رەفیف ئیسلیم

 

غەززە- پرسی توندوتیژی دژی ژنان بە پرسێکی دێرین و سەردەمیانە دادەنرێت کە گەشەکردنی لە کۆمەڵگەدا بە دوو هۆکاری سەرەکی بەڕێوەدەچێت، یەکەمیان سروشتی ژن و دڕندایەتی ئەوانە لە بەرگریکردن لە مافەکانیان، ئەوی دیکەشیان چۆنیەتی مافی مرۆڤ و ژنەو دامەزراوەکان لە بەهێزکردن و بەرگریدا کاردەکەن، بەڵام ئەم هۆکارانە لە کەرتی غەززە لە ئەنجامی شەڕەکەدا نەماون، بۆیە ژنان بەهۆی نەبوونی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان بەدەست دوو توندوتیژییەوە دەناڵێنن.

 

نورهان تەباتیبی، پارێزەر و چالاکوانی مافی مرۆڤ ڕایگەیاند، شەڕی توندوتیژی لە کەرتی غەززە بەر لە جەنگ بەرەو هەڵکشان دەچوو، بەتایبەتی لەبەر ڕۆشنایی کارە ماندوونەناسەکانی دامودەزگاکانی ژنان کە وایکرد ژنان بتوانن خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانیان دەستبکەوێت، هاوکات هاوکاریان بوو بۆ وەرگرتنی خزمەتگوزارییە یاساییە گونجاوەکان پشتگیری لەناو سیستمێکی یەکگرتوودا کە پەیوەندی بە تەندروستی جەستەیی و دەروونی و گەڕاندنەوەیان هەیە.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرەڕای ئەمەش ئەم دامەزراوە فێمینیستانە لەگەڵ چەندین یاسای بەسەرچوودا ڕووبەڕووی کێشە بوونەتەوە، کە هەندێکیان مێژووەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی دەسەڵاتداری میسری کەرتی، وەکو سەرپەرشتیکردن، نەفەقە، میوانداریکردن و هەندێکی تر، بەرگریان لە ژنانی فەلەستینی کردووە، بەڵام هەر کە شەڕ کۆتایی هات، کارەکانی ئەم دامەزراوانە بەستوو و نەماون ئەو خزمەتگوزارییانەی پێشکەش دەکران ژنان بە تەنیا جێدەهێڵن بۆ گەڕانەوە بۆ چوارگۆشەی یەکەم.

 

" ئێستا ژنان بەدەست دوو توندوتیژیەوە دەناڵێنن"

سەبارەت بەو توندوتیژیەی کە ژنان تووشی دەبن لە کاتی شەڕی بەردەوامدا، ئاماژەی بەوەشکرد، ئێستا ژنان بەدەست دوو توندوتیژیەوە دەناڵێنن، یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانیش شەڕی نێوان هەردوولا، گەمارۆدان، برسێتی، ئاوارەبوونی زۆرەملێ، کوشتن، و ئیرەییشن لە بەربەستەکان، لە سەرەتای شەڕەوە لە کەرتی غەززە ژمارەی ئەو ژنانەی کوژراون گەیشتوەتە ٧٠% وەک ئەوە وایە پەسەند بکرێت کە ژنێک بکوژرێت، وای لێکرد بێدەنگ بێت لە داوای مافی خۆی بۆ ئەوەی توندوتیژییەکان هەڵبگیرێت، چونکە لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر ڕادەکات، دەیەوێت ژیانی ڕزگار بکات.

