سارا محەمەدی

 

ناوەندی هەواڵ- ساڵانە زیاتر لە ٨٠ ملیۆن ژن لە سەرانسەری جیهاندا ڕووبەڕووی سکپڕی نەخوازراو دەبنەوە، کە ٤٥ ملیۆنیان لەباری دەبەن، ساڵانە زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ژن گیانیان لەدەست دەدەن و زیاتر لە ١٢٠ ملیۆن ژن بەهۆی ئاڵۆزییەکانەوە دەبنە خاوەن پێداویستی تایبەت.

 

جۆرەها دەرمان یان لەباربردن کە لە ژینگەیەکی نا سەلامەت ئەنجام دەدرێن دەبنە هۆی گیان لەدەستدانی ژنان بەتایبەتی لەو وڵاتانەی کە لەباربردن قەدەغەیە یان ڕێگەپێدراوە لەژێر هەلومەرجی دیاریکراودا، لە ئێران لەباربردن قەدەغەیە، قسەمان لەگەڵ ئەو ژنانە کردووە کە ناچارکراون دووگیانییان بە دەرمان یان لە ژینگەیەکی ناسەلامەتدا کۆتایی پێ بهێنن و هێشتا ڕووبەڕووی کێشەی تەندروستی دەبنەوە.

 

"لە تەمەنی ١٥ ساڵیدا هاوسەرگیریم لەگەڵ پیاوێکی ١٤ ساڵ لەخۆم گەورەتر پێکرا"

سورەت.م تەمەن ٤٤ ساڵ کە لە تەمەنی ١٥ ساڵیدا هاوسەرگیری لەگەڵ پیاوێکی تەمەن 14 ساڵ لەخۆی گەورەتر کردووە، چوار منداڵی هەیە، وتی: کاتێک منداڵ بووم، خێزانەکەم ڕێگەیان پێنەدام بخوێنم، تا پۆلی ٥ی سەرەتایی خوێندم، هەرچەندە لە ژیانی هاوسەرگیری تێنەگەیشتم، بەڵام ناچارکرام هاوسەرگیری بکەم، لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا لە لایەن خێزانەکەمەوە هاوسەرگیریم پێکرا، ساڵێک دواتر، کاتێک تەمەنم ١٥ ساڵ بوو، کچە گەورەکەم لەدایک بوو.

 

"من ڕێگاکانی کۆنترۆڵی لەدایکبوونم نەدەزانی"

سورەت.م دەربارەی کولتووری پیاوسالاری لە کۆمەڵگەدا و ڕێگا نەرێنییەکانی لەدایکبوونی منداڵەکەی وتی: دوای ئەوەی کچەکەم تەمەنی دوو ساڵان بوو، دووبارە دووگیان بووم. لەو کاتەدا، دایکم و دایکی هاوژینەکەم هیچ شتێکیان دەربارەی شێوازەکانی کۆنترۆڵی منداڵبوونیان پێنەوتم، لەو کاتەدا هیچ شتێکیان دەربارەی کۆنترۆڵی منداڵبوون نەوت. تەنانەت هیچم لەبارەی کۆنتڕۆڵی منداڵبوونەوە نەدەزانی، منداڵی دووەمم کچێک بوو، خێزانەکەم بۆ ماوەی سێ بۆ چوار مانگ قسەیان لەگەڵ نەکردم. دوای ئەوەی هاوژینەکەم بۆی دەرکەوت کە منداڵەکەم کچێکە، بۆ ماوەی هەفتەیەک نەگەڕایەوە ماڵەوە.

 

سورەت.م ڕایگەیاند، هەڵوێستی کولتووری پیاوسالاری، کۆمەڵگە و ئایین لە کۆمەڵگەی ئێراندا هۆکاری سەرەکی پێشێلکردنی مافەکانی ژنانە و وتی: ژنان ناتوانن هیچ شتێک بکەن بەبێ ڕەزامەندی باوک، هاوژین و براکانیان، کچان ناچار دەکرێن میراتەکەیان دابەش بکەن؛ ئەم هەڵوێست و تێگەیشتنە لە کۆمەڵگەدا دەبێت بگۆڕدرێت، من هەمیشە ئەم شتانەم بە کچەکانم و کوڕەکانم وتووە، هەرگیز ڕێگە نادەم کچەکانم بە هەمان شێوە گەورە ببن.

 

"بەبێ خواست دووگیان بووم و حەبی لەبارچوونم خواردەوە"

ئاماژەی بەوەشکرد، دوای ئەوەی چوار منداڵم هەبوو سێ کچ و کوڕێک بوون، ساڵی ڕابردوو جارێکی دیکە دووگیان بووم بەبێ ویستی خۆم، من حەبی لەباربردنم کڕی و بەکارم هێنا لە بازاڕی دەرمانی نایاسایی چونکە منداڵم نەدەویست و نەمدەویست ناوم وەک ژنێکی دووگیان لە سیستمی بیمە یان لە سیستمی تەندروستی تۆمار بکرێت، بە دڵنیاییەوە، لەبەر ئەوەی کۆرپەلەکە هێشتا ٤٥ ڕۆژ بوو، پێویستم بە کورتاژ نەبوو، بەڵام ئەوان بەهۆی خوێنبەربوونی زۆرەوە چوومە نەخۆشخانە.

