حەسەکە

 

کۆنفڕانسی نێودەوڵەتی لەسەر پەیماننامەی لۆزان کە لە تەممووزی ١٩٢٣ واژۆ کرا، لە شاری حەسەکە دەستیپێکرد، کۆنفڕانسەکە لەلایەن سەنتەری ڕۆژئاوا بۆ لێکۆڵینەوە ستراتیژییەکان "NRLS" بە ناونیشانی "لۆزان: ڕاستکردنەوە و چارەسەرکردنی سەقامگیری و کێشەکانی ئاسایشی هەرێمی" ڕێکخراوە.

 

١٥٠ کەسایەتی سیاسی و ڕۆشنبیری لە کوردستان و وڵاتانی جۆراوجۆری جیهان، لەوانە حیزبە سیاسییەکان و نوێنەرانی بەڕێوەبەرایەتی ئۆتۆنۆمی لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا، کەسایەتییە ئاینییەکان، هێزە سەربازییەکان، بزووتنەوە و ڕێکخراوەکانی ژنان بەشدارییان لە کۆنفڕانسەکەدا کرد.

 

بابەتە گرنگەکان گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت

ئەمڕۆ وەک یەکەم ڕۆژ، سێ بابەتی گفتوگۆ و کۆبوونەوە دەکرێتەوە و ئەم بابەتانەی خوارەوەن:

 

-بارودۆخی سیاسی ناوچەکە پێش پەیماننامەی لۆزان، ڕێکەوتننامەی سایکس-پیکۆ و مێژووی نەتەوە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بارودۆخی کورد و کوردستان لەگەڵ دامەزراندنی نەتەوە- دەوڵەت.

 

-خوێندنەوەیەکی مێژوویی پەیماننامەکانی دژ بە کوردەکان لە سەدەی بیستەمدا، خوێندنەوەیەکی مێژوویی لەسەر پەیماننامەی سیڤەر "۱۹۲۰" و پەیماننامەی قاهیرە "۱۹۲۱" ، مێژووی پەیماننامەی لۆزان و هۆکارەکانی و ئەو کێشانەی کە سەریان هەڵداوە.

 

-پەیماننامەی لۆزان و دەرئەنجامەکانی لەسەر گەلی کورد، پەیماننامەی لۆزان و سیاسەتەکانی ئەو دەوڵەتانەی کە کوردستانیان داگیرکرد (ناسیۆنالیزم و کۆچکردنی بەزۆر)، پەیماننامەی لۆزان و کاریگەرییە سیاسی و ئابووری و کولتووری و کۆمەڵایەتییەکانی لەسەر گەلی کورد و بارودۆخی بزووتنەوە کوردییەکان لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستەمدا.

 

"ئامانجی ڕێککەوتنەکە قڕکردنی گەلی کورد بوو"

کۆنفڕانسەکە بە خولەکێک ڕێزگرتن دەستیپێکرد، لە سەرەتادا بێریڤان خالید، هاوسەرۆکی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری، بە ناوی خۆبەڕێوەبەری باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا قسەی کردو ئاماژەی بە پەیماننامەی لۆزان و ئامانجەکانی کرد و وتی: لە ٢٤ی تەممووزی ١٩٢٣، پەیماننامەی لۆزان لە نێوان هێزە نێودەوڵەتی و هەرێمییەکان بۆ گەلی کوردستان بەتایبەتی و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی واژۆ کرا، بێگومان ئەم ڕێککەوتنە ئامانجی یەکەمی خۆی هەیە لە دابەشکردنی کوردستان و جیاکردنەوەی خەڵکی ناوچەکە بە هەموو پێکهاتەکانەوە. بەو ڕێککەوتنە، ویستیان گەلی کورد لەناو ببەن، دوای ئەم ڕێککەوتنە، وڵاتانی وەک عێراق، ئێران، سووریا و تورکیا بە مافی خۆیانیان دەزانی کە گەلی کورد لەناوببەن، تاوانی جەنگ ئەنجام بدەن چەندین پڕۆژە و پیلانگێڕی لە دژی خەڵکی ئەم ناوچەیە و لەبەرچاوی جیهان ئەنجام دراوە کە کوێر و لاڵ بوون.

 

"کۆتایی لۆزان ترسی لە دڵی سەرکردەکانی پەیمانەکە دروستکردووە"

بێریڤان خالید ئاماژەی بەوەکرد لایەنە نێودەوڵەتییەکانی بەشدار لەم ڕێککەوتنەدا سەقامگیری و ئاسایشی ناوچەکانی کوردستان و بەتایبەتی دەوڵەتی تورکیایان ناوێت و وتی: تا ئەمڕۆش وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەو پلانانەدا تێدەپەڕن، ئەمە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەستیپێکرد، شۆڕشی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا ناخۆشی ئەو وڵاتانە بوو کە بەشدارییان لەو ڕێککەوتنەدا کرد، بەتایبەتی تورکیا، لە سەرەتای شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستانەوە تا ئەمڕۆش هێرش کراوەتە سەر ڕۆژئاوا و داگیرکراوە، دەستکەوتەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا ناڕەزایەتی دەوڵەتی تورکیایان نیشاندا، کە ئەنجامە ئاشکراکەی داگیرکردنی عەفرین و گرێ سپی و سەرێ کانی بوو، کۆمەڵکوژی و سەرکوتکردن بە شێوەیەکی سەرەکی کردنە ئامانجی پێشەنگان و فەرماندەکان لە دەستی دەوڵەتی تورکیا بوو، ئەگەر بە ڕەزامەندی ئەو وڵاتانە نەبووایە هێرشی نەدەکرد.

