆماندا، لەسەر خاکی خۆمان بژین.

 

 'دەوڵەتی تورکیا سیاسەتی جینۆساید پەیڕەو دەکات'

 ئەم خەڵکە و ئەوانەی پێشتر لە عەفرین و سەرێکانی دەژیان، مافەکانیان لێ سەندراوە، لەبەرئەوەی دەوڵەتێکی تر کە ئەویش تورکیایە سەرکردایەتی SNA دەکات، بەهەموو شێوەیەک هەوڵی داگیرکردنی ئەو ناوچانە دەدات، بەداخەوە لە هەندێک بواردا وای کرد، سیاسەتی جینۆساید لە پێناو سیاسەتی کۆلۆنیالیزمدا پەیڕەو دەکات، کوشتنی هەزاران کەس، پاکتاوی نەتەوەیی، بە مانای جینۆساید دێت، ئەو چیرۆکانەی لە ناو کەمپەکان و لە پەناگەکانی تردا بیستوومە، زۆر بە ئازار و سەختن، هەزاران کەس ناچار بوون لەناکاو ماڵەکانیان بەجێبهێڵن.

 

 هەندێک جار هەست بە شەرم دەکەم کاتێک گوێیان لێدەگرم، چونکە وەک کەسێکی ئەوروپی هەمیشە باسی مافی مرۆڤ، مافی ژنان دەکەین، ئەوروپا چاوی لە دۆخێکی زۆر جددی دادەخات، لە سەردانەکەمدا بۆ کەمپەکان، ئەوەی زۆر سەرنجی ڕاکێشام، دەستەواژەیەک بوو کە چەند جارێک بۆم دووبارە دەکرایەوە: تکایە دەنگمان بن لە ئەوروپا.

 

 ئەم ڕستەیە دڵی ئازاری دام، چونکە ئەوە مانای وایە زۆر کەم ڕۆژنامەنووس هاتوونەتە ئێرە، پێم وابوو زۆرن، بە شێوەیەکی ئاسایی لە کاتی کۆچی بەکۆمەڵدا، سەرنجی میدیاکان زۆرە، لێرەدا، بۆم دەرکەوت کە ئەمە وا نییە، زۆر چیرۆک سەرنجی ڕاکێشام، منداڵان لە پەناگەدا دەژین، کۆرپە تازە لەدایکبووەکان دەمێننەوە لە ژوورە بچووکەکاندا کە هەندێک جار ١٩-٢٠ کەس تێیدا دەژین.

 

"چۆن مرۆڤ دەتوانێت بێباکانە بمێنێتەوە؟"

 من پرسیار دەکەم چۆن کەسێک دەتوانێت بێباکانە لە ئاست هەموو ئەمانە بمێنێتەوە، سەرەڕای دۆخی دراماتیکیی کەمپەکان و ماندوێتی، مۆڕاڵی خەڵک بەرزە،  لە میدیای ڕۆژئاوادا زۆرجار وەسفی پەنابەران و کۆچبەران وەک مرۆڤی بێ ئومێد دەخوێنینەوە یان دەبینین، من هەمیشە دەڵێم ئەم کەسانە بێ هیوا نین، نائومێدی لەلایەن ئەوروپاوە دەردەبڕدرێت و دەقۆزرێتەوە.

 

 وەک ئەوروپییەک قسە دەکەم، دەبینم ئەوروپا چۆن ئەم خەڵکە بێهیوا دەکات، بۆ نموونە کاتێک ئەم کەسانە ناچار دەبن ڕووبەڕووی کۆچکردنی دوور و زۆر مەترسیدار ببنەوە، زۆرجار کوشندە دەبێت،  بەم شێوەیە مرۆڤەکان لە وڵاتەکانی ئێمەدا لە کاتێکدا بەدوای ڕزگاریدا دەگەڕێن، ژیانی خۆیان لەدەست دەدەن، کەمپی دانکیرکم لەبیرە.

 

"هێز و هیوایەکی گەورەم دۆزیەوە"

 هەزاران کەس کە زۆربەیان خەڵکی کوردستانن لەم کەمپە لە باکوری فەرەنسا دەژین، ئەوان لە چاوەڕوانی بەزاندنی کەناڵی ئینگلیزی و دواتر گەیشتن بە ئینگلتەرا دەژین، زۆرجار ئەم کەسانە لە دەریای زۆر مەترسیداردا گیانیان لەدەست دەدەن، ئەوەی ئەم خەڵکە دەکاتە مرۆڤی بێ ئومێد، دامەزراوەکانی ڕۆژئاوا و هەموو جیهانە، مرۆڤەکان خۆیان لە ناوەڕاستی زەریادا ونبوو دەبیننەوە، هیوایان لەدەست دەدەن و تێدەگەن کە هیچ ڕێگەیەک لە ژیانیان بۆ دەربازبوون نییە، بەڵام لێرەدا نائومێدیم نەبینی، بەپێچەوانەوە هێزێکی گەورەم بینی، ئومێد بەڵام لەهەمانکاتدا زۆر ماندوو بوون.

