ئەسما فەتحی

 

قاهیرە- زۆرێک لە ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، بەتایبەتی ئەوانەی پەیوەندییان بە کێشەی ژنانی میسرەوە هەیە، لێکۆڵینەوە لە ڕەگ و کێشەی کوشتنی ژنان دەکەن لەلایەن هاوژینەکانیانەوە، داوای ڕێوشوێنی پاراستنی زیاتریش دەکەن بۆ ژنان، کە لە هەمووی گرنگتر دەرکردنی یاسایەکی یەکگرتوو دژی توندوتیژییە.

 

کوشتنی ژنان لە چوارچێوەیەکی کۆمەڵایەتیدا هاتووە کە پێویستە بەدوای چارەسەری ڕیشەییدا بگەڕێت، چونکە خودی شێوازی هاوسەرگیری، کە تێیدا هەندێک پێیان وایە پێکهێنانی خێزانێکی نوێ ڕێککەوتنێکە، کە تێیدا ژنان لە تەواوی مافەکانیان بێبەش دەکرێن لە بەرژەوەندی ئەو پیاوەی کە خۆی بە بڕیاردەری ژن لە بوارە جۆراوجۆرەکانی ژیاندا دادەنێت، بەشێوەیەک مامەڵەی لەگەڵ دەکات وەک ئەوەی کە موڵکی تایبەت لە باوکەوە بۆ ئەو گواستراوەتەوە، بۆیە تەنانەت مافی ژیانیشی لەژێر ناونیشانی "شەرەف" لێدەسەنێتەوە.

 

کۆمەڵگەیەک کە پشتیوانی لە ستەم و چەوسانەوەی ژنان لە ناو خێزاندا دەکات و دەرچوونیان لێ قبوڵ نەکات

شەیما شۆربی، نووسەرێکی فێمێنیستی کە تایبەتمەندە بە کاروباری فێمێنیستی، ڕوونیکردەوە کۆمەڵگە خۆی بەشداربووە لە بەرزبوونەوەی ڕێژەی تاوان، چونکە فشار دەخاتە سەر ژنان، بۆ ئەوەی ژیانێک لەگەڵ ئەو هاوژینانەدا قبوڵ بکەن کە هەست بە سەلامەتی ناکەن لە ترسی جیابوونەوە و ناخۆشی و ئازارەکانیان، دوای ئەوە، کولتووری کۆمەڵگە هەمیشە دەسەڵات دەدات بە پیاوان بەسەر ژناندا، بۆیە تەنانەت ئەو ژنانە قبوڵ ناکات، کە بە تەنها دەژین لەبەر هەر هۆکارێک بێت، فشار دەخاتە سەر ژنان و وایان لێدەکات توندوتیژی قبوڵ بکەن و بەردەوام بن لەگەڵ ئەو پیاوانەی کە ڕێزیان لێ ناگرن و بە مرۆڤایەتی مامەڵەیان لەگەڵدا ناکەن.

 

سەبارەت بە چیرۆکەکانی ئەو ژنانە شەیما شۆربی ئاماژەی بەوەکرد، بەهۆی کارەکەیەوە چەندین ژنی بینیووە کە بڕیاریان داوە لە دۆزەخی هاوژینەکەیان هەڵبێن بۆ ئەوەی ژیانیان ڕزگار بکەن، یەکێک لە ژنەکان لەلایەن هاوژینەکەیەوە لێدراوە و لە ماڵەکە دەریکردووە و بڕیاری داوە پشت بە دادگا ببەستێت، کە بووە هۆی کشانەوەی هەموو دەسەڵاتێک، لە لایەن خێزانەکەیەوە پشتیوانی نەکرا، چونکە ئەوان بنەمای جیابوونەوەیان ڕەتکردەوە.

 

پێیوایە کە ڕێگا یاساییەکە خۆی ڕێگری لە ژنان دەکات لە بەدەستهێنانی مافەکانیان چونکە ئەوە درێژ و ڕۆتینییە، ژنان بە زۆری پارچە پارچە دەبن و بەهێزکردن لە ماڵەوە کاتێکی زۆری دەوێت و ئەگەر منداڵی نەبێت ئەوا مافی ئەوەی نییە هیچ شتێک بکات، ژنانێک هەن کە لەسەر شەقامەکان دەخەون و هەندێکی دیکەش کە ڕووبەڕووی هەموو جۆرە ڕەشکردنەوەیەک دەبنەوە، بەڵام ئەو پێشێلکارییانە قبوڵ ناکەن کە لەلایەن هاوژینەکانیانەوە لە دژیان ئەنجام دەدرێن و هەوڵ دەدەن مافەکانیان بەدەست بهێنن چونکە ئەوان بەتەواوی لێهاتوون.