 

"بۆ مرۆڤایەتی هەنگاو بنێن"

بێریڤان خالید جەختی لەوە کردەوە کە باوەڕیان بە گەلەکەیان هەیە و داوای لە جیهان کرد بۆ مرۆڤایەتی کاربکەن و بەڵێنی دا کە دەستکەوتەکانی خۆبەڕێوەبەری بپارێزن و لە کۆتاییدا وتی: وەک خۆبەڕێوەبەری ئێمە لێرە بەڵێن دەدەین کە هیچ کەس ناتوانێت جارێکی دیکە هیچ شتێک بەسەر گەلەکەماندا بێنێت،  پڕۆژەی ژیانی هاوبەش و یەکسانی فرەکولتووری و فرەزمانی قووڵ دەبێتەوە بە پێچەوانەی هۆشیاری پەیماننامەی لۆزان و دەوڵەتە دەسەڵاتدارەکان، ئێمە خوێنی شەهیدەکانمان لەسەر زەوی بەجێناهێڵین، بۆیە ئەمڕۆ لە هەموو جیهانەوە داوا لە هەموو جیهان دەکەین کە هەنگاو بنێن بۆ مرۆڤایەتی، لەگەڵ کۆتایی هاتنی لۆزان، ئەم وڵاتە دەبێت بەڵێنێکی نوێ بدات بەو گەلانە، ئێمە باوەڕمان بە هیچ کەسێک نییە، ئێمە باوەڕمان بە گەلەکەمان هەیە، ئەگەر گەلەکەمان هۆشیارو یەکدەستبێت ئەوا لۆزانی دیکە واژۆ ناکرێت، بەتایبەتی بۆ گەلی کوردستان. ئێمە بەڵێن دەدەین کە دەستکەوتەکانی خۆمان بپارێزین.

 

"گەلی کورد سەری دانەنەواند"

لە لایەکی دیکەوە، مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکراتیک تیشکی خستە سەر چەند خاڵێک و وتی:  گەلی کوردستان ڕووبەڕووی چەندین پڕۆژە و پلانی وێرانکردن بوونەتەوە، بەڵام گەل لە دژیان ڕاپەرین و بێدەنگ نەبوون. دوای سەدەی لۆزان، دەتوانین بڵێین ئەو بڕیارانەی کە هاتوونەتە بەرباس جێبەجێ نەکراون، سەرەتا دەتوانین بڵێین کە کوردەکان نەتەوەکەیان پاراستووە. ئێمە بینیمان کە شۆڕشێک لە ڕۆژئاوای کوردستان ڕوویداوە، ئەمڕۆ کوردەکان بوونەتە کلیلی گرنگ و ئەمە لەلایەن کەسەوە نکۆڵی لێناکرێت، ئەمڕۆ گۆڕانکاری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکرێت، . ئەگەر ئێمە سەدەی لۆزان و چۆنیەتی دروستکردنی چارەسەر هەڵسەنگاندن بکەین بۆ ئەوەی دووبارە نەبێتەوە، دەبێت کار بکەین، لەبەر ئەم هۆکارە ئەوەی ئێمە هەمانە بە شێوەیەکی سەرەکی پێگەیەکە لە باشووری کوردستان کە پێویستە پشتگیری بکرێت، دەستکەوتی شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان هەیە کە دەبێت بپارێزرێت، گەلەکەمان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لەسەر پێی خۆیانن و ئەرکی هەموومانە کە ئاگاداری بین، پێویستە ئەم هەنگاوانە بنێین و دیالۆگ لە نێوان کوردەکاندا بەبێ مەرج دروست بکەین.

 

"ئێمە ئامادەین بۆ گفتوگۆ"

لە کۆتاییدا مەزڵوم عەبدی جەختی لەوە کردەوە کە ئەوان ئامادەی گفتوگۆن لەگەڵ هێزە کوردییەکان بۆ پاراستنی بەها و دەستکەوتەکانی کوردستان و داوای لە هێزە کوردییەکان کرد بگەڕێنەوە سەر مێزی گفتوگۆ وتی: ئێمە ئامادەین بۆ دیالۆگ لەگەڵ هەموو هێزە کوردییەکان بەبێ هیچ مەرجێک، چەند ساڵێک لەمەوبەر، QSD گفتوگۆیەکی ئەنجامدا و دواتر لەبەر چەندین هۆکار ڕاگیرا، ئەمڕۆ، لەم بۆنەیەدا، ئێمە جارێکی دیکە ئامادەین بۆ بەردەوامبوون لەو شوێنەی کە ڕاوەستاین، هیوادارین هێزە کوردییەکان بگەڕێنەوە سەر مێزی گفتوگۆ.

 

کۆنفڕانسەکە بە گفتوگۆ بەردەوامە.