 

 ئەوەندە ماندوو بوونە چونکە تۆ وەک کورد لەدایک بوویت، ئەم هەڵهاتن و گۆشەگیرییە لە ڕوانگەی مرۆڤایەتییەوە قبوڵ ناکرێت، چیرۆکی پیاوێکی بەڕێزی پیرم لەبیرە، لەناو ئۆردوگایەکدا، ڕەنگە لە دێریکدا بێت، کە پێی وتم: تاکە گوناهی من ئەوەیە کە وەک کورد لەدایک بووم، بەڵام سەیرکە، من باوەڕم وایە کە لەبەر ڕۆشنایی ئەوەی ڕوودەدات، پێویستە گرنگییەکی زۆری پێبدەین.

 

" مرۆڤایەتی و هەستی پێکەوەیی لەگەڵ خەڵکی ئێرەدا هەیە"

 زۆر کەس هەن کە مافیان پێشێل کراوە، ئاوارە بوون، لە عەفرین گیریان خواردووە، لە سەرێکانی گیریان خواردووە، وە ٣ هەزار کەس هەن کە چارەنووسیان نادیارە، لە کاتی کۆچکردن لە تل ڕەفعەت و شەهبا بەرەو تەبقە، پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ زۆر جددییە، ئەوەی لە ڕۆژئاوادا زۆر سەرنجی ڕاکێشام، بێ گومان ئەو مرۆڤایەتییە بوو کە لێرەدا بینیم.

 

 مرۆڤایەتی و هەستی کۆمەڵایەتی لەگەڵ خەڵکی ئەوێدا هەیە و دەزانم کە ئێمە لە ئەوروپا بە خێرایی ئەمەمان لەدەستداوە و هەرچەندە هەندێکجار هەوڵی دووبارە بنیاتنانەوەی دەدەین، بەڵام ناتوانرێت، سەبارەت بەو دۆخە مرۆییەی کە بەهۆی هێرشەکانی تورکیاوە هاتۆتە ئاراوە، بەدڵنیاییەوە چەندین چیرۆکی خەڵک لە کەمپ و پەناگەکان کۆبوونەتەوە.

 

 *سەردانی کەمپەکانی پەنابەرانتان کردووە.  تۆ خۆت باست لەوە کرد کە چەندین چیرۆکت بیستووە کە کاریگەرییان لەسەر تۆ هەبووە، لە نێو ئەم چیرۆکانەدا چی زۆرترین کاریگەری لەسەر تۆ هەبووە؟

 

 چیرۆکێک کە بە تایبەتی سەرنجی منی ڕاکێشا، چیرۆکی محەمەدد بوو کە کوڕێکی تەمەن ١٧ ساڵە و بەهۆی ئەو کیمیابارانەی تورکیا لە سەرێکانی لە ساڵی ٢٠١٩دا وێران بووبوو، لە سەردانەکەمدا بۆ ڕۆژئاوا دەرفەتێکم بۆ ڕەخسا لەگەڵ زۆرێک لەو ژنانەی کە لەم پڕۆسە شۆڕشگێڕییەدا بەشدارن، بە پلەی یەکەم کۆمەڵە و دامودەزگاکانی پاراستنی ژنان قسە بکەم.

 

 'هەموو زریانێک بە دڵۆپێک دەست پێدەکات'

 هەوڵێکی گەورەم لە لایەن ئەوانەوە بینی و ڕەخنەیەکی زۆرم لە خۆبوون بەرامبەر بە سیستەمەکە بینی، بیر لەوە دەکەنەوە کە چۆن جیهان دەتوانێت جیاواز بێت، تێگەیشتم کە دڵسۆزی ئەوان زۆر گرنگە، هەمیشە حەزم لێیە دەستەواژەیەک لەبیرم بێت کە جەنگاوەری ئیتاڵی لۆرێنزۆ ئۆرسێتی وتوویەتی، شەڕڤانێک کە لە شەڕی ڕۆژئاوادا شەهید بوو، وتی: هەموو زریانێک بە دڵۆپێک دەست پێدەکات، هەوڵبدە دڵۆپێک بیت.

