مەدینە مەمەد ئۆغڵو

شرناخ- ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١، ١٠ساڵ بەسەر کۆمەڵکوژیی ڕۆبۆسکی لە گوندی رۆبۆسکی سەر بە ناوچەی شرناخ لە ئەنجامی بۆردومانی فڕۆکە جەنگییەکانی " TSK"دا تێدەپەڕێت، کە ٣٤ کەس ١٧یان منداڵ بوون گیانیان لەدەستدا، سکاڵای کەسوکاری ئەو کەسانەی کە لە کۆمەڵکوژیەکەدا گیانیان لەدەستداوە پشتگوێ خراوەو دەوڵەت وتی کە "هەڵە بووە" و بە بەڵێنی قەرەبووکردنەوە هەوڵی کشانەوەی سکاڵاکە درا، هەرچەندە ١٠ ساڵ تێپەڕیوە و چەندین داواکاری لەلایەن دادگا ناوخۆییەکانەوە ڕەتکراوەتەوە و هیچ لێکۆڵینەوەیەکی دادوەری و ئیداری بۆ هیچ بەرپرسێک کە ناویان هاتووە یان بەرپرسن لە ڕووداوەکە نەکراوە، ئەم داواکارییە کە لەلایەن دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا "ECHR" پەسەند نەکرا چونکە بەپێی بنەماکە نەبوو، لە مانگی نیسانی ڕابردوودا نێردرایەوە بۆ دادگای دەستووری "AYM" پارێزەرەکان چاوەڕێی وەڵامدانەوەن بۆ داواکاریەکە.

 

پڕۆسەی تاوان و ئیداری و یاسایی دەستیپێکرد

وەک بەشێک لەو لێکۆڵینەوانەی دوای ڕووداوەکە دەستیپێکردووە، سێ پڕۆسەی یاسایی و ئیداری جیاواز لە کۆمەڵکوژیی رۆبۆسکیدا دەستیپێکردووە لەماوەی ئەم پڕۆسانەدا لێکۆڵینەوەی زۆر فراوان لێکۆڵینەوەی ئیداری بوو، وەک بەشێک لەلێکۆڵینەوەکە، پشکنەری موڵکداری وەزارەتی ناوخۆ سێ ڕاپۆرتدەری دەستنیشانکرد بۆ دیاریکردنی بەرپرسیارێتیی ئەگەری بەرپرسانی کامۆ لەڕووداوەکەدا بەپێی ڕاپۆرتەکە کە لە ٢٨ی شوباتی ٢٠١٢دا تەواوبوو، دەرکەوت کە دەبێت زۆر لە بەرپرسانی کامۆ لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ بکرێت هەرچەندە هیچ لێکۆڵینەوەیەک لەسەر هیچ بەرپرسێکی حکومی نەکراوە، هەرچەندە لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە.

 

هیچ بەڵگەیەکی بە مەبەست لەکۆمسیۆنی دامەزراودا نەدۆزرایەوە

لەلایەکی ترەوە لیژنەی لێکۆڵینەوەی مافی مرۆڤ لیژنەی لێکۆڵینەوەی لاوەکیی بۆ لێکۆڵینەوە لەڕووداوەکە دامەزراندووە ئەم کۆمیسیۆنە گەیشتۆتە ئەو ئەنجامەی کە هیچ بەڵگەیەک نییە کە ڕووداوەکە بە مەبەست ئەنجام درابێت، جێگرانی لایەنەکانی ئۆپۆزسیۆن ئەرتوغروڵ کورکچو، لەڤێنت گۆک و ئەتیلا کایا لە دژی ئەو ڕاپۆرتە دەنگیان دا و هەڵسەنگاندنەکانیان لەسەر زەمینەی جیاواز نووسی لەڤێنت گۆک کە دەستەواژەی "هیچ ویژدانێک لەم وتارەدا نییە" ی بەکارهێناو و ڕایگەیاند کە لە ڕاپۆرتەکەدا هیچ لەبارەی بەرپرسانی ڕووداوەکەوە نەوتراوە و وەڵامی پرسیارەکان نەدراوەتەوە.