 

هۆکاری دووەم، بە وتەی نورهان تەباتیبی، توندوتیژی کۆمەڵایەتی و ئەو فشارەی کە پیاوان دەیخەنە سەری، کاتێک ژنێک تووشی توندوتیژیی زارەکی یان جەستەیی دەبێت، بێدەنگ دەبێت و داوای یارمەتی لە کەس ناکات، چونکە دەیەوێت لە تەنیشتی بمێنێتەوە منداڵەکان بۆ ئەوەی بیانپارێزێت کاتێک هێرشەکانی ئیسرائیل چڕتر دەبنەوە، هەروەها کاتێک بەرکەوتەی توندوتیژی ئابووری دەبێت وهاوژینەکەی ڕێگری دەکات لە چوونە دەرەوە بۆ کارکردن ئەو ملکەچی فەرمانەکانی دەبێت چونکە پەناگەیەکی دیکە یان لایەنێکی ڕاستەقینە نادۆزێتەوە کە بتوانێت کێشەکەی چارەسەر بکات، زۆرێک لە ژنان خزمەتگوزاری تەندروستی زاوزێیان نییە و لە بارودۆخێکی سەخت و ئازاربەخشدا منداڵیان دەبێت، هەروەها زۆرێک لە ژنانی تووشبوو بە نەخۆشی درێژخایەن و بەرگری لەش چیتر دەرمانیان بۆ نادۆزنەوە، ئەمەش بارودۆخی تەندروستییان خراپتر کردووە، جگە لەو دەیان کەسەی لە کاتی شەڕکردندا گیانیان لەدەستداوە.

 

" ڕوودانی توندوتیژی زیادکردووە"

ئاماژەی بەوەشکرد، بەهۆی نەبوونی دادگا و ناوەندەکانی ڕاپۆرتکردن و لیژنەکانی فریاکەوتنی یاسایی شەڕ، ڕوودانی توندوتیژی زیادکردووە، نەبوونی پلانی فریاگوزاری لەلایەن دامەزراوەکانی ژنانەوە، وەک ئەوەی غەززە بۆ یەکەمجار تووشی شەڕ بێت ، نەبوونی هیچ ڕۆڵێک بۆ هاوپەیمانی ژنان و بەستنەوەی کارەکە بەو ڕێسایەوە کە لەلایەن داراییەوە دیکتە کراوە، ئەوەیە کە بابەتی خراپتر کرد، بەتایبەتی کە شارەکانی باکوور بۆ ماوەی سێ مانگ بە تەواوی بێ خزمەتگوزاری مانەوە وەک ئەوەی بەشێک نەبن لێی کەرتی غەززە یان هیچ ژنێک لەوێ نەژیابێت.

 

ئەوەشیخستەڕوو، دەسەڵاتداری سیستمی خێڵەکی پێش شەڕ سیستمێکی یاسایی و فریاگوزاری کۆنی لە ئێستادا دروستکرد کە ئازارەکانی ژنان زیاتر کرد، لە ژێر ڕۆشنایی نەبوونی تەواوەتی مافی مرۆڤی نێودەوڵەتی و دامەزراوە فێمینیستەکانی جیهانی کە فەلەستینییان شکست هێنا ژنانیان بە تەنیا جێهێشت بۆ ئەوەی لە ماوەی ساڵێکدا قڕ بکرێن، قبوڵکردنی توندوتیژی لە کۆمەڵگەدا کردە کولتوورێکی چەسپاو.

 

"بەیاننامەی ئیدانەکردن چییە کاتێک ڕۆژانە دەیان ژن لە غەززە دەکوژرێن؟"

نورهان تەباتیبی پێی وایە ئەوەی ئەمڕۆ ژنان پێویستیانە لەڕووی خزمەتگوزارییەوە پاڵپشتی یاسایی نییە، بەڵکو یارمەتی دەروونی یەکەمە لەلایەن کەسانی پسپۆڕەوە نەک چالاکوانان و دەستوەردانی ڕاستەقینەی نێودەوڵەتی ئەو پرسیاری ئەوەی هەیە کە سوودی ئەو داتایانە چییە کە لەلایەن ژنانی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە دەرچووە لەسەر زیادبوونی ژمارەی قوربانی و مردن لە ناو ژناندا بەبێ وەڵامدانەوەی خێرا بۆ چارەسەری ئەم کێشانە، و بەیاننامەی ئیدانەکردن چییە کاتێک ڕۆژانە دەیان ژن لە غەززە دەکوژرێن؟