 

 'هیوایەکی گەورەم پێدەبەخشێت'

 هەر بۆیە هەمیشە پێم وایە هەنگاوەکانی ئێمە، هەنگاوەکانی ئێوە، گرنگن، هەرچەندە هەندێک جار ئەنجامەکانی یەکسەر دیار نین، هەروەها بیر لەو کۆمەڵگە ئەوروپییە دەکەمەوە کە لێیەوە هاتووم، ئێمە ئێستا ڕاهاتوین کە هەمیشە یەکسەر هەموو شتێکمان بوێت، بەڵام ئەمە مومکین نییە، کاتی دەوێت، هەر وەک چۆن لە ڕۆژئاوا بوو، بۆ نموونە لە پرسی پاراستنی ژنان و خۆبەڕێوەبەریدا، بە دڵنیاییەوە ئەمە دەرئەنجامی پرۆسەیەکی درێژخایەنە، هەموو شتێک کاتی خۆی هەیە.

 

"پێموایە جیهانێکی تر مسۆگەرە"

 ئەمەش هیوایەکی گەورەم پێدەبەخشێت، بەتایبەتی کاتێک هەندێکجار کاریگەریی دەستبەجێ لە کۆمەڵگاکەماندا نابینین، کاتێک بیر دەکەینەوە، هەموو شتێک مەحاڵە، بەڵام کاتێک بیر لەو هەنگاوە گەورانە دەکەمەوە کە لێرەدا هاتوونەتە ئاراوە، بەتایبەتی ئەو ژنانەی کە لە دژی هەڕەشەکانی داعش شەڕیان کردووە و ئێستا بەرگری لە خۆیان دەکەن لە بەرامبەر هەڕەشەکانی تورکیا، ئەوا پێم وایە کە بەڕاستی هەر شتێک لە جیهاندا مومکینە.

 

 *لەو ڕۆژانەی سەردانی هەرێمتان کرد، هێرشێکی سەختیش لە بەنداوی تشرین بۆ سەر خەڵک کراوە، هەروەها بەرخۆدانێکی بێهاوتای هەیە بە سەرکردایەتی ژنان لە دژی ئەم هێرشانە، چۆن ئەمە هەڵدەسەنگێنیت؟

 

 هێرشەکانی تورکیا دژی ئازادی گەلان و پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤە، ئەم هێرشە پێشێلکردنی مافی چارەی خۆنووسینی خەڵکە، ڕێگری لە کۆمەڵگەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەکەن کە بە ئارامی بژین و بە شێوەیەکی ئاسایی درێژە بە ژیانی خۆیان بدەن، بەداخەوە تا ئێستاش هێرشەکان بۆ سەر بەنداوی تشرین بەردەوامن، لە ئەنجامی هێرشەکانی تورکیا تا ئێستا ٦٠ کەس کوژراون و ژمارەیەکی تریش بریندار بوون، بەنداوی تشرین لەسەر زەوی مەترسی لەسەر خەڵکی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دروست دەکات.

 

 ئەگەر بەنداوەکە بڕووخێت کارەساتێکی مرۆیی و ژینگەیی لێدەکەوێتەوە و ڕێگا بۆ کۆچکردن دەکاتەوە،  ئەوروپا دیوار دروست دەکات، ڕۆژئاوا دیوار دروست دەکات چونکە ئەو کەسانە ڕەتدەکاتەوە کە هەڵدێن و هەوڵی دۆزینەوەی ئارامی و ژیانێکی باشتر لە ئەوروپا دەدەن، بەڵام چۆن بیر لەوە بکەینەوە کە ئاشتی هەیە؟  ئەگەر لەوێ شەڕ هەبێت، چۆن چاوەڕێی ئەوە بین کە خەڵک لە وڵاتەکانی خۆیان بمێننەوە؟

 

 ئەوەی لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا دەگوزەرێت، شەڕێکی توند و تیژە، تەنانەت ئەگەر ڕووناکی میدیاکان لێرە نەبێت،چۆن چاوەڕێی ئەوە بین کە مرۆڤەکان لەم جۆرە بارودۆخانەدا بەردەوام بن لە ژیان؟  چونکە من باوەڕم وایە نەبوونی دەرفەتی چوون بۆ قوتابخانە، بۆ نموونە و زانینی ئەوەی کە پاشنیوەڕۆ دەگەڕێیتەوە ماڵەوە و بۆردومان نەکرێت لە شوێنێک زۆر سەختە، ئەمەش بەو مانایەیە کە ئەوان لە بارودۆخێکی نامرۆڤانەدا دەژین، چونکە مرۆڤ ناتوانێت بەم شێوەیە بژی.

