ئاگرین حسێنی

 

دیواندەرە- تەمەنی باڵقبوون بۆ کچان لە تەمەنی ١١، ١٢ ساڵی و کوڕان لە تەمەنی ١٣، ١٤ ساڵیدا ڕوودەدات، ئەگەر تەمەنی باڵقبوون لە کچانی پێش تەمەنی ٧ ساڵی و لە کوڕانی پێش تەمەنی ٩ ساڵیدا ڕووبدات، ئەوا لە ڕۆتینی ئاسایی لایداوە، لە ڕاستیدا ئەگەر دەرکەوتنی نیشانە جەستەییەکانی تەمەنی باڵقبوون دوور بێت لە نیشانە جەستەیی و سۆزدارییەکان و پێشتر لە کاتی ئاسایی خۆی دەربکەوێت، ئەوە دەبێتە هۆی دروستبوونی کێشەی تەندروستی و دەروونی بۆ منداڵان.

 

سەمیە حەمیدی، ڕاوێژکاری پەروەردەیی منداڵان لە سەرەتای قسەکانیدا وتی: پێشوەختی باڵقبوون واتە پێشکەوتنی نائاسایی لەش لە سووڕی سروشتی خۆی و چوونە ناو قۆناغی منداڵییەوە بۆ گەورەبوون، نیشانەکانی سەرەتای باڵقبوون بریتین لە گەشەی مەمک و سوڕی مانگانە، کیسی هێلکەدان، گەشەی باڵا، گەشەی مووی دەموچاو، گەشەی مووی ئەندامی زاوزێ و هتد.

 

باسی لەوەکرد، کە تەمەنی باڵقبوون لە کچاندا یەک بۆ دوو ساڵ کەمیکردووە و کەمترین تەمەنیش گەیشتووەتە ٨ ساڵ، سەبارەت بە کاریگەرییەکانی کەمبوونەوەی تەمەنی باڵقبوون دەڵێت: جگە لە هۆکارەکانی کەمبوونەوەی تەمەنی باڵقبوون، دیاردەی هاوسەرگیری منداڵان بەدوای سەرەتای باڵقبوونی کچاندا دێت، دوورکەوتنەوە لە گروپی هاوتەمەنەکان یان ڕەتکردنەوە لەلایەن ئەوانەوە، هەستکردن بە گۆشەگیری، دڵەڕاوکێ و تەنیایی و لەدەستدانی متمانە بەخۆبوون و هتد دەتوانێت یەکێک لە دەرئەنجامەکانی بێت، باری خۆراکی و زانیاری کۆمەڵایەتی کە منداڵان بەدەستی دەهێنن، هۆکارەکانی ترن بۆ کەمبوونەوەی تەمەنی باڵقبوون لە منداڵاندا.

 

"زوو باڵقبوون ئاڵۆزی دەروونی بۆ منداڵ دروستدەکات"

سەمیە حەمیدی لە درێژەی قسەکانیدا دەڵێت: دنیای منداڵ بەسەر سێ قۆناغی گەشەکردندا دابەشکراوە، ئەوانیش سەرەتای منداڵی، ناوەڕاستی و کۆتایی منداڵی، مرۆڤ دەبێت وردە وردە لە هەر یەکێک لەو قۆناغانەدا گەشە بکات، بەڵام سەرەتای باڵقبوون پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆی لەگەڵ زیادبوونی ژمارەی منداڵدا هەیە لەگەڵ هاوسەر و دەبێتە هۆی ئەوەی منداڵەکە ئەگەر یەکێک لە قۆناغەکانی سێ قۆناغی گەشەکردن بە باشی تێنەپەڕێنێت، ناتوانێت لەڕووی هزری و دەروونییەوە گەشە بکات و لە کۆمەڵگەیەکی ئایینی و پیاوسالاریدا، لەگەڵ یەکەم نیشانەکانی سەرەتای تەمەنی باڵقبوون لە کچاندا، بە واتای ئامادەکاری بۆ هاوسەرگیری دێت، بۆیە بە شێوەیەکی سەرەکی ئەم پێگەیشتنە وەک سەرپەرشتیاری پێگەیشتنی سێکسی دەزانن و زوو باڵقبوون زۆر ئاڵۆزی دەروونی بۆ منداڵەکە دروست دەکات و لە تەمەنی پیریدا بە شێوەی خەمۆکی دەردەکەوێت.