 

"داواکاری گشتی کە لێکۆڵینەوەکەی ئەنجام دا لە کودەتاکەی ١٥ی تەموز دەرکرا"

لەکۆتایدا لێکۆڵینەوەیەکی تاوانکاری لەڕووداوەکە ئەنجامدرا سەرەتا داواکاری گشتی فایلەکەی ڕەوانەی فەرمانگەی داواکاری گشتی ئامەد کرد و فەرمانگەی داواکاری گشتی دیاربەکر فایلەکەی بۆ مەلاتیا نارد ئۆفیسی دووەمی داواکاری گشتی مەلاتیا فایلەکەی ناردە بەردەم داواکاری گشتی سەربازی فەرماندەیی گشتی، لێکۆڵینەوەیەک لەسەر سەرۆکی داواکاری گشتی سوپا عەلی موجدەت ئەسکی کراوە کە لە کودەتاکەی ١٥ی تەموز دەرکراوە، فەرماندەی ٢٣ی تیمەکانی سنووری جەندرمەی شرناخ لەوکاتەدا فەرماندەی ئاسایشی گشتی جەندرمەی وان بەڕێوەبەری هەواڵگری فەرماندەیی دووەم، بەڕێوەبەری ئۆپەراسیۆنەکانی دووەم و سەرۆکی دەزگای هەواڵگریی دووەم لەبەڕێوەبەرایەتی شیکردنەوەو هەڵسەنگاندنی بەڕێوەبەرایەتی هەواڵگری فەرماندەیی وەک گومانلێکراو هەڵسەنگێنران وەک یەکێک لەو کەسانەی کە بڕیاری کۆتاییان داوە، لێکۆڵینەوەکە لەلایەن فەرماندەی گشتی و فەرماندەی دووەمەوە نەبیستراوە کە لە لێکۆڵینەوەکەدا بڕیاری داوە و بڕیاری کۆتاییشی پێشکەش کردووە.

لێکۆڵینەوەیەکی تاوانکاری دەستی پێکرد و بڕیاری بەدواداچوونی ئەنجام نەدرا

فەرمانگەی داواکاری گشتی ئامەد بڕیاری داوە کە دەسەڵاتداران هەڵەیان لە چالاکییە تیرۆریستییەکە کردووە و بڕیاری بۆمبارانکردنی هەوایان داوە، بۆیە لێکۆڵینەوەکە بەو باوەڕەوە دەستی پێکردووە کە هیچ تاوانێکی بە ئەنقەست نەبووە، بڕیاری دا کە پێویست بە بەدواداچوون ناکات پارێزەرانی زیانلێکەوتووانی تاوانەکە سکاڵایان لە دادگای سەربازی فەرماندەیی هێزی ئاسمانی کرد و دادگا بە زۆرینەی دەنگ داواکارییەکەی ڕەتکردەوە لەسەر بنەمای هاوشێوە.

 

"AIHM داواکارییەکەی قبوڵ نەکرد لەسەر بڕیاری دادگای دەستووری"

دوابەدوای ئەو بڕیارەی بەدواداچوون نەکرێت، یەکێک لە پارێزەرانی کەیسەکە، کە کەرەم ئەلتیپارماک بوو، سکاڵای کردو بۆ ئاژانسەکەمان هەڵسەنگاندنی کرد، ئاماژەی بەوەکرد کە دادگای دەستووری بڕیاریدا بە زۆرینەی دەنگ داواکاریەکە ڕەتبکاتەوە دوای ساڵ و شەش مانگ بەهۆی هەندێک کەموکوڕی لە دۆسیەکەدا، ڕایگەیاند کە داواکاری سەڵاحەدین ئەنجو و ٢٧٥ داواکاری دیکە بۆ دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا قبوڵ نەکراوە لەسەر ئەو بنەمایەی کە ڕێوشوێنی یاسای ناوخۆ بە شێوەیەکی گونجاو تەواو نەکراوە.

