سودان

 

لە سەرەتای سەرهەڵدانی ململانێکان لە سودان لە ناوەڕاستی مانگی نیسانی ٢٠٢٣، ڕاپۆرتەکان باس لە توندوتیژی سێکسی دەکەن لەو وڵاتەدا بڵاوبوونەتەوە، ژنان و منداڵانی کچ تووشی جۆرەها توندوتیژی بوون لەوانە هەراسانکردن و جۆرەکانی دەستدرێژی.

 

سەلما ئیسحاق، بەڕێوەبەری یەکەی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و منداڵان لە سودان، ئاشکرای کرد کە ڕاپۆرتی توندوتیژی سێکسییان پێگەیشتووە لە گوندەکانی شاری قەتینا لە ویلایەتی نیلی سپی ناوەڕاستی سودان، لەسەر دەستی هێزەکانی پشتیوانی خێرا، چاوەڕێی پشتڕاستکردنەوەی ژمارەکانن لە یەکەی تەندروستی قەتینەوە، ئەمەش پشتڕاستی دەکاتەوە کە لە دوای دەرچوونەکەوە ٥٥٦ حاڵەتی توندوتیژی سێکسی تۆمارکراوە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، حاڵەتە بەڵگەدار و تۆمارکراوەکانی دەستدرێژی سێکسی تەنها ٢٪ی ژمارە ڕاستەقینەکان پێکدەهێنن، ئاماژەی بە سەختی دیاریکردنی ژمارەی ئەو ژنانە کرد کە تووشی توندوتیژی و دەستدرێژی سێکسی بوون لە ژێر ڕۆشنایی نەبوونی خزمەتگوزاریی پزیشکی و تەندروستی.

 

لە ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، ماڵپەڕی کۆمیساریای باڵای مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕاپۆرتێکی نوێنەرایەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ دۆزینەوەی ڕاستییەکان بۆ توندوتیژی لە سودان بڵاوکردەوە، کە تێیدا هاتووە: هێزەکانی پشتیوانی خێرا بەرپرسیارن لە ئەنجامدانی توندوتیژی سێکسی بەرفراوان لەکاتێکدا پێشڕەوی دەکەن لەو ناوچانەی کە کۆنترۆڵی دەکەن، لەنێویاندا دەستدرێژی بەکۆمەڵ، و ڕفاندن و دەستبەسەرکردنی قوربانییەکان لە بارودۆخێکدا کە یەکسانە بە کۆیلایەتی سێکسی.

 

سەدان ژن و منداڵی کچ کە دەستدرێژی سێکسییان کراوەتە سەر، لە ئەنجامی داڕمانی سیستمی تەندروستی لە کاتی خۆیدا لە بەدەستهێنانی پشتیوانی پزیشکی، دەروونی، کۆمەڵایەتی و یاسایی، بەتایبەتی سەبارەت بە چارەسەری خۆپارێزی، ڕووبەڕووی ئاستەنگی جددی دەبنەوە.

 

سەلما ئیسحاق پشتڕاستی کردەوە کە حاڵەتی توندوتیژی سێکسی لە ویلایەتی جەزیرە هەبووە، بەڵام ژمارە ڕاستەقینەکان ئاشکرا نەکراون بەهۆی بێدەنگی خێزانەکان، ئەمەش پێگەی ڕزگاربووان لاواز دەکات.

 

بەپێی ئامارەکانی سندوقی دانیشتووانی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ماوەی ئەمساڵدا ژمارەی ئەو ژنانەی کە ئەگەری هەیە بەرکەوتەی توندوتیژی سێکسی و جێندەری سودان ببنەوە، گەیشتووەتە ٦ ملیۆن و ٩٠٠ هەزار ژن و منداڵی کچ.

 

سەلما ئیسحاق داوای کرد پلانی نیشتمانی بۆ پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی کە لە ساڵی  ٢٠٢٠ لەلایەن ئەنجومەنی ئاسایشەوە پەسەندکرا، لە ناوچە تاڕادەیەک ئارامەکاندا کارابکرێت بۆ بەرزکردنەوەی پاراستنی ژنان.