ڕۆناهی زەردەشت

شنگال-١١ ساڵ لەمەوبەر کۆمەڵگەی ئێزدی باجێکی قورسیان دا لەبەر ناڕێکخراوی و بێ پاراستنی و متمانەی کوێرانە بەو هێزانەی کە لە شنگال جێگیر بوون بۆ پاراستنیان، ئەنجامی قورسی باجەکە گەورەترین فەرمانی سەدەی ٢١ بوو. کە کوشتن و دزی و دەستدرێژی سێکسی و فرۆشتن لە بازاڕدا و چەندین کاری پیسی تری لەخۆگرتبوو، قورسترین باج لەلایەن ژنانەوە درا. بەو پێیەی ژنان پارێزەری خاک و کولتوور و باوەڕی بوون، زۆرترین باجیان بە ڕفاندن و دەستدرێژیکردنە سەریان و فرۆشتنیان داوە، تا ئێستا چارەنووسی سێ هەزار ژنی ئێزدی نادیارە.

 

ئەو ئێزدیانەی تووشی خیانەتی مێژوویی بوون، بێ هیوا بوون، چاوەڕێی ئەوەیان نەدەکرد هیچ کەسێک لەسەر زەوی بە هانایانەوە بێت، بەڵام ١٢ سوار، کە وا دیار بوو لە قووڵایی مێژووەوە دەردەکەون، سواری ئەسپەکانیان بوون بۆ بانگەوازی مێژوو، ١٢ سواری ڕۆژ تۆوی هیوایان چاند لە دڵی هەزاران ئێزدیدا. ئەم تۆوە ساڵ لە دوای ساڵ گەشەی دەکرد، بە پێشەنگایەتی ژنانی ئێزدی کە گەورەترین دڕندەیی سەدەی ٢١ی بەخۆیەوە بینی، گەشەی کرد و ئەمڕۆ ڕۆژ لە هەموو شنگالدا بڵاوکردۆتەوە بۆ بەدیهێنانی ژیانی نوێی خۆی.

 

"سێ مانگ پێش فەرمانەکە وتیان داعش دێت"

دایە لەیلێ شەرەف یەکێکە لە شایەتحاڵەکانی فەرمانەکە کە باسی ڕۆژانی فەرمانەکەمان بۆ دەکات، تا ئەو ڕۆژەی فەرمانەکە هات، هیچ ئێزدییەک باوەڕی نەدەکرد داعش هێرشیان بکاتە سەر، ئەو هێزانەی لە شنگال بوون دەستبەردارییان بن و هەڵبێن. دایە لەیلێ ترسی ئێزدییەکانی لە هاتنی داعش و خیانەت و دەربازبوون لە فەرمانەکە لەم ڕستانەدا دەربڕی و وتی: سێ مانگ پێش فەرمانەکە وتیان داعش دێت، بەڵام پێکهاتەی ئێزدییەکان سەرەتا باوەڕیان پێی نەبوو، ئێزیدییەکان باوەڕیان بەوە نەبوو کە چەتەکان هاتوون بۆ لەناوبردنی ئێزدییەکان، شەوی ٣ی ئابی ٢٠١٤، نزیکەی کاتژمێر سێی بەیانی، لە گوندی گیرزەریکەوە دەنگی تەقە دەبیسترا ئێمە لەسەربانی ماڵەکە بووین، دراوسێکانمان هاتبوون و پێیان وتین هەستن، داعش گەیشتبووە ئێمە ویستمان بە چەکەکانمان شەڕ بکەین، بەڵام پێشمەرگە پێش فەرمانەکە هەموو چەکەکانمانی بردبوو، بۆیە ئێمە هیچ چەکێکمان نەبوو بۆ شەڕکردن خەڵکی گیرزەریک تا دوا گولـلەیان بەرەنگاری بووەوە، بەڵام کاتێک فیشەکەکانیان تەواو بوو هێرش کرا.