 

"چەندین داواکاری گشتی کە واژۆیان لەژێر بڕیاردا هەیە لە فەتۆ هەڵهاتوون"

کەرەم ئەلتیپارماک لە بەردەوامی قسەکانیدا و وتی: "داواکاری گشتی سەربازی عەلی موجدەت ئەسکی کە واژۆی لە بڕیاری بەدواداچوونی نییە، لە چوارچێوەی دادگای سەربازی فەتۆدا دەستگیرکراوە، هەروەها سەرۆکی ئاسمانی حەکیم ئیلهان ئیپێک کە دەنگی دا بە پەسەندی ڕەتکردنەوەی بڕیاری دادگای سەربازیی فەرماندەیی هێزی ئاسمانی عەلی موجدەت ئیسکی بۆ ڕەتکردنەوەی داواکارییەکە، وەک ئەندامێکی  فەتۆ ئەو تاوانبارە بە فڕین، لە دۆسیەی دادوەری سەربازی فەتۆ دادوەرێکی تر بە ناو دۆغان کارتال لە نوسینگە ڕاگیرا ئۆغوز پورتاش کە سەرۆکی دادگای سەربازیی فەرماندەیی کاتی هێزی ئاسمانی بوو و دەنگی دا بۆ پەسەندکردنی داواکارییەکە، هێشتا لە کاردایە.

 

"خێزانەکان داواکارییان بۆ لێکۆڵینەوە نوێکردۆتەوە"

کەرەم ئەلتیپارماک، ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، کە هەرچەندە ماوەی ١٠ ساڵ بەسەر ڕووداوەکەدا تێپەڕیوە، بەڵام تا ئێستا یەکێک لە بەرپرسانی حکومی پەیوەست بە کۆمەڵکوژییەکە سزای یاسایی و ئیداریی وەرنەگرتووە و لە کار دوورنەخراوەتەوە، DMME داوای لە بەڕێوبەرایەتی گشتی کۆماری ئامەد کردووە بۆ دووبارە کردنەوەی لێکۆڵینەوەکە، کەرەم ئەلتیپارماک ڕایگەیاند کە دوای ١٥15ی تەمووز سەرجەمی ئەندامانی دەستەی دادوەری کە دەنگیان داوە بۆ دەستگیرکردنی ڕووداوەکە و کە بە گرنگییەوە بابەتی لێکۆڵینەوەی تاوانکاری بوون بەڵگەیان بۆ دووبارە لێکۆڵینەوە ڕووداوەکە ئەنجام داوە.

 

"پارێزەران جارێکی تر داوای دادگای دەستووریان کردووە"

کەرەم ئەلتیپارماک ئەم زانیاریەی سەبارەت بە پرۆسەی پاش داواکاریی خێزانەکان بڵاوکردەوە و وتی: "سەرەتا داواکارییەکە ڕەوانەی قلیلبان کرا، پاشان بۆ داواکاری گشتی لە شرناخ ئەو بەرنامەیەی کە لە ساڵی ٢٠١٩دا کراوە، لە ساڵی ٢٠٢١دا هیچ بەڵگەیەکی نوێ نەبوو بۆ داواکردنی دووبارە لێکۆڵینەوە لەسەر ئەو بنەمایەی کە بڕیاری پێشوو دراوە سەبارەت بە ڕووداوی کۆنکرێتی بەهۆی سکاڵای پارێزەرانەوە، دادگای دادوەری شرناخ لە دژی ئەو بڕیارە سکاڵای کرد و لە نیسانی ٢٠٢١دا بە بڕیاری دادوەری ناوبراو ڕەتکرایەوە، لەوەڵامی ئەم بڕیارەی ئەم دواییەدا داواکارییەکی نوێ لەلایەن دادگای دەستوورییەوە تۆمار کراوە و بانگەشەی ئەوە کراوە کە بەڵگەی نوێ ئەوەندە گرنگە کە پێویستە دەوڵەت لێکۆڵینەوەیەکی نوێ بکاتەوە بۆ پاراستنی مافی ژیان ئەم داواکارییە هێشتا لە دادگای دەستووریدایە، دادگای دەستووری دەرفەتی هەیە کە پاش دە ساڵ ڕێگری لەم ناعەدالەتیە گەورەیە بکات.

 

کۆتایی