 

"پێویستە هێرشەکان بە توندترین شێوە ئیدانە بکرێن"

 ماوەیەکە هێرشەکانی تورکیا بەردەوامن، بەو پێیەی ئێستا سووریا چووەتە ناو پرۆسەیەکی نوێ، ئەمەش کاریگەری لەسەر دۆخی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریاش هەبووە، دەبێت هێرشەکانی تورکیا شەرمەزار بکرێن، هێرشەکان بۆ سەر ژێرخان و خەڵک دەبێت بوەستن، پڕۆژەکەی ئەردۆغان پڕۆژەی فراوانکردنی کۆلۆنیالیزم و پاکتاوی نەتەوەییە، ئەردۆغان و نوێنەرانی دیکەی پارتە فاشیستەکان، لە ڕێگەی کەناڵە زانیارییەکانیانەوە، بە ئاشکرا ویستی خۆیان بۆ داگیرکردنی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەخەنە ڕوو، ئەمەش زۆر جیددییە چونکە هەرکەسێک مافی چارەنووسی خۆی هەیە.

 

 *لە هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیادا ڕۆژنامەنووسان و پەیامنێرانی هەواڵ بە تایبەتی کراونەتە ئامانج، ئێوە وەک ڕۆژنامەنووسێک ئەمە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟  ئایا دەتوانن پەیامێک بدەن بە هەموو خانمان سەبارەت بە بەرپرسیارێتی خۆیان لەم بوارەدا؟

 

 لەم ماوەیەدا هێرشی زۆر بۆ سەر بەنداوی تشرین دژی خەڵکی مەدەنی کراوە، یەکێکیان دوێنێ بوو کە خەڵک سەمایان دەکرد و هێرشیان کرایە سەر، هەروەها کوشتنی دوو ڕۆژنامەنووس  کە مانگێک لەمەوبەر و چەند ئەندامێکی ژنی کۆنگرەی ستار و ئەندامانی جیهانی شانۆم لەبیرە.

 

 ئەمە زۆر جدییە، بێگومان هەوڵێکە لەلایەن تورکیاوە بۆ بێدەنگکردنی خەڵک و کۆمەڵگەی مەدەنی و هەموو جیهان، هەوڵ دەدەن بە بۆمب هەمووان بترسێنن، گەلی کورد و ئەو خەڵکەی ئێستا لە بەنداوی تشرین دەژین، خەڵک بۆ پاراستنی شۆڕشی ڕۆژئاوا لەوێیە و بەنداوەکەش هێمایە.

 

 ئامانج لە هێرشەکانی تورکیا ترساندنی خەڵک و بە هەموو شێوەیەک هەوڵدانە بۆ نیشاندانی هێزی تورکیا و چەتەکانی لە ڕێگەی بەکارهێنانی چەکەوە، بۆچوونی من ئەوەیە کە بەرخۆدانی خەڵک لە هێزی چەک گەورەترە، شتێکی زۆر بەهێزترە کە بە دڵنیاییەوە بە بۆردومان لەناو ناچێت.

 

 ڕۆژئاوا و ناوچەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا ساڵانێکە فێری ئەوەمان دەکەن، هەر لە سەرەتای شۆڕشەوە، زۆرجار خەڵکی ئێرە تووشی هێرشی سەخت بوون، ناچار بوون شەڕی داعش بکەن، شکستیان پێ هێنا، دڵنیام ئەمجارەش بەرەنگاری دەبنەوە و بەرەو پێشەوە دەڕۆن.

 

 'دەنگی ئەو کەسانە بە کە لە ئێستادا پاراستن دەکەن"

 ئەو پەیامەی من بۆ ژنانی تر دەنێرم، بۆ ئەوانەی چاوپێکەوتنەکە دەخوێننەوە، بەدڵنیاییەوە ئەوەیە کە دەنگێک بن بۆ ئەو کەسانە، دەنگی ئەو ئازارانەی کە لەم ماوەیەدا تووشی دەبن، من بە تایبەتی باسی خەڵکی کۆچبەر دەکەم، دەنگی ئەو کەسانە بە کە ئێستا خەبات دەکەن، پێویستە لە وڵاتەکانی خۆمان باسی ئەم بابەتە بکەین.

 

 بە تایبەت بۆ ژنان با لەبیرمان بێت ئەوەی لێرە لە ڕۆژئاوا ڕوودەدات، لەگەڵ شکستی داعش و ئەو پڕۆژانەی کە ژنان لێرە بە بیرۆکەکانی خۆیان پەرەی پێدەدەن، سەرکەوتنێکە بەرامبەر بە سیستمی پیاوسالاری، پیاوسالاری تەنها کێشەیەک نییە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، کێشەیە بۆ هەموو سووریا، هەروەها کێشەی ئێمەیە، لەبیرتان بێت لە وڵاتەکانی ئێمەدا چەند ڕۆژ جارێک ژن دەکوژرێت، چەندە ئازار و توندوتیژی بەرامبەر ژنانی نزیک لە خۆمان دەبینین؟  پێویستە ئەو دەسەڵاتە گەورەیەمان لەبیربێت کە ژنی کورد دروستی کردووە.