ئەسما فەتحی 

 

قاهیرە-بارودۆخی ژنان لە ئەسوان بەهۆی داب و نەریتە کۆمەڵایەتیەکان لە دۆخێکی ئاڵۆزدایە و کۆمەڵێک لە فێمێنیستەکان چوون بۆ گفتوگۆکردن لەسەر چۆنیەتی گۆڕینی ڕاستی ژنان، جا لە ڕێگەی دامەزراوەیەک بێت یان دەستپێشخەرییەکی گەنجەوە بێت کە کێشەکانی ژنانیان کردووە بە ئامانجێک کە دەیانەوێت مامەڵەی لەگەڵدا بکەن، بە ڕەچاوکردنی ئەوەی کە شکاندنی ڕەگەزپەرستی خێڵەکی یەکێکە لە گرنگترین کۆڵەکەکانی ئازادی و سەرکەوتنی ژنان.

 

بۆ زانینی زیاتر دەربارەی ڕاستی ژنان لە ئەسوان و گرنگترین ئەو ئاستەنگانەی ڕووبەڕووی دەبنەوە، ئاژانسەکەمان چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ نەوال مەحمود، ئەندامی دامەزرێنەری دەستپێشخەری "جێندەریست" ئەنجامدا، کە ئامانجی ئەوەیە تیشک بخاتە سەر کێشەکانی ژنان و لە ڕێگەی ڕۆژنامەیەکی ناوخۆیی بونیادنەر ڕەگەز لەبەرچاو دەگرێت و پشتگیری لە مافەکانی ژنان دەکات.

 

دەستپێشخەری جێندەریست لە ئەسوان لە ڕۆژنامەوانی تایبەت کار دەکات، بەزۆری کار لەسەر چی دەکات؟

دەستپێشخەرییە گشتییەکە کاردەکات بۆ دروستکردنی ڕۆژنامەیەکی ناوخۆیی کە کێشەکانی ژنان چارەسەر بکات و ڕەگەز لەبەرچاو بگرێت، کە لایەنێکی بچووک لە نا هاوسەنگی کۆمەڵایەتی لە مامەڵەکردن لەگەڵ دۆسیەی ژنان بەگشتی و شێوەکردنیدا چارەسەر ناکات و دەستپێشخەرییەکە کارلێک لەگەڵ زۆربەی ڕووداوەکاندا دەکات بە چاودێریکردن و بەڵگەنامەکردن و شیکردنەوە و ڕەتکردنەوەی ئەوەی لە گۆڕەپانی دیالۆگ دەربارەی مافەکانی ژنان و ئەو پێشێلکارییانەی کە ڕووبەڕووی دەبنەوە، ئێمە کارمان لەسەر زنجیرەیەک قەیران کرد، کە دیارترینیان پێشێلکارییە جۆراوجۆرەکان بوون کە لە ئەنجامی بیرۆکەی خێڵەکییەوە بوون، لەوانە کێشەی میرات، بۆ نموونە، هەروەها دۆسیەی هەراسانکردن و خەتەنەکردن.

 

دۆخی ژنان لە هەرێمی ئەسوان جیاوازە لە پارێزگاکانی دیکە... ئەو قەیران و پێشێلکارییانە چین کە ژنان لەوێ ڕووبەڕووی دەبنەوە؟

بەداخەوە، ئازاری ژنان لە پارێزگای ئەسوان ئاڵۆزە و لەگەڵ چەندین چوارچێوەدا تێکەڵ دەبێت کە کۆت و زنجیریان دەکات و ڕێگری دەکات لە سەرکەوتنیان لە ژیانیاندا، ئێمە لە کۆمەڵگەیەکی خێڵەکیدا دەژین کە بیرۆکەی تایبەتی خۆی هەیە بۆ دەرکردنی ژنان لە بەشداریکردن لە ژیانی گشتیدا، چونکە ئەوان نزمترین پلەن بە بەراورد لەگەڵ پیاوان لەوێ، بۆیە مافی ئەوەیان نییە لە هەموو بوارەکانی ژیاندا وەک پیاوان، لە پەروەردە، خێزان، کار و هتد بن.

 

ئێمە دەتوانین ئەو ڕێگایانە دیاری بکەین کە ژنانی باشوور بەهۆیەوە دەناڵێنن، لە ژن بوونەوە هەتا پێستی ڕەشیان، کە ئەمە ڕەگەزپەرستییەکی ڕوونە، هەروەها ئەو قەیرانانەی دیکە کە هەموو ژنێک لە کۆمەڵگەی پیاوسالاریدا ڕووبەڕووی دەبێتەوە، لە نادادپەروەری مافی میرات و ڕێگریکردن لە هەڵبژاردنی ئەوەی کە پێویستی پێیەتی، لەبەر ئەوەی پیاوان لە کۆمەڵگەی خێڵەکیدا ژنان بە موڵکی تایبەت دادەنێن، ئەوان بڕیار لەسەر ئەوە دەدەن کە چییان دەوێت لە جەستەیاندا، لەوانە خەتەنەکردن و بەزۆر هاوسەرگیری کردن لە تەمەنی منداڵی.

