ناوەندی هەواڵ

 

لە مانگی حوزەیرانی ساڵی ٢٠٢٣وە هەموو مانگێک پلەی گەرمای نوێ بەرزبووەتەوە، ڕووی دەریای جیهان لە گەرمترین ئاستیدایە لە مێژوودا، لە کاتێکدا سەهۆڵی دەریای باشوور جارێکی دیکە گەیشتە نزمترین ئاست.

 

هێشتا پلەکانی گەرما بەهۆی ڕووداوەکانی کەشوهەوای ئێل نینۆی زەریای هێمن بەرز دەبنەوە، بەڵام گۆڕانی کەشوهەوا بەهۆی مرۆڤەوە تا ئێستا هۆکاری سەرەکی گەرمایە.

 

پرۆفیسۆر سیلیست ساولو، سکرتێری گشتی ڕێکخراوی کەشوهەوای جیهانی جەخت دەکاتەوە لەوەی، ئەو گازانەی کە لە گەرمادا گیریان خواردووە بە تەواوی تاوانباری سەرەکین.

 

بەگوێرەی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا، چڕی دوانەئۆکسیدی کاربۆن لە بەرزترین ئاستیدایە لە ماوەی لانیکەم دوو ملیۆن ساڵدا و جارێکی دیکە بە بەراورد بە ساڵی ڕابردوو بە ڕێژەی نزیکەی تۆمارکراو زیادی کردووە.

 

بەپێی خزمەتگوزاری گۆڕانی کەشوهەوای کۆپەرنیکۆس لە یەکێتی ئەوروپا، ئەو گازە گەرمبووانە یارمەتیدەر بوون بۆ ئەوەی مانگی شوباتی ٢٠٢٤ نزیکەی ١.٧٧ پلەی سەدی گەرمتر بێت لە سەردەمی "پێش پیشەسازی" پێش ئەوەی مرۆڤ دەست بکات بە سوتاندنی بڕێکی زۆر لە سووتەمەنی بەردینەکان.

 

ئەمەش ڕیکۆردی پێشوو دەشکێنێت لە ساڵی ٢٠١٦، بە نزیکەی ٠.١٢ پلەی سەدی.

 

ئەم پلەی گەرمایە بەتایبەتی ڕۆژئاوای ئوسترالیا و باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و باشووری ئەفریقا و ئەمریکای باشوور دەگرێتەوە، تێکڕای پلەی گەرمای ١٢ مانگ لە ئێستادا لە ١.٥٦ پلەی سەدی بەرزترە لە ئاستی پێش پیشەسازی، دوای ئەوەی لە مانگی ڕابردوودا پلەی گەرمای ١.٥ پلەی سەدی پشتڕاستکرایەوە.

 

زەریاکان و سەهۆڵەکانی دەریا لەژێر فشاردان

تۆمارەکانی ئەم دواییانە تەنها بۆ پلەی گەرمی هەوا سنووردار نەبوون، ژمارەیەکی زۆر لە پێوەرەکانی کەشوهەوا زۆر لەو ئاستە زیاترە کە لە سەردەمی مۆدێرندا بینیویانە.

 

یەکێک لە دیارترینیان پلەی گەرمی ڕووی دەریاکانە، ڕێژەی تۆمارکراوەکان لە چەند مانگی ڕابردوودا زۆر سەرنجڕاکێش بووە.

 

بەپێی نەخشەی هێڵی تێکڕای پلەی گەرمی ڕووی دەریا لە ساڵی ١٩٧٩ بۆ ٢٠٢٤،  پلەی گەرمای ڕووی دەریا لە شوباتی ٢٠٢٤ گەیشتە بەرزترین ئاستی تۆمارکراو، لە ٢٨ی شوباتدا ٢١.٠٩ پلەی سەدی بوو.

 

توێژەران جەخت لەوە دەکەنەوە کە قەبارەی گەرمی زەریاکان تەنها ئەنجامی ڕووداوێکی کەشوهەوای سروشتی نییە کە بە El Niño ناسراوە کە لە حوزەیرانی ٢٠٢٣ ڕاگەیەندرا.

 

پلەی گەرمی ڕووی زەریاکان لە ھێڵی ھێمن بە ڕوونی ڕەنگدانەوەی ئێل نینۆیە، بەڵام پلەی گەرمای ڕووی دەریاکان لە بەشەکانی دیکەی جیهاندا بە شێوەیەکی بەردەوام و نائاسایی بەرز بووە لە ماوەی ١٠ مانگی ڕابردوودا.

 

بەپێی وتەی توێژەران، ئەمە جێی نیگەرانییە و ناتواندرێت بە تەنها لە لایەن ئێلینیۆوە ڕوون بکرێتەوە.