"نەبوونی پلانی هەمیشەیی کە سەرنجی ڕەگەز بێت"

تەقوە موبارەک، توێژەری کۆمەڵایەتی، وتی: ژنانی ئاوارە بەهۆی ئاوارەبوونەوە ڕوبەڕوی ئاڵەنگاری ئاڵۆز دەبنەوە، هەروەها ئەو پاڵپشتیەی لەبەردەستیاندایە چ لە ڕوی چەندایەتی و چ لە ڕوی کوالیتیەوە ناستانداردە، هەروەها پێویستیەکی بەپەلەی بۆ بەرنامەی ڕەگەز و پێویستی بەشداریکردنیان لە بڕیاردانی مرۆیی و گەشەپێدان هەیە.

 

ڕونیکردەوە، دیارترین جۆرەکانی پاڵپشتی کە لەبەردەستی ژنانی ئاوارەدان، شوێنی حەوانەوە و خۆراکن کە لەلایەن کۆمیسیاری باڵای پەنابەرانی سەر بە نەتەوە یەکگرتوەکان (UNHCR) و بەرنامەی خۆراکی جیهانی (WFP) دابین دەکرێت، هەروەها چاودێری تەندروستی لەلایەن پزیشکانی بێ سنوور و مانگی سورەوە دابین دەکرێت. هەروەها ئاماژەی بەوەکردوە، کە پشتگیری دەرونی کۆمەڵایەتی بۆ هەندێک حاڵەت دابین دەکرێت، بەتایبەتی ئەو ژنانەی کە توشی توندوتیژی بوون یان ئەوانەی هاوژین و منداڵەکانیان لەدەستداوە، بەرنامەی بەهێزکردنی ئابووری وەک خولی پەروەردەی پیشەیی و پشتگیری بۆ بازرگانە بچوکەکان هەیە.

 

لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردودا، ژنانی سودان ڕوبەڕوی چەندین جۆری ئازاری بەردەوام و ئاڵەنگاری ڕۆژانەی ئاوارەبوون بوونەتەوە بەهۆی پەرەسەندنی شەپۆلی توندوتیژی لە بەشێکی زۆری شارەکانی سودان، بەتایبەتی لەو ناوچانەی کە لەلایەن هێزەکانی پشتیوانی خێرا کۆنتڕۆڵکراون، بەڵام دوای ئەوەی سوپا چەند ناوچەیەکی بە تایبەتی خەرتوم و پارێزگای جزیرەی کۆنترۆڵکردەوە، ژنان جارێکی دیکە لە گەشتێکی خۆبەخشانە گەڕانەوە بۆ ماڵەکانیان، ئەم گەشتە ڕاستیەک بووە بۆ ژنان، کە ڕاستی دابڕانیان لە ماڵەکانیان لە خەرتوم و مەدانی و گوندەکانی باشووری جزیرە و سنار ئەزمون کردوە، شەو و ڕۆژ ئاوارە بوون بۆ ناو نادیارەکان و ئەو ناوچانەی کە هەرگیز لە ناوچەکانی سودان نەیانبینیوە.

 

تەقوە موبارەک ڕونیکردەوە کە پاڵپشتی کۆمەڵگە پێشکەش بە ژنانی ئاوارە دەکرێت، لەگەڵ هەندێک کۆمەڵگە کە میوانداریان دەکەن، بەڵام ئەم پشتگیریە بەهۆی نەبوونی پلانی بەردەوامی تایبەت بە ڕەگەز، پێداویستیە ڕاستەقینەکانیان دابین ناکاتهەروەها هەماهەنگی لاوازی نێوان دەزگا پاڵپشتییەکان، کە دەبێتە هۆی دوبارەبوونەوەی هەندێک خزمەتگوزاری و نەبوونی خزمەتگوزاریە سەرەکیەکانی دیکە، وتی: ژنان سەرچاوەی داهاتیان لە کشتوکاڵ و مەڕداری و بازرگانی بچوکدا لەدەستداوە، ئەمەش بووەتە هۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێکاری لەنێوانیاندا، پشتبەستن بە هاوکاریەکان و زیادبوونی حاڵەتەکانی چەوساندنەوە.

"چاکسازی ژنانی ئاوارە"

سەبارەت بەو جۆرە پاڵپشتیە دەرونیانەی کە پێشکەش بە ژنانی ئاوارە دەکرێت، ئەسیلە محەمەد عوسمان، دەرونناس، وتی: دەستپێشخەری زۆر هەیە لەلایەن پسپۆڕانی دەرونناسەوە بۆ پێشکەشکردنی پاڵپشتی بۆ ژنانی ئاوارە لەڕێگەی وتاردان لە پەناگەکان، ئەم وتارانە تیشک دەخەنە سەر چاکسازی و ئامادەکردنی ژنانی ئاوارە بۆ قبوڵکردن و ڕوبەڕوبوونەوەی ڕاستی، بەتایبەتی کە ژنان ئەو گروپەن کە زۆرترین ڕوبەڕوبوونەوەیان لەگەڵ فشار و کێشە دەرونییەکان هەیە بەهۆی ململانێ و ئاوارەبوون، بەتایبەتی دوای ئەوەی توشی دەستدرێژی و ڕفاندن و کوشتن بوون.