 

لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا توندوتیژییەکان زیادیان کردووە، کەواتە چی دەربارەی ژنانی ئەسوان و کاریگەرییەکانیان لەسەر ئەو شەپۆلە؟

توندوتیژی هەمیشە لەگەڵ ئێمە هەیە، لەگەڵ شەپۆلەکانی پایتەخت نەک تەنها لەبەر ئەوەی ژنان لە دەستی پیاواندا دەژین، توندوتیژی لێرەدا لە زیادبووندایە چونکە کۆمەڵگە زاڵە بە نەریتە خێڵەکییەکان، زۆر بابەت هەیە لەژێر ناوی عەیبەدا ژنان قسە ناکەن، قەیرانێک هەیە کە لە ناوەندکردندا نوێنەرایەتی دەکرێت، بۆیە هیچ کەسێک نییە کە بە شێوەیەکی ڕاستەقینە دەربارەی ژنان قسە بکات یان پشت بە داتای دروستی پەیوەست بە ڕێژەی سەدی و ئامارەکان ببەستێت لەسەر بابەتەکانی وەک هەراسانکردن.

 

ئایا پێتوایە ڕاستی ژنان لە ئەسوان جیاوازە لە ڕووی پێشێلکارییەکانەوە کە ڕووبەڕووی دەبنەوە و ئەی ئەو کەسانەی کە دەچنە دەرەوە بۆ چوونە ناو بازاڕی کار لە دەرەوەی خێزانەکە؟

بەداخەوە، ڕاستی ژنان بەگشتی زۆر خراپە، بەڵام ئەوانەی لە میسری سەرەوە دەژین بە زنجیرەیەک قەیرانەوەن کە گرنگترینیان داب و نەریتە کە ڕێگری لە توانای سەرکەوتنیان دەکات، هەروەها جیاکارییەکی ئاشکرای ڕەگەزی کە زۆربەی مافەکانی ژنان لاواز دەکات.

 

هەروەها ژنان لە ئەسوان دەناڵێنن بەهۆی ڕەگەزپەرستی کۆمەڵایەتییەوە و سنووردارکراون بە ڕۆڵی گرنگی پەیوەست بە ئەرکەکانی ماڵەوە و چاودێریکردنی ئەندامە جۆراوجۆرەکانی، هەرچەندە ڕاستی زۆر گۆڕاوە و دیجیتاڵ ئاسۆکانی بۆ ژنان کردەوە بۆ ئەوەی هەوڵ بدەن ڕاستییەکانیان بگۆڕن بەرەو باشتر، بەڵام ئەم ئازارە هێشتا گەمارۆیان دەدات.

 

ژنان لە ئەسوان ڕووبەڕووی چ کێشەیەک دەبنەوە؟

چەندین دیمەن هەیە کە ئێمە پێیدا تێپەڕین و کارلێکمان لەگەڵدا کردووە لە دەستپێشخەرییەکەی "جێندەریست"دا، یەکێک لەو دیمەنانە کەیسی پرۆفیسۆرێکی زانکۆیە کە خوێندکارانی کچی هەراسان دەکرد و سەرپەرشتی تێزەکەیانی دەکرد و پێگەکەی هەستیار بوو و ئێمە لەو کەیسەدا لەلایەن دامەزراوەیەکی ئازادی باشوورەوە یارمەتیمان درا، ئێمە توانیمان ڕوونکردنەوە بدەین لەسەر ئەو پێشێلکارییانەی کە ئەو لە دژی ژنان و منداڵان ئەنجامی داوە. 

 

کێشەی شێواندنی ئەندامی زاوزێ بەشێکی گەورەی سەرنجی ئێمەی ڕاکێشا لە دەستپێشخەرییەکەدا، هەروەها کێشەی ئاشکرا کردنی دارایی سەربەخۆی ژنان و کەمکردنەوەی جیاوازی مووچەی ڕەگەزی، کە هەموویان چیرۆکن ئێمە لەگەڵیان کارلێکمان کردووە و هەوڵمان داوە پشتگیری خاوەنەکانیان بکەین هەتا ئەو کاتەی بەشێک لە مافە بەفیڕۆچووەکانیان بەدەست دەهێنین لەناو زۆنگاوی هۆزپەرستی و ڕەگەزپەرستیدا.

 

لە ڕێگەی کارەکەتەوە، چ چارەسەرێک گونجاوە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ڕاستی لاوازی مافەکانی ژنان؟

چارەسەرەکان پێویستیان بە خواستێکی ڕاستەقینە هەیە بۆ گۆڕانکاری و هەماهەنگی لەنێوان هەموو ئەوانەی پەیوەندییان بەو دۆسیەیەوە هەیە، چونکە خووی هەوڵە پێکەوەکراوەکان سەرچاوەی پێویست دابین دەکات بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ کێشەکان، بەتایبەتی ئەگەر ئێمە دەربارەی داب و نەریتەکان قسە بکەین کە ڕەگیان لە کولتووری هاوڵاتیاندا هەیە، کە وا دەکات هەوڵ و کات و توانای پێویست بێت، یەکێک لە گرنگترین چارەسەرەکان ئەوەیە کە دەستی ژنان بگرین بۆ ئەوەی خۆیان بدۆزنەوە و لەسەر مافەکانیان بوەستن، کە ژمارەیەک لە کۆمەڵەکان هەوڵ دەدەن لە ئەسوان کار لەسەر بکەن بۆ ئەوەی پشتیوانی پێویستیان پێ ببەخشن، جا دەروونی بێت یان یاسایی.