ناوەندی هەواڵ

 

 لە ٦٧ەمین هەڵمەتی "سێشەممەی نابۆ سیێدارە"، دووبارە خوێندنەوەی نامەی وریشە مورادی، زیندانی سیاسی و چالاکی مافی ژنان کە لە زیندانی ئێڤین بە سێدارەدان مەحکووم کراوە، دەرفەتێکە بۆ بیرکردنەوە لەو برینەی کە بەسەر کۆمەڵگەدا هاتووە و ئەو هیوایەی لە دڵی خۆڕاگرانیدا هەڵیکاوەتەوە. نامەکە ڕێک لە ساڵی سێیەمی ئەم هەڵمەتەدا بڵاوکرایەوە.

 

ئەم نامەیە کە لە زیندانەوە نووسراوە، لە نێو فشار و هەڕەشەی بەردەوام و لە لێواری سزای لە سێدارەدان، هاوارێکی شەخسی نییە، بەڵکو ڕەنگدانەوەی ئازاری دەستەجەمعی و شیکارییەکی قووڵە بۆ دۆخی سیستەمی دەسەڵاتدار. وریشە مورادی لەم نامەیەدا بە زمانێکی ڕوون و بوێرانە ڕەخنە لە پێکهاتەی پیاوسالاری و چەوسێنەری کۆماری ئیسلامی دەگرێت و بە ڕوونی باس لە خۆڕاگری ژنان دەکات وەک گرینگترین بەرەی خەبات.

 

وریشە لە نامەکەیدا لەسێدارەدان نەک تەنها بە سزایەک بۆ تاکێک ناودەبات، بەڵکو هەوڵێکە بۆ سەرکوتکردنی تەواوی کۆمەڵگە. هۆشداری دەدات کە ئەم ئامێرە سەرکوتکەرە هەوڵدەدات بە سزای لەسێدارەدان لە ناوەڕۆکی کۆمەڵگەدا لێبدات. بەڵام هاوپشتی کۆمەڵایەتی و پشتیوانی جەماوەری و هاوارێکی بەکۆمەڵ بۆ ژیان دیوارێکە دژی ئەم خواستە مەرگگەراییە.

 

لە بەشێکی نامەکەدا باس لە بارودۆخی تایبەتی زیندانەکە دەکات؛ لەو شوێنەی کە پەیوەندییە نەتەوەیی و سیاسی و چینایەتییەکان پاڵیان پێواوە و بەرەنگاربوونەوەی چەوساندنەوە دەبێتە گرینگترین بابەتی باو. جەخت لەوە دەکاتەوە کە ژنانی زیندانیکراو ئاڵاهەڵگری ئەم بەرخۆدانەیە، چونکە ئامانجی یەکەمی سیستەمی پیاوسالاری و لە هەمان کاتدا یەکەم هیوای بنیاتنانی جیهانێکی نوێن.

 

وریشە مورادی لە شیکردنەوەیەکی قووڵدا سیستمی پیاوسالاری جیهانی ڕەتدەکاتەوە و نەک تەنها دژە ژن، بەڵکو دژە ژیان و دژە سروشت و دواجاریش دژە مرۆڤ ناوی دەبات. لە ڕوانگەی ئەوەوە خەباتی ژنان تەنیا بۆ خۆیان نییە، بەڵکو بۆ هەموو مرۆڤایەتییە. ئەو پارادایمی "ژن، ژیان، ئازادی" وەک ئەبستراکتێک لە فەلسەفەی خەبات دەبینێت کە مانا بە ژیان دەبەخشێت.

 

هەروەها نامەکەی وریشە مورادی ڕەنگدانەوەی واقیعی مێژوویی گەلانێکە کە لە چوارچێوەی ڕێککەوتنەکانی وەک سایکس پیکۆ و لۆزان چەندین جار دووبەرەکی و سەرکوت و ئەنفال و جینۆسایدیان ئەزموون کردووە. جەخت لەوە دەکاتەوە کە خەباتی ئەمڕۆ تەنها بۆ مانەوە نییە، بەڵکو بۆ ڕێگریکردن لە جینۆسایدی کولتووری و پێناسەکردنەوەی چەمکەکانی ژیانی مرۆڤە.