 

ئاماژەی بەوەشکردوە، دوای ئاوارەبوونیان، ژنان دەستیانکردوە بە گەڕان بەدوای سەرچاوەی داهات بۆ ئەوەی بتوانن بژێوی خێزانەکانیان و بەدەستهێنانی سەربەخۆیان دابین بکەن، دەستیان کردوە بە پراکتیزەکردنی پیشەی ماڵەوە وەک نانەواخانە و کاری دەستی، کە دواتر لە بازاڕە نزیکەکاندا دەیانفرۆشن، هەروەها ئێستا سودان قۆناغێکی پێگەیشتن بەخۆیەوە دەبینێت بەهۆی چاکبوونەوەی کۆمەڵگەکە لە ئاوارەبوون و ئەو چەقبەستویەی کە لە ئەنجامی ململانێکانەوە توشی بووە.

 

"لە کەسێکی ئاوارە بۆ خاوەنکار"

شەزا بەحیری کە خاوەنی ناوەندێکی مەشق و پەروەردەی بوو لە خەرتومی پایتەخت، ئاوارە بوو بۆ دەوڵەتی باکوور و لە سفرەوە دەستی پێکرد، هەمان ڕێبازی پەیڕەو کرد، توانی بەرەو پێشەوە بچێت و ژمارەیەک ژنی ئاوارەی لە بەرهەمهێنانی بەرهەمی خۆراکی جۆراوجۆر لەسەر بنەمای بەرهەمی کشتوکاڵی هەرێم، وەک بامێ ڕابهێنێت.

 

 وتی: ئاوارەبوونی بێ سوود نەبووە، بەو پێیەی سەرکەوتنی بەدەستهێناوە و ٢٣ ژنی پێگەیاندوە، کە زۆربەیان ئاوارە بوون، هەروەها بەرهەمێنانی ٢٠ بەرهەم لە مانگۆ، دڵخۆشی خۆی دەربڕی بە دابینکردنی سەرچاوەیەکی داهات بۆ ژمارەیەک لەو ژنانە.

 

شەزا بەحیری ڕونیشیکردەوە، کە لە چەند مانگی داهاتودا ئامادەکاری دەکات بۆ فێستیڤاڵێکی تایبەتی مانگۆ و وتی: بەپێی وەرزی بەرهەمهێنان بەردەوام دەبێت لە کارکردن لەسەر ئەو جۆرە پڕۆژانە، بەو هیوایەی پەرە بە پڕۆژەکانی بدات تا دەگاتە ئەو ئاستەی کە کارگەیەک بۆ بەرژەوەندی کۆمەڵگە دابمەزرێنێت.

نیعمەتوڵا عەبدوڵا، پێشەنگی لیژنەی ژنانی بەرخۆدانی کۆمەڵایەتی لە ناوچەی مروێ لە پارێزگای باکوور ڕایگەیاند، هەرچەندە ژنانی سودان قوربانی سەرەکی ئەو ململانێیەن، بەڵام ئەو زەبر و زەنگەی کە بەرگەی گرتوە، هەڵمژیوە و توانیویەتی لەگەڵ ڕاستی دوای ململانێکان ڕوبەڕوی بێتەوە، هەندێکیان چوونەتە ناو بازاڕی کارەوە بۆ ئەوەی لە کارە پەراوێزیەکان کار بکەن و بتوانن بژێوی ژیانیان دابین بکەن دوای لەدەستدانی کارەکانیان، لەگەڵ هاتنی ئاوارەکان بڕیاریانداوە پەناگەیان بۆ دابین بکەن و هەر هاوکاریەکیان بۆ بکرێت پێشکەشیان بکەن.

"خاوەنەکانی بەخشینی درێژخایەن"

بەسمات شەریف، پێشەنگی لیژنەی ژنان لە لیژنەی باڵای کۆکردنەوەی کۆمەڵایەتی و بەرخۆدان لە دەوڵەتی باکوور، وتی: گومانی تێدا نییە کە ململانێکان چەندین کاریگەری هەبووە، ئاوارەبوون یەکێکە لە کاریگەریە هەرە بەرچاوەکان لەسەر هاوڵاتیان، کە بووەتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی کۆمەڵگە و بڵاوبوونەوەی نەخۆشیەکان کە لە ئەنجامی دابڕان لە دەوروبەرە ئاشناکانیانەوە سەرهەڵدەدات.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، گەشتی ئاوارەبوون بووە هۆی پێشێلکردنی ماف و شکۆی ژنان، بەڵام هەندێک دەوڵەت کە پێشوازیان لە ژنانی ئاوارە کردوە هەوڵیانداوە ئازارەکانیان کەمبکەنەوە و لەخۆیان بگرن، لە لایەکی دیکەوە نمونەی ژنانی ئاوارە هەن کە ئامانجەکانیان بەدەستهێناوە و زۆرێکیان لە لیژنەکەدا بەشداریەکی درێژخایەنیان هەیە، هەروەها کۆمەڵگەی سودان توانای تێپەڕاندنی قەیرانەکانی هەیە.