 

"ژنان هیچ کۆنترۆڵێکیان بەسەر لەشیاندا نییە"

سورەت.م جەختی لەوە کردەوە یاسای قەدەغەکردنی لەباربردن بەڕاستی یاسایەکە دژی ژنان و وتی: لەبەر ئەوەی ژنان دەبێت ٩ مانگ دووگیان بن، ڕووبەڕووی فشاری ئەم پرۆسەیە و کێشەی دیکە دەبنەوە، پاشان ژنان دەبێت بەرپرسیارێتی ئازاری منداڵبوون و شیردانی دایک و بەرپرسیارێتی منداڵبوون هەڵبگرن، هەموو ئەمانە دەکەونە سەر ژنەکە، بەڵام بەگوێرەی یاسای کۆماری ئیسلامی، ژنان هیچ کۆنترۆڵێکیان بەسەر لەشیاندا نییە و ئەوەی چارەنووسی ژنان دیاری دەکات پیاون.

 

"هێلکەی ڕاستم داخرا"

ڕەنگین. ئ، تەمەن ٣٨ ساڵ، یەکێک لەو ژنانەی کە ناچارکرابوو لەباربردن لە ماڵەوە ئەنجام بدات بەهۆی قەدەغەکردنی لەباربردن و یاسای نوێی ئێران وتی: کچێکم هەیە کە خۆی ئامادە دەکات بۆ تاقیکردنەوەکانی زانکۆ هەروەها کوڕێکم هەیە کە لە پۆلی ٦ دەخوێنێت، ساڵی ڕابردوو دووگیان بووم، لەبەر ئەوەی ترسام تۆڕی تەندروستی جاڤانرود بزانێت کە دووگیانم، تەنانەت نەچوومە پشکنین، لەگەڵ دوو منداڵەکەم لە خانوویەکی یەک ژووردا دەژیم و بارودۆخم گونجاونییە بۆم منداڵێکی تر بەخێو بکەم، لەبەر ئەوە، دوای ئەوەی دووگیان بووم، حەبی لەباربردنم لە بازاڕی دەرمانی نایاسایی کڕی و خواردم.

 

دوای بەکارهێنانی حەبەکە، خوێنێکی زۆر لە من ڕپیشت و چەند پارچەیەک لە لەشم کەوتە خوارەوە، دوای دوو هەفتە، بە ئازارێکی زۆر و بێئاگاییەوە چوومە نەخۆشخانە، لەکاتی پشکنین وتیان منداڵەکەم لەبارچووە، لەبەر ترس وتم: دووگیان بووم و نەمدەزانی دووگیانم، شتی قورسم هەڵگرت و چەند ڕۆژێک خوێنم لێ ڕۆی، دوای ئەلتراسۆند، وتیان کۆرپەکە لە دەرەوەی مەلاریا لەدایکبووە و بە تەواوی نەکەوتووە، تەنها دڵی وەستاوە. پزیشکەکان دەستبەجێ منیان برد بۆ شوێنی نەشتەرگەرییەکە و هێلکەی ڕاستم داخرا و نەشتەرگەری قەیسەریان کرد.

 

"بۆچی خێزانەکان ناچار دەکرێن منداڵیان هەبێت"

ڕەنگین.ئ  وتی: هیچ هیوایەکم نییە بەم وڵاتە تا نداڵێکی ترم لەدایک ببێت، لەگەڵ ئەوەی بارودۆخی ژیان ڕۆژ بە ڕۆژ خراپتر دەبێت، داهاتوو و کار چاوەڕێی منداڵەکانم ناکات، ناتوانم تێبگەم بۆچی ئەم وڵاتە بەزۆر دەیەوێت خێزانەکان منداڵیان ببێت، ئەم یاسایە لە بەرژەوەندی ئەواندایە، بەرپرسانی حکومەت بە ئاسوودەیی دەژین و سکی بەتاڵی خەڵکی بێبەخت و هەژار نابن، هەندێک جار هەست بە تاوان دەکەم. بەڵام سەرەڕای هەموو ئازار و فشارەکان، هێشتا پەشیمان نیم لەوەی کە منداڵەکەم لەبار برد.

 

"بەزۆر هاوسەرگیریم پێکراو توندوتیژیم بەرامبەر کرا"

ش.م ئەو ژنەی کە لەلایەن براکانییەوە بەزۆر هاوسەرگیری پێکراوەو لەلایەن هاوژینەکەوە توندوتیژی بەرامبەر کراوە، یەکێکە لەو ژنانەی کە ناچار بووە منداڵەکەی لەبارببات، وتی: له ماوەی ساڵێکدا دایک و باوکم له دەستدا، براکانم ناچاریان کردم هاوسەرگیری بکەم، تەمەنم ٢٠ ساڵ بوو کاتێک دووگیان بووم، دوای ساڵێک لە هاوسەرگیری، دووگیان بووم و بە یارمەتی هاوڕێیەکم کە حەبی لەباربردنی هەبوو لەبارم برد، چونکە حەبەکان بەو کەسانە دەفرۆشرێن کەلەگەڵ هاوژینەکانیان دەچن دەیکڕن.