 

هاوتەریب لەگەڵ ئەم دەنگە، نابێت مرۆڤ چاوپۆشی لە نامەکەی دوێنێی گۆڵرۆخ ئیرایی، نووسەر و چالاکی مەدەنی بکات. ژنێکی دیکەی ناو زیندان، کە لە ناو زیندانەوە، داوای لە کۆمەڵگە کرد دژی لەسێدارەدان یەکبگرن. وتی: لە دڵی زینداندا، کە تەنانەت دەنگی هەواگۆڕکێش دەگۆڕێت بۆ کابوس، خەونەکان لە ژێر دارستانەکەدا دەخنکێن و دەنگەکان لە بێدەنگی کۆمەڵایەتیدا دەنێژرێن پێش ئەوەی ببنە هاوار. بەس نییە کە دەنگێک پێکەوە هەبێت؛ ئەگەر پێڵاوەکانمان نەبەستین و دەست پێ بکەین، کابوسی لە سێدارەدان هەموو شەوێک دووبارە دەبێتەوە. بۆ ئەوەی دیواری بێدەنگی بلەرزێنێت، بۆ ئەوەی بە زمانە زیندانیکراوەکەی، پەپولەی ئازادی لە دەمارە ماندووەکانی کۆمەڵگەدا بەئاگا بهێنێتەوە.

 

 ئایا دەکرێت دەنگی سەپیدە قولیان چالاکی مەدەنی و زیندانی سیاسی نەبیستن؟ کاتێک ڕۆناهی لە وەڵامی لەسێدارەدانی حەمید حسێن نەژاد حەیدەرنلوودا بۆ کچەکەی نووسی: هەموومان یەک زنجیرەین، نابێت دەستبەرداری مافی ژیان بین. کە بەدواداچوون بۆ دادپەروەری تەنها هاوارکردن نییە بۆ ژیانی مرۆڤ، بەڵکو بەرەنگاربوونەوەی مردنەمکە جەستەی کۆمەڵگە دەشێوێنێت.

 

مافی ژیان بەردی بناغەی مرۆڤایەتی و یەکدەنگییە و تەنیا بە وتنی نەخێر بۆ سزای لەسێدارەدان بەکۆمەڵ دەتوانین داهاتوویەکی گەش و ڕۆشنبیر بنیات بنێین.

 

ڕستەیەک کە پێویستە ئەمڕۆ لەسەر پێشەوەی ئەم بەرخۆدانە بنووسرێت. چونکە لە کۆماری ئیسلامیدا مردن بەدەر نییە، بەڵکو حوکم.

 

هەروەها چۆن باسی  شیرینی عەلەمهوری نەکەین؟ ژنێکی هەمان خاک، کە لە ساڵی ٢٠٠٩ لە لایەن هەمان ڕژێمەوە لە سێدارە درا؛ نەک بۆ تاوان، بەڵکو بۆ وەستان، بۆ ژیان، بۆ کوردبوون، بۆ ژنبوون. وە حورا نیکبەخت کە بۆ ماوەی ١٢ ڕۆژ زیندانی بە حوکمی لەسێدارەدان وتی "نا" تەنها بە جەستە برسیەکەی چەکدار بوو.

 

ئەمانە تەنها ناوێک نین کە بەسەر مێژوودا بڵاوبوونەتەوە. ئەمانە هێڵی بەردەوامن لە خوێنبەرەکانی بەرگرییەکی بەکۆمەڵدا. ژنانی وەک ویدا ڕەبانی، پەخشان عەزیزی، شەریفە محەمەدی، مەهناز تەڕاح، سێپیدە قولیان، گۆڵڕۆخ ئیرایی، زەینەب جەلالیان، سەکینە پەروانە و دەیان ناوی دیکە کە لە کونە ڕەشەکانی کۆماری ئیسلامیدا گیریان خواردووە، بەڵام بەرخۆدێرن.

 

لە ڕۆژێکدا کە جارێکی دیکە هاواری "نا بۆ سێدارە" لە زیندان و شارەکانی ئێراندا دەنگ دەداتەوە، دووبارە بڵاوکردنەوەی ئەو نامانە تەنیا بیرخستنەوە نییە، بەڵکو بانگەوازی بەئاگابوونەوە بۆ هەموو ئەو کەسانەیە کە هێشتا باوەڕیان بە دەسەڵاتی کۆمەڵگە و بە دەنگی ژن و ئەگەری ژیانێکی ئازاد هەیە.

 

ڕۆژانی سێشەممە لە ساڵنامەی فەرمیدا جێگای نییە، بەڵام لە یادی بەرخۆداندا، شوێنێکە بۆ وەستان و هاوارکردن و مانەوە.