سەرپیل ساڤومئۆغڵو

 

ناوەندی هەواڵ-لە سەرەتای دامەزراندنی کۆماری تورکیاوە، دەسەڵاتدارانی پیاو هەمیشە هەوڵیان داوە خۆیان سیاسەتی منداڵبوون دیاری بکەن. هەر لەو ڕۆژەوە کە ئاکەپە هاتە سەر دەسەڵات تا ئێستا ژنان هەمیشە ئامانجی ئەو سیاسەتانە بوون. هەروەها ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی ئاکەپە لە وتارەکانیدا شێوازی ژیانی ژنانی هەڵسەنگاند و تیشکی خستە سەر پرسی منداڵبوون. ئەمڕۆش لە نێوان مشتومڕەکانی سەر 'لەدایکبوونی ئاسایی' و 'نەشتەرگەری قەستەرە'، لەدایکبوون لە ڕێگەی 'قەستەرە'ەوە هێشتا سنووردارە، پرسی جێبەجێکردنی ڕاستەقینەی لەباربردنی منداڵ لەبەردەم ژناندایە.

 

ئایلەم کایا ئەرۆغڵوم ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەری ناوەندی سەندیکای کارمەندانی تەندروستی (SES) بۆچوونی خۆی لەسەر ئەو پرسە دەربڕی و ئاماژەی بەوەکرد، پرسی منداڵبوون هەمیشە وەک پرسێکی سیاسی باسکراوە و لەڕاستیدا ئەمە تەنها پرسێکی ژنان نییە، هاوکات کێشەی داڕشتنی مرۆڤ و ژیان و تەنانەت کۆمەڵگەیشە. سیاسەت هەیە، ئایین هەیە، ئایدۆلۆژیا هەیە لەم بابەتەدا، بەڵام بەداخەوە ژن لە سیاسەتی منداڵبووندا نییە، ئەوان تەنها بە ژنان دەڵێن 'منداڵتان هەبێت، زۆر بن' و ئاماژەی بەوە کردووە کە ئەوان بەرپرسیارێتی ئەم کارە بە ژنان دەدەن بەڵام ڕێگە بە ژنان نادەن بڕیاری خۆیان لەسەر ئەم بابەتە بدەن.

 

خەمی ژنان چین؟

ئایلم ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەوە ئەو ژنەیە کە بڕیاری جەستەیی منداڵبوون دەدات و ئاماژەی بەوەشکردووە، ژن هەیە دەیەوێت منداڵ ببێت، ژن هەیە نایەوێت منداڵ ببێت. ژن هەیە ناتوانێت منداڵی ببێت، ژن هەیە دەتوانێت منداڵی زۆریان هەبێت، لەلایەکی دیکەوە ژنان نیگەرانن، چاودێری ڕۆژانە، دارایی، داهاتوو، ئەمانە هەندێک لە پرسەکانن. هەر بۆیە ژنان خەمی منداڵبوونیان هەیە.

 

 ئایلەم سەرنجی بۆ دۆخی تورکیا ڕاکێشا و وتی: بۆچی دەبێت لە تورکیا سێ منداڵم هەبێت، ئەگەر سێ منداڵیشم هەبێت، ئایا دەتوانم ئاگاداریان بم، بابەتی سەرەکی کە پێویستە باس بکرێت ئەمەیە، هەموو دایکێک دەیەوێت منداڵەکەی لە دۆخێکی باشدا پەروەردە بکات، بەڵام بەداخەوە لە وڵاتی ئێمەدا باخچەی ساوایان نییە، پەناگە نییە، ێڵی هەژاری لە سەرووی ٧٠ هەزار TL دایە. تێچووی خۆراکدانی منداڵ بە تەنیا زیاتر لە ٢٠ هەزار TL یە. ئەو منداڵانەی ئێمە پەروەردەی دەکەین ئێستا بە برسێتی دەچنە قوتابخانە. منداڵەکانمان لە ئەنجامی کوشتن لە کارگەکاندا دەمرن،  منداڵەکانمان برسی بوون و عەقڵیان لە برسێتی لەدەست دەدەن. زۆربەی ئەو منداڵانەی دەیانهێنین بۆ دونیا بەهۆی هەژارییەوە کەوتوونەتە تەڵەی ماددە هۆشبەرەکانەوە. بە واتایەکی تر ئێمە دەمانەوێت لە وڵاتێکی ئارامدا منداڵەکانمان لەدایک ببن، بەڵام ئەم جۆرە بارودۆخانە لەم وڵاتەدا بوونیان نییە.

