هێلین ئەحمەد

 

سلێمانی- بۆ هەبوونی ژیانێکی سەقامگیر و دوور لە ئەقڵەتییەتی پیاوسالاری، ژنان و چالاکوانان بەردەوام لە هەوڵدابوون بۆ هەمووارکردنەوەی یاساکان، پاش بڕیاردانیش لە هەمووارکردنەوەی یاساکان، دەبیندرێت ئەو هەوڵانەی ژنان بۆ بەرەوپێشچوونی مافەکانی ژنان و منداڵان داویانە لەلایەن بیروڕا مەزهەبییەکان لە عێراقدا تێک دەشکێندرێت، لە ٢٤ی تەمووزی ٢٠٢٤دا، لە پەرلەمانی عێراقدا پێشنیاری هەمووارکردنەوەی یاسای ژمارە ١٨٨ی ساڵی ١٩٥٩ی باری کەسێتی عێراقییان کرد، بە پێی دەقی ماددەکان ژنان و منداڵان باروگوزەرانیان دەگەڕێتەوە بۆ شەش دەیە پێش ئێستا، زیندووکردنەوەی ئەم ماددانەش دەبێتە زیادبوونی کێشە کۆمەڵاییەتیەکان و قۆرخکردنی ژنان لەلایەن پیاوانەوە، بارودۆخی عێراق بەرەو مەزهەبی شیعەگەرای دەڕوات و عێراق دژی دیموکراسیەت دەبات، ئامانجیش سەپاندن و کارپێکردنی ئەو مەزهەبەیە، کاتێک یاساکانیش لەسەر هەر مەزهەبێک جێبەجێ بکرێت، ژنان ناچار بە جێبەجێکردنی ئەو یاسایانە دەکرێن.

 

"گەڕانەوەی یاساکان بۆ هەبوونی تەیافەگەری لە عێراقدا بەرەو زیادبوون دەچێت"

نیگار عومەر، پارێزەری کارا لە دادگای سلێمانی، باس لەوەدەکات، هەبوونی یاساکان و هەمووارکردنەوەی یاساکان لە هەرێمی کوردستاندا لەگەڵ گوزەرانی هاوڵاتیاندا یەک ناگرنەوە، هەمووارکردنەوەی یاساکان لە دژی ژنان و منداڵان بەکار دەهێندرێن، دەشڵێت: لە ڕۆژگاری ئێستاماندا لە دادگاکاندا ملکەچی کردنی ژنان بەردەوامی هەیە، لەڕێگەی هەبوونی یاسایەک بۆ هێنانی ژنی دووەم بەبێ ئاگاداری هاوژینەکەی و پاشان گێڕانەوەی ژنان بۆ لای هاوژینەکانیان بێ ویستی ژنەکە، هەمووارکردنەوەی یاسای ژمارە ١٨٨ی ساڵی ١٩٥٩ لە یاسای باری کەسێتی عێراقیش دەبێتە هۆکاری زیادبوونی کێشەکانی ژنان و منداڵان، هەبوونی یاسای ١٨٨ی عێراقی بۆشایەکی گەورەی یاسایی دژ بە ژنان تێدا بەدی دەکرێت، کارکردن لەسەر هەمووارکردنەوەی یاساکە کێشە کۆمەڵایەتیەکان و پڕبوونی دادگاکانمان لە کێشە خێزانیەکان زیاتر دەکات. 

 

ئەو پارێزەرە وتی: گەڕانەوەی یاساکان بۆ هەبوونی تەیافەگەری لە عێراقدا بەرەو زیادبوون دەچێت، لە عێراقدا دەست باڵابوونی شیعەکان بووەتە هۆکاری گێڕانەوەی یاساکان بۆ ساڵەکانی سەردەمی تەیافەگەرایی، ئامانجیانە ژنانێکی ناهۆشیار بە نەبوونی خوێندەواری و هۆشیاری فکری پەروەردە ببێت، بارودۆخی عێراق بەرەو مەزهەبی شیعەگەرایی دەڕوات و ئامانجیش سەپاندنی کارپێکردنی ئەو مەزهەبەیە، جەختیش دەکاتەوە، "هەمووارکردنەوەی ئەم یاسایە لە وڵاتی خۆماندا ژنان ناچار دەکات هەڵبێن بۆ بونیادنانی ژیانێکی ئارام".