 

تاوانەکان ترسناک بوون و هۆکارەکانیان خەیاڵیین

چەندین گفتوگۆ هەبووە دەربارەی هۆکارەکانی بەرزبوونەوەی ڕێژەی تاوان لەم ماوەیەی دواییدا، بەتایبەتی لەناو خێزاندا، هەندێکیش بە ڕەهەندی ئابووری دادەنێن، هەندێکی دیکە وەک میراتی ماوەی کەرەنتین لە ماوەی پەتای کۆرۆنادا بینییان، لە کاتێکدا هەندێک باوەڕیان وایە کە ئەوە ئەنجامی هەمان کولتووری پەروەردەیە کە لەشی ژنانی کردووەتە موڵکی پیاوان لە ژیانیاندا.

 

نووسەر شەیما شۆربی وتی: هۆکارەکانی تاوانی خێزانی زۆرن، بەڵام ڕاستییەکە جێی نیگەرانییە، تاوانێک هەیە کە خێزانەکەی "یامیش ڕەمەزان"ی بۆ نەهێناوە، هەروەها تاوانێکی دیکە کە پیاوەکە ژنەکەی کوشتووە و هەوڵیداوە منداڵەکەی بکوژێت ەنها لەبەر ئەوەی داوای خەرجی ڕۆژانەی کردووە، سێیەمیان کە هاوژینەکەی بڕیاری کوشتنی ژنەکە خێزانەکەی دا لەکاتی دانیشتنی ئاشتەوایی نێوانیاندا، بە ڕەچاوکردنی ئەوەی کە قسەکردن دەربارەی ئەو جۆرە تاوانانە بێزارکەرە و هۆکارەکانی لەوانەیە چەندین هۆکار بن، لەوانە فشاری ئابووری، بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر، نایاسایی ئەخلاقی و بابەتە ئاڵۆزەکانی تر کە پێویستە ڕووبەڕووی بکرێنەوە.

 

جەختی لەوە کردەوە کە لەم ماوەیەی دواییدا ڕێژەی تاوانی ناوخۆیی و کوشتن زیادی کردووە، بەڵام ژمارەیەکی کەم لەوانە بە خۆلادان لە ڕێڕەوی دادوەری، کەمکردنەوەی سزا، لێخۆشبوونی بەکارهێنان و بابەتەکانی دیکە کە کاریگەری ئامرازەکانی ڕێگریکردن لەسەر تاوانباران کەم کردووەتەوە.

 

سووکایەتیکردن بە مافەکانی ژنان و توندوتیژییان بە پیرۆزکردنی خێزانەوە ئەنجام دەدرێت

سەمەر جەمیل کە زۆربەی کاتەکان سکاڵای لە لای خێزانەکەی کردووە کە ڕووبەڕووی دەستدرێژی سێکسی بووەتەوە و وەڵامەکانیان بە تێپەڕبوونی کات گۆڕاوە و هەموویان لایەنگری پیاوەکە  بوون بە بیانووی ئەوەی کە ژنەکە "ئارامگر"ە، ئەمەش وایکرد ژیانی نزیکەی ٧ ساڵ بەفیڕۆ بدات، بەردەوامبوونی ژیانی نێوانیان بەهۆی هەندێک لە کاردانەوەکانی خێزانەکەی هاتووە، وتی: لە سەرەتای هاوسەرگیرییەکەمدا، بینیم هاوژینەکەم بە خراپترین وشە دڵتەنگ دەکات و سووکایەتیم پێ دەکات، بۆیە ڕامکرد بۆ لای خێزانەکەم و ماڵەکەم بەجێهێشت، دواتر پێیان وتم کە دەبێت بەرگەی بگرم و گوێڕایەڵی بم و تووڕەیی دەرنەبڕم بەڕاستی گەڕامەوە لای، دوای ئەوەی یەکەم منداڵم بوو و لێیدام، نەمتوانی بەرگەی بگرم، بۆیە چوومە لایان و پێیانم وت کە منداڵەکەم مافی هەیە و منیش دەبێت بەرگەی داهاتووی بگرم، تەنانەت دوای ئەوەی بە خراپی برینداری کردم، پێیان وتم چۆن دەتوانیت چاودێری سێ منداڵ بکەیت و پشتگیرییان بکەیت و لە کۆتاییدا پێیان وتم کە ئەوان قبوڵی ناکەن کچەکەیان جیاببێتەوە.

 

سەمەر جەمیل تاکە کەس نەبوو کە بەو شێوەیە ژیانی خۆی لەبەر قسەی خێزانەکەی خۆی کرد بە قوربانی، چونکە ترس لە وشەی "جیابوونەوە" و دەرئەنجامەکانی ئەم ناڕەزایەتییە کۆمەڵایەتییە وای لە هەندێک کەس کرد بیانووی خراپ بەکارهێنان لەگەڵ ژن بدەن، هەروەها هەندێک بیرۆکەی ئاینی، کە هەموویان پێویستیان بە کارکردنی ورد هەیە لەسەر چەمکەکان بۆ بەرزکردنەوەی هۆشیاری کۆمەڵگە دەربارەیان و جێگۆڕکێی ئەو بیرۆکانە.