ساریا دەنیز

 

ناوەندی هەواڵ-لە باکووری کوردستان و تورکیا دوێنێ ٣١ی ئادار چوونە سەر سندوقەکانی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی ناوخۆیی، لەم هەڵبژاردنەدا، پێشێلکارییەکانی هەڵبژاردن لە شارەکانی کوردستان هەبوون، بە تایبەتی هەزاران دەنگدەر بە پاسی تایبەت گواستراونەتەوە بۆ شارەکان و لە هەندێک شوێن لە کەامپی خوێندکاران داندراون و بە ئۆتۆمبێلی تایبەت گواستراونەتەوە بۆ بنکەکانی دەنگدان، هەروەها چەند سندوقێکی تایبەت بۆ هەندێک کەس دیاریکران، بۆ نموونە، ڕاگەیەنرا کە تەنها یەک لە کۆی ١٢٠ دەنگدەر لە سندوقێکی قەرس لە شارەکە تۆمارکراون، ڕووداوەکانی وەک دەنگدانی بەکۆمەڵ، دەنگدانی بەردەوام، خەڵک بە چەکەوە چوونە مەیدان، گولـلەکانیان لەسەر مێزەکە جێهێشت، ئەوانەی هێرشیان کردە سەر ئەوانەی مافی خۆیان جێبەجێ دەکرد، کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان ئەم ناڕەزایەتی و تۆمەتانەی بە شێوەیەکی چاوەڕوان نەکراو بینیووە. کاتێک چەمکی "جەژنی دیموکراسی" دروستکرا بە وشەی "هەڵبژاردن بەبێ کێشە ئەنجام درا"، پێچەوانەی ئەوانەی بەرگرییان لە دەنگەکانیان دەکرد، پەرلەمانتاران و چاودێرانی پارتی دەم ڕایانگەیاند کە هەوڵدەدرێت بۆ جێبەجێکردنی وەشانێکی جیاواز لە یاساکە لە شارەکانی کوردستان و چەندین جار داوایان لە هاوڵاتیان کردووە دەنگەکانیان و سندوقەکانی دەنگدان بپارێزن.

 

خەونی ئاکەپە بۆ ئامەد

تەنیا لە ئامەد چەندین پێشێلکاری لە ناوەند و شارۆچکەکان تۆمارکران، دەنگدەرانی گواستنەوە بۆ ئامەدو بابەتی سەرەکی گفتوگۆکان بوون، بۆچی ئامەد گرنگ بوو؟ لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا چی ڕوویدا؟ لە ڕاستیدا، ئاکەپە، کە لە ساڵی ٢٠٠ دا گەیشتە دەسەڵات، تا ئێستا نەیتوانیوە لە هیچ هەڵبژاردنێکی ناوخۆییدا کۆنترۆڵی ئامەد بکات، هەروەها هیچ هیوایەک بۆ ئاکەپە نەبوو، کە دوای هەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠١٦ بۆ شارەوانی ئامەد، جومالی ئاتیڵا، قایمقامی ئەتیمەسگوت کە لە ساڵی ٢٠١٦ وەک پارێزگار دەستنیشانکرا، لە هەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی ساڵی ٢٠١٩ وەک کاندید پاڵێورا، لەو هەڵبژاردنەدا تەنها ٣٠.٩٩%ی ی دەنگەکانی بەدەستهێنا، لەو کاتەدا گفتوگۆ لەسەر ئەوە کرا کە چۆن و بە چ شێوەیەک ئەو دەنگدانە ئەنجام دەدرێت.

 

ئەو شوێنانەی لە هەڵبژاردندا بەدەستینەهێنا قەیومی بۆ دانا

لە ئامەد، کە هەدەپە لە ساڵی ٢٠١٩دا زیاتر لە ٦٢.٩٣%ی دەنگەکانی بەدەستهێنا، ئاکەپە کە لەڕێگەی هەڵبژاردنەوە بەدەستینەهێنا قەیومی بۆ داناو دەستی بەسەردا گرت، سەلجوک میزراکلی، هاوسەرۆکی شارەوانییەکە دەستگیرکرا و هێشتا لە زینداندایە،  لە ڕێزان، زەیات جەیلان، هاوسەرۆکی شارەوانی کە بە دەنگی ٧٠.٣٤ هەڵبژێردرابوو کە ک پۆستەکەی پێنەدراو درایە حوسێن بەیئۆغڵوی ئاکەپەم، فەلات ئایگۆران، هاوسەرۆکی شارەوانی دەستی لەکارکێشایەوە چووە پاڵ ئاکەپە و لەناو شارەوانییەکانی دیکەدا، لە چناریش قەیوم داندرا.

 

ئەردۆغان دەیوسیت لەسەر سندوق وەڵامی بدرێتەوە

 

ئەردۆغان، کە لە هەموو هەڵبژاردنەکاندا شکستی هێناوە، لەم هەڵبژاردنەدا وتی "ئەمجارە ئامەدم دەوێت" لە ئاکەپە، کە چەندین شارەوانی لە ئامەد دەویست، لەبەر ئەم هۆکارە دەنگدەرانی گواستنەوەