خاوەن زەیتونەکان بەبێ زەیتون ماونەتەوە.

دایکانی عەفرین کە لە ماڵ و حاڵی خۆیان کۆچیان کردووە و ئێستا لە گەڕەکی شێخ مەقسودی حەلەب دەژین، لە وەرزی زەیتووندا باسی مێژووی زەیتوون و بیرەوەرییەکانی عەفرینیان کرد و وتیان: " "مێژووی دار زەیتوونی عەفرین دەگەڕێتەوە بۆ هەزار ساڵ پێش ئێستا، زەیتی زەیتوونی عەفرین لە هەموو زەیتونەکانی جیهان بەنرخترە بەهۆی بەرەکەتی زەیتی عەفرینەوە هەموو گەلانی سوریا و جیهان سوودیان وەرگرت، زەیتوونەکانمان مێژووی ئێمەیە، ئێمە مێژووی خۆمانمان دەبێت و ڕێگە بۆ دوژمن ناهێڵینەوە".

 

سارا شێخ حەسەن

حەلەب - کاتێک ناوی عەفرین دەوترێت، دەستبەجێ زەیتوونەکانی عەفرین بەبیر دێنەوە ،هەرێمی عەفرین زۆر دەوڵەمەندە بە زەوی و ناوچەکانی ژێرزەویی وەک ڕووبار، کانیاو، دار، دارستان، باخ، هاوینەهەوار، ناوچە پیرۆزەکان، کارگە و سامانی سروشتی عەفرین بە کشتوکاڵ ناوبانگی هەیە ئابوری خەڵکی عەفرین لە کشتوکاڵ پێکهاتووە، عەفرین پێش هەموو شتێک بە زەیتوونەکانی ناسراوە ملیۆنان داری زەیتوون هەیە، لە چ لایەکەوە سەیری زەیتون دەکەیت؟ ئەو دار زەیتونانەی کە رێکخرابوون خاکی عەفرینیان زۆر جوان ڕازاندۆتەوە، کوردەکانی ئەو هەرێمە لە زەیتون زەیت بەرهەم دەهێنن و دەفیرۆشن، هەروەها  پێش ئێستا سابوونی کوردی زۆر باش لە زەیتوونی عەفرینەوە دروست کراوە و دەفرۆشرێت، بە وتەی ئەندازیارانی کیمیایی، زەیتی عەفرین بەنرخترین زەیتی جیهانە، بەڵام بەهۆی سیاسەتی دوژمنەوە نەیانهێشت زەیتوون و زەیتەکانی عەفرین لەبازاڕە نێودەوڵەتییەکاندا دابەش بکرێت و هەمیشە سیاسەتی پیسی لەسەری و بازرگانییەکەی پیادە بکرێت بۆ ئەوەی هەمیشە نرخەکەی هەرزان بدۆزرێتەوە و کورد هەرگیز دەوڵەمەند نەبێت. سەرەڕای هەموو ئەو کردەوانەی ناسیونالیستی بەرامبەر بە کورد و زەیتونی کورد، زەیتی عەفرین لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان بە ناوی زەیتونی کورد بڵاوبووەوە ئێستا بەهۆی داگیرکردنی عەفرین، ماوەی چوار ساڵە خەڵکی هەرێم دوورن لە چنینەوەی وەرزی زەیتوونیان.

 

"دارەکانمان بە دەستی داپیرە و باپیرمان چێندران"

ئۆرزی محەمەد باسی لە مێژووی درەختی زەیتون لە عەفرین کرد و وتی: "ئێمە خەڵکی عەفرین نەمام چاندنی دار بە پیرۆز دەبینین و وەک منداڵێک سەیری درەختەکان دەکەین تەمەنی دارەکانمان زۆر گەورەیە، چونکە ئەوان لە دوای شەڕی سێفەر بیرلیکەوە لە سوریا بوون و لەلایەن داپیرە و باپیرانمانەوە چێندران درەختەکانمان کۆن بوون، ڕەگەکانیان زۆر گەورە بوون، هەمیشە ڕەگی ڕەقم دەبڕی بۆ ئەوەی درەختەکان وشک نەبن، پێش ئەوەی لە عەفرین کۆچ بکەم، ١٢٠ دارم چاند، هەمیشە لە دەوری دارەکانم هەڵکەنم و وەک نەمامێکی ڕۆح گەشەم دەکرد ئێمە ڕۆنی زەیتوون بە پیرۆز دەبینین".

 

"زەیتی زەیتوون بەرەکەتی هەیە "

ئۆرزی ڕایگەیاند، کە ٧٠٠ داری زەیتوونی هەیە و لە بەردەوامیدا وتی: "زەیتی زەیتوون زۆر جوانە، جیاواز لە گوڵە خۆر یان ڕۆنی گەنمەشامی ڕۆنی زەیتوون بەرەکەتی هەیە، بۆ ماوەیەکی درێژ بەرهەڵستی دەکات، بە خێرایی پاشەکەوت ناکرێت و زۆر بەسودە".