 

بەرەو باشوور بەڕێکەوتن

دایە لەیلێ ڕوونی کردەوە کە ئەو شەوە بەرەو گوندی قەندیل لە چیای شنگال بەڕێکەوتن، بەڵام دوای ماوەیەک پێیان وترا داعش گەیشتووە وتی: ئەمجارە بەسەر دۆڵەکاندا سەرکەوتین، منداڵەکانمان لە پشتمانەوە بوون و هەمووان بەرەو شاخەکان بەڕێکەوتن، لە شاخەوە بە پێ ڕۆیشتین بۆ کۆلکە لە سەردەشت، دوای شەوێک کاتژمێر ٥ی بەیانی، چووینە شوێنێکی دیکە، لەوێ ١١ ڕۆژ ماینەوە، ئۆتۆمبێلی گەورە هاتن و من لە بەردەم یەکێکدا بازم دا. وتم: یان من و منداڵەکانم لەگەڵ خۆت دەبەیت یان دەمانکوژیت، چونکە هێزم نییە بۆ ڕۆیشتن، بۆیە سواری ئۆتۆمبێلەکە بووین و چووینە ڕۆژئاوا، دوای مانەوەمان بۆ شەوێک لە ڕۆژئاوا، بەرەو باشووری کوردستان بەڕێکەوتین.

 

زیندانی ژنان و دڕندەیی داعش

دوای پێنج ساڵ دایە لەیلێ لەگەڵ خێزانەکەی دەگەڕێتەوە گوندی تل عوزیری سەر بە شنگال دوای ئەوەی کوڕەکەی کە شەڕڤانی یەبەشە لە شەڕی داعش شەهید بوو. کاتێک دەگەڕێتەوە خەڵکی گوندەکە باسی ئەو زیندانەی ژنانی بۆ دەکەن کە لە سەردەمی داعشدا ژنانی تێدا زیندانی کران و ئەشکەنجە دراون. لەسەر ئەمە دایە لەیلێ دەچێتە ئەو ماڵەی کە وەک زیندانی ژنان بەکارهێندراوە بۆ بینینی ئەو زیندانە، سەبارەت بەم بابەتە، دایە لەیلێ وتی: ئێمە لە گوند بووین، پێیان وتم کە زیندانی ژنان لێرەیە، منیش چووم و سەیرم کرد. شتەکانی ئەو ژنانەی لەو زیندانەدا ئەشکەنجە و کۆمەڵکوژ کران، هێشتا لەوێ بوون. وە ئێسکی ئەو ژن و منداڵانە هێشتا لەوێ دەرنەهێنرابوون. کاتێک سەیرم کرد، ٦ تەرمم بینی کە بوونەتە ئێسک. ئەوان لە بیرێکدا بوون، یەکێکیان دەستەکانی لە پشتیەوە بەسترابوو و بەو شێوەیە مردبوو.

 

"ڕۆژی فەرمانەکە ئەوەی بەدەنگمانەوە هات پەکەکە بوو"

دایە لەیلێ باسی لەوەکرد کە دارێکی ئاسنی لەسەر دەرگای بیرەکە داناوە و وتی: وتم تا کەسێک دێت و لێرە دەیانباتە دەرەوە، ئێمە لەو زیندانە ئازاد بووین، سێ تەرمی دیکەی هاوشێوەی ئەوانمان لە بیرێکدا دۆزیەوە. زۆر دڵتەنگ بووم پێی، و وتم ئەم ئێسکانە ٧ ساڵە لێرەن و کەس ئیدیعای نەکردووە. وتم خوایە گیان ئێمە هیچ مافێکمان لەسەر خاک نییە، فەرمانێک کە سەخت بوو بڵێین زۆر کەمە باسی بکەین، دەبێت تۆڵە لەو کەسانە بکەینەوە کە هۆکاری ئەو فەرمانە بوون، ڕۆژی ئەو فەرمانە ئەوەی بەدەنگمانەوە هات پەکەکە بوو، جگە لە پەکەکە  هیچ هێزێکی دیکەمان لەگەڵمان نەدۆزیەوە.

