ناوەندی هەواڵ

 

ئەمینداری گشتی ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس لە میانەی کردنەوەی ساڵانەی کۆبوونەوەی تەندروستی جیهانی کە دەزگای بڕیاردەری ڕێکخراوی تەندروستی جیهانییە و ڕایگەیاند کە تەندروستی جیهانی بووەتە هۆی پێشکەوتنی گەورە لە تەندروستی مرۆڤ.

 

بەشێک لە پێشکەوتنە جیهانییەکان چاودێری تەمەنی جیهانی کە زیاتر لە ٪ ٥٠ زیادی کردووە، مردنی کۆرپە لە ماوەی ٣٠ ساڵدا ٪٦٠ دابەزیووە، کۆکە بنبڕ کراوە وە ئیفلیجی منداڵان لە لێواری لەناوچووندایە، بەڵام پێشکەوتن لە مەترسیدایە، شەڕ و ململانێ هەڕەشە لە ملیۆنان کەس دەکات و تەندروستی ملیارەها کەس بەهۆی قەیرانی کەشوهەوا کەوتۆتە مەترسییەوە.

 

وتیشی پێشخستنی تەندروستی گشتی بۆ ماوەیەکی درێژخایەن، بە واتای بەهێزکردنی سەربەخۆیی و دەسەڵات و دارایی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانییە، "کە لە دڵی هەوڵە نێودەوڵەتییەکانماندا وەستاوە" و دەبێت ڕۆڵێکی سەرەکی هەماهەنگی هەبێت لە بەرەنگاربوونەوەی پەتای داهاتوودا.

 

هەروەها ئەوەشی خستەڕوو کە لە کاتێکدا دانوستانە نێودەوڵەتییەکان بەردەوامن بۆ پلانی نوێی کارکردنی پەتا جیهانییەکان، "زۆر گرنگە ئامادەکاری بکەین بۆ ئەو مەترسییە تەندروستییانەی کە دێن، لە پەتا نوێیەکانەوە بۆ مەترسییەکانی کەشوهەوا بۆ ئەوەی لە کوێ دەتوانین ڕێگری بکەین و لە شوێنێک کە ناتوانین بە خێرایی و کاریگەر وەڵام بدەینەوە دیاریبکرێت و هەوڵی چارەسەرکردنی بدرێت."

 

ئەنجومەنەکە لە کاتێکدا کرایەوە کە ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و هاوبەشەکانی تۆڕێکی جیهانی نوێیان دەستپێکرد بۆ یارمەتیدانی پاراستنی خەڵک لە هەموو شوێنێک لە هەڕەشەکانی نەخۆشی تووشبوون، لە ڕێگەی هێزی نەخۆشخوازەکانەوە.

 

ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی لە بەیاننامەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاندووە، تۆڕی نێودەوڵەتی چاودێری نەخۆشخوازەکان IPSN سەکۆیەک بۆ بەستنەوەی وڵاتان و ناوچەکان، باشترکردنی سیستەمەکان بۆ کۆکردنەوە و شیکردنەوەی نمونەکان، بەکارهێنانی داتاکان بۆ هاندانی بڕیاردانی تەندروستی گشتی و هاوبەشکردنی ئەو زانیاریانە بە شێوەیەکی فراوانتر دابین دەکات.

 

جینۆمیکی ماددە نەخۆشخوازەکان شیکاری بۆ کۆدی بۆماوەیی ڤایرۆس و بەکتریا و زیندەوەرانی تری هۆکاری نەخۆشی دەکات بۆ ئەوەی تێبگەن کە چەندە تووشکەرن و چەندە کوشندەن و چۆن بڵاودەبنەوە.