 

ئەو ڕاوێژکارە ئاماژەی بەوەشکرد، زوو باڵقبوون دەرئەنجامی ژیانی پیشەسازییە، خۆراکی نەگونجاو و خۆراکە کیمیاییەکان و زیادبوونی گەشەی قەڵەوی، هۆکارە بۆماوەییەکان، هۆکارە ژینگەییەکان و گۆڕانکاری لە شێوازی ژیاندا، لەوانەش جۆری خۆراک و ناچالاکی منداڵان و مەیلی زیادەڕۆیییان بۆی هێمن بمێننەوە و یارییەکانی کۆمپیوتەر کاریگەرییان لەسەر ئەم جۆرە پێگەیشتنە هەیە، وتیشی: ئاسان دەستڕاگەیشتن بە تۆڕی ئەلیکترۆنی و نەبوونی پەروەردەی سێکسی بۆ منداڵان دەرئەنجامەکانی دیکەی دابەزینی تەمەنی باڵقبوونن، کاتێک کە تێڕامانی منداڵان زیاد دەکات، پەیوەندییان لەگەڵ خێزانەکە ڕووبەڕووی کۆمەڵێک کێشە دەبێتەوە و هۆکارەکەشی ئەوەیە کە دایک و باوک زانیاریی پێویستیان نییە سەبارەت بەم تەمەنە، دایکان و باوکان چاوەڕێی ئەوە دەکەن کە منداڵەکانیان بەپێی پێگەیشتنی خۆیان بگەنە پێگەیشتن، بۆ نموونە لە قۆناغی دووەمی ناوەندی، سێیەمی ناوەندی، یان ساڵی یەکەمی ئامادەیی، وە کاتێک منداڵ زوو دەگاتە تەمەنی باڵقبوون، چونکە دایک و باوک زانیاری پێویستیان لەبەردەستدا نییە، زۆر ململانێ و کێشە لە ماڵەوە و دەرەوەی ماڵەوە سەرهەڵدەدەن، کێشەکانی وەک مەیلی گەنجان بۆ ئەوەی بە پێچەوانەوە بڕوات و ...هتد، ئەمانە گەورەترین زیانن کە دروست دەبن.

 

لە کۆتاییدا سەمیە حەمیدی، سەبارەت بە سیستمی پەروەردەیی دەڵێت: ناوەڕۆکی سیستمی پەروەردەیی ئێمە بەهادان و ئامۆژگارییە، ئەگەر ئەو ژینگەیەی کە منداڵ و گەنج تێیدا هەڵکەوتووە ناوەڕۆکێکی گونجاو و بەسوودی هەبێت، ئەوا فێری کارامەیی دەبن بۆ بەسەربردنی کاتە بەتاڵەکانیان و بەدوای کات بەسەربردنێکی دروست و تەندروستدا دەگەڕێن، بۆچی قاوەخانەکان و ئارایشتگاکان و یانەکانی لەشجوانی ملیۆنان داهاتیان هەیە، بەڵام قوتابخانە تەکنیکی و پیشەییەکان لەلایەن گەنجان و خێزانەکانەوە پشتگوێ دەخرێن؟ چونکە ناوەڕۆکی پەروەردەیی ئێمە ناتوانێت ڕێنمایی گەنجان بکات، هەموو ئەمانە ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ کاریگەرییان لەسەر تەمەنی باڵقبوون هەیە و فێرکردنی بابەتی سێکسی لە سیستمی پەروەردەیی ئێمەدا یەکێکە لە هێڵە سوورەکان و یەکێکە لە تابووەکان.