 

"کاتێک دەچووینە لای زەیتونەکان وەک ئەوەبوو بچینە سەیران و گەشت"

فاتمە عەلی ڕۆژانی دروێنەکردنی وەرزی زەیتوونی بەبیر هێنایەوە و وتی: " لە مانگی تشرینی یەکەمدا دەستمان دەکرد بە دروێنەکردنی زەیتون زۆر جار بەفر دەباری و زەیتوونەکانمان لە ژێر بەفردا دەمایەوە،  ئەوانەی کە دار زەیتوونیان نەبوو، ئێمە یارمەتیمان داون و زەیتوونمان پێ بەخشیوون، هیچ کەس بێ زەیتوون نەمابوو. داری زەیتوون بۆ ماوەی ساڵێک زەیتون وەردەگرێت، ساڵێک ناخایەنێت. ئەو ساڵە زەیتونەکان دروێنە نەکراون، زەیتونیش هەبوون، بەڵام کەمکرانەوە. کاتێک چووین بۆ زەیتوونەکان، زۆر جوان بوو وەک ئەوەبوو بچینە سەیران و گەشت، منداڵان و کچان و کوڕان هەموویان بە ڕۆحێکی هاوبەشەوە یارمەتی یەکتریان دا. لەو کاتەدا کڕیارەکان بە دەهۆڵ و سکاڵی خۆیان بەدوای زەیتوندا دەگەڕان و بە خۆشی و خۆشیەوە سەما و گۆرانیان دەکرد. لەو کاتەدا کەلتووری ئاڵوگۆر زیاتر بوو، زەیتون و میوەمان پێکەوە ئاڵوگۆڕ کرد، وەک ترێ و سێو و هەنا و هتد. هەموو ساڵێک ئەو ئۆتۆمبێلانەی یارمەتییان دەداین دەگەڕانەوە بۆ لای ئێمە، زەیتوون و زەیتمان پێ بەخشیوون و بە خۆشیەوە گەڕاونەتەوە ماڵەوە".

 

"هیچ کەسێک بەبێ زەیتون لە عەفرین نەمابوو"

ئاواش قاسم، ئاماژەی بۆ ئەوە کرد، کە یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی خەڵکی عەفرین کە لەکاتی هاتنی وەرزی زەیتووندا هاوکاری هەژارانیان دەکرد، کەس بێ زەیتوون نەمابوو و وتی: "کاتێک پێویستیمان پێ بوو، تەنەکەیەک زەیتی زەیتومان لە ناوەوە دەرهێنا و دەمانفرۆشت یان دەماندا بەو کەسانەی پێویستیان پێبوو".

 

"زەیتونەکانمان لە سنگی دوژمندا گولـلە باران دەکرێن"

ئاواش بەم وشانە هەستی خۆی بۆ وەرزی زەیتوون دەربڕی و وتی: "ئێستا دەبینین کاتی زەیتوونە چاومان پڕە لە فرمێسک، چونکە ئەم وەرزە لە زەیتوونەکانماندا بووین. ئێمە نزیکەی ٥٠٠ داری زەیتوونمان هەبوو دوێنێ دانیشتم و بیرم لە خۆم کردەوە و وتم خۆزگەم خواست کە دوورکەوتنەوە لە زەیتونەکان خەون بوایە، ئێمە لە خۆمان دەپرسین، بۆچی داگیرکەران ئێمەیان لە کێڵگەی زەیتوون دوور هێشتەوە؟ ئێمە دەبێت ئێستا لەژێر دار زەیتووندا بین زەیتوونەکانمان لە سنگی دوژمندا گولـلە باران دەکرێن".

 

"زەیتونەکانمان مێژووی ئێمەن، مێژووی خۆمانمان دەبێت"

ئاواش بەم وشانەی کۆتایی بە قسەکانی هێنا: "کاری زۆری ویست تا ئەو کاتەی زەیتی زەیتوونمان لە قوتوو پاک کردەوە زۆر جار کە گەدەی منداڵەکانمان ئازاری هەیە، کەوچکێک ڕۆنی زەیتونمان پێداون، یان سکیان ئازار هەبوو، یان گوێچکەکانیان ئازاریان دەدا، دلۆپێک زەیتی زەیتونمان دەسخستە گوییانەوە، بەڕاستی چارەسەر بوو بۆ هەموو شتێک،  زۆر شت لە ڕۆنی زەیتوون دروست کراوە، کە یەکێک لەو شتانە سەوزەیە. ئێستا داگیرکەران ئێمەیان لە هەموو شتێک بێبەش کردووە کاتێکی زۆر خۆش بوو، زۆر جار نانی بەیانی و نانی نیوەڕۆمان لە زەیتوونەکانمان دەخوارد، هەرچەندە هەندێک جار نان و پیازمان دەخوارد، بەڵام زۆر خۆش بوو بۆمان چونکە لەسەر زەوی خۆمان بووین. ئێستا کە قسە دەکەم، دەگریم. ئازارەکانم زۆرن کە تا بەیانی قسە بکەم کۆتایی نایەت،  تاکە خواستی من گەڕانەوەیە بۆ عەفرین، جگە لەوە هیچ شتێکم ناوێت ئەگەر مردنم هەبێت، با لە عەفرین بێت، لە دار زەیتوونەکانمدا بێت زەیتوونەکانمان مێژووی ئێمەن، ئێمە مێژووی خۆمانمان دەبێت و ڕێگە بە دوژمن نادەین".

  

سبەینێ- بەشی سێ : هەڵسەنگاندنەکانی رەشین هیدۆ ئەندامی ڕێکخراوی مافی مرۆڤی عەفرین دەربارەی پێشێلکارییەکانی دەوڵەتی تورک و چەتەکانی لەسەر خاکی عەفرین و زەیتوون.