 

ئایا ژنان متمانەیان بە سیستمی چاودێری تەندروستی تورکیا هەیە؟’

هەروەها ئایلم مشتومڕەکانی لەسەر 'لەدایکبوونی زێ و قەستەرە' بەبیرهێنایەوە و ئاماژەی بەوەدا کە پرسەکە پەیوەندی بە ڕێژەکە یان بابەتەکەوە نییە، بەڵکو پەیوەندی بە سیستمی چاودێری تەندروستیەوە هەیە، بە تێپەڕبوونی کات کاری منداڵبوون لە مامانەکان وەرگیراوە و ڕادەستی پزیشکان کراوە، بەمەش منداڵبوون بووەتە ئەرکێکی پزیشکی وتی: مەترسی قەستەرە هەیە، بەڵام مەترسی لەدایکبوونی ئاساییش هەیە، بەگوێرەی ئاماری ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی، ١٥٪ی منداڵ لەدایکبوونەکان مەترسییان لەسەرە و پێویستیان بە دەستێوەردانی بەپەلە هەیە، نەشتەرگەری قەستەرەش لێرەدا دێتە گۆڕەپانەکە، بێگومان دەتوانین بڵێین شتە ئایدیاڵەکە لەدایکبوونی زێیە، بە واتایەکی تر ئەگەر ئافرەتەکە کێشەی ئەناتۆمی نەبێت، ئەوا کێشەیەکی درێژخایەنی نییە، ئەوا نییە پیر، کێشەی تەندروستی نییە و دەتوانێت منداڵی ببێت و دەیەوێت بە شێوەیەکی ئاسایی منداڵی ببێت و ئەمە بە باشتر دەزانێت، ئەگەر هیچ فۆبیا و زەبر و نیگەرانییەکی نەبێت سەبارەت بە تایبەتمەندی و متمانە، ئەوە دەکرێت بەڵام بەڕاستی پێویستە باسی ئەمانە بکەین؟.

 

ئایلەم ئاماژەی بەوەدا کە ژنان متمانەیان بە سیستمی چاودێری تەندروستی نییە و ئاماژەی بەوەدا کە لە بارودۆخی ئابووری تورکیادا هەڵبژاردنی شێوازی منداڵبوونیش تابۆیە.

 

نەخۆشخانەکان دوورن لە خزمەتگوزاری منداڵبوون

ئایلەم ئاماژەی بەوەشکرد، دامەزراوە تەندروستییەکان لە تورکیا دوورن لە خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان و وتی: بەپێی ئامارە تەندروستییەکانی ساڵی ٢٠٢٣؛ ژمارەی مامانەکان لە تورکیا، ئەگەر زانکۆ و نەخۆشخانە ئەهلیەکان زیاد بکەین، نزیکەی ٥٩ هەزارە. لە تورکیا نزیکەی ٤٠ ملیۆن ژن لە تەمەنی منداڵبووندان. چەند پزیشکی منداڵبوون هەن؟ هەروەها جیاوازییەکی گەورە هەیە لە ژمارەی پزیشکانی منداڵبوون لە ڕۆژهەڵات و... بۆ نموونە ژمارەی پزیشکان لە ئورفا و شرناخ و ماردین هەمان ژمارەی پزیشکانی ئەنقەرە و ئەستەنبوڵ و ئیزمیر نییە.