 

بوون بە شەهیدی خاکی پیرۆز

سەدان کچ و کوڕ لە پێناو پاککردنەوە و تێکشکاندنی داعش لە خاکی پیرۆزی شنگال، گیانیان بەخت کرد و پەیوەست بوون بە کاروانی شەهیدان، هەروەها کوڕی دایە لەیلێ لە شەڕی داعشدا شەهید بوو، دایکەکەش لەبارەی شەهیدبوونی کوڕەکەیەوە وتی:هەمیشە دەڵێم، ڕێبەری کۆمەڵگاەکەمان تەندروست بێت، ئەمە جێگای شانازییە بۆ ئێمە، خۆزگە هەمووان وەک ئەم شەهیدانە گیانی خۆیان لە پێناو خاکەکەیاندا ببەخشن و ببنە شەهیدی خاکە پیرۆزەکەیان.

 

لەبیرنەکردنی فەرمان و ئێزدییەکانی ناو کامپەکان

دایە لەیلێ سەرنجی بۆ قوربانیدانی گەریلاکان و لەبیرنەکردنی فەرمانەکە و ئێزدییەکانیش کە ئێستا لە کامپەکانن ڕاکێشا و وتی: ئەگەر هەڤاڵان نەبونایە ئەم فەرمانە لەبیر دەکرا، جگە لە هەڤاڵانمان هیچ کەسێک لە پێناوماندا هەڵنەدەستا. هەڤاڵان بۆ ئێمە شەهید بوون و لە فەرمانەکە ڕزگاریان کردین. ئەوان خوێنی خۆیان بۆ ئێمە ڕژاند. ئەوانەی نەیانهێشت فەرمان لەبیر بکرێن و ڕێگەیان پێداین لەسەر ڕێگای ئازادی بڕۆین هەڤاڵان بوون لە لایەکی ترەوە هێشتا هەزاران ئێزدی لە کامپەکاندا ماون و دەبوو تا ئێستا بگەڕێنەوە سەر خاکی خۆیان. ئێستا لە چنگی فەرماندان لەو کامپانەدا. لەوانەیە لە فەرمانەکە ڕزگاریان بووبێت، بەڵام ئەگەر لەوێشەوە نەگەڕێنەوە، ئەوا لە فەرمانی ئەوێ ئازاد نابن، هیوای من ئەوەیە کە کۆمەڵگە هەرگیز گەنجەکانی خۆی نەنێرێتە دەرەوە. دەبێت تا کۆتایی لەسەر خاکی خۆمان بژین و تێبکۆشین، ئەگەر لە وڵاتی خۆمان شەهید نەبین با لە وڵاتێکی تر ڕزگارمان نەبێت، ئەگەر لە وڵاتی خۆمان دڵخۆش نەبین، لە هیچ وڵاتێکدا دڵخۆش نابین. ئێمە بە هێزی خۆمان فەرمانەکە لەناو دەبەین و بە مانەوەی کۆمەڵگەکە لە شنگال وەڵامی ٧٤ فەرمانەکە دەدرێتەوە.

 

"شنگال شنگالی ڕابردوو نییە"

دایە لەیلێ لە کۆتایی قسەکانیدا وتی: شنگال شنگالەکەی ١١ ساڵ لەمەوبەر نییە و وتی: لەبەر ئەوەی کۆمەڵگە ئێستا بیرو فەلسەفەی ڕێبەر ئاپۆ دەناسێت خەریکە خۆی ڕێکدەخات و وتی: ژنان بە تایبەتی لە هەموو بەشێکی شنگالدا خۆیان ڕێکخستووە و پەروەردە کردووە. ئەگەر شەگال ببێتە پاڵپشت، شنگال دەبێتە نموونە بۆ هەموو کۆمەڵگەیەک.