 

نیگار عومەر، پارێزەری کارا، ئاماژەی بەوەشکرد، کاریگەری بیروڕای مەزهەبی شیعە هۆکاری پێشێلکردنی مافی ژنانە لە عێراقدا، هەمووارکردنەوەی یاساکان و سەرجەم خاڵبەندیەکانی یاساکە دژی دەستوورن، دەشڵێت: لە بەندە دەستووریەکاندا گرنگی بە ڕێزگرتنی مافی مرۆڤ دەدات، بەڵام جێبەجێکردنی یاساکان ڕێگە بە دادوەرەکان نادار بۆ داکۆکی لە مافی مرۆڤ، هەمووارکردنەوەی یاسای ژمارە ١٨٨ی ساڵی ١٩٥٩ی عێراقی هۆکاری سەرەکی نەمانی مافی مرۆڤ و داکۆکیکردنە لە مافەکانی ژنان.

 

ئەو پارێزەرە، ئاماژەی بەوەشدا، بە پێی یاسا لە دوای جیابوونەوەی هاوژینانەوە مافی لەخۆگرتنی منداڵ دەدرێت بە دایکان، بەڵام هەمووارکردنەوەی یاسای ساڵی ١٩٥٩ی عێراقی هەبوونی ئەو مافە لە دایکان زەوت دەکات، وتی: هەڵوەشاندنەوەی خێزانەکان هۆکاری سەرلێشێواندن و خراپبوونی دەروونی منداڵە، بەڵام سەرهەڵدانی ئەم یاسایە ڕاستەوخۆ دوای هەڵوەشاندنەوەی خێزان، منداڵ لە دایکی دووردەخرێتەوە و باوکان منداڵەکانیان لە خۆدەگرن، هەبوونی یاساکە مافی دایکایەتی و خۆشەویسستی پێدانی منداڵان دەکەوێتە مەترسیەوە.

 

"هەمووارکردنەوەکانی یاساکانی عێراق فکری پیاوسالاری زیاد دەکات"

ئەو پارێزەرە لە درێژەی قسەکانیاندا جەختی لەوەکردەوە، پەسەندکردنی یاسای ١٨٨ی ساڵی ١٩٥٩ی عێراقی ژیانی منداڵان لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەخاتە مەترسییەوە، بەشێک لە یاساکە ڕێگە بە هاوسەرگیری کچانی تەمەن ٩ ساڵ دەدات، دەڵێت: تەواوی یاساکان شەرعیەت بە پیاوان دەدەن ژیانی هاوسەرگیری لەگەڵ کچێکی تەمەن ٩ ساڵاندا بکات، ئەنجامدانی فرەژنی لە لایەن پیاوانەوە بەبێ ئاگاداری هاوژینەکانیان ڕێگە پێدراو دەبێت، هەبوونی ئەم یاسایانە ژیانی ژنان و منداڵان دەخاتە ژێر مەترسییەوە، پیاوان بۆ حەزی ژیانی خۆیان شەرعیەت دەدەن بە خۆیان هاوسەرگیری لەگەڵ کچانی تەمەن منداڵدا بکەن، ڕێگری لە ژنان بۆ پەروەردەکردنی فکری و درێژەدان بە خوێندن بدەن، هێشتنەوەی ژنان لە چوارچێوەی ماڵێکدا و بەخێوکردنی منداڵ و پیاوان دەبێتە هۆکاری دروست بوونی کۆمەڵگەیەکی نا تەندروست.

 

نیگار عومەر، لە کۆتایی قسەکانیدا، وتی: ئێمەی کورد کێشەمان نەبوونی کیانێکە، نەبوونی کیانی خۆمان هۆکاری تێکچونی بارودۆخی هەرێمی کوردستانە و بڕیار و قسەی یەکەم بۆ ئێمەی هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان نی‌یە، بەڵام مانای ئەوە نییە ئێمەی چالاکوان و داکۆکیکار لە مافەکانی مرۆڤ بە تایبەتتر منداڵان و ژنان بێدەنگی هەڵببژێرین، پێویستە پارێزەران و مافپارێزانی منداڵان و ژنان یەک دەست و یەک هەڵوێست بین بۆ دژی ئەم شێوازە هەمووارکردنەوەی یاسایانە لە عێراقدا، هەرێمی کوردستان بەشێکە لە عێراق، بۆیە لە پێشینەی وەستانەوەی بەرامبەر هەمووارکردنەوەی یاساکان دەبێت، هەبوونی یاساکان دەبێتە کێشەی کۆمەڵایەتی ئەرکی هەر تاکێکی کوردە دژی هەمووارکردنەوەی یاساکان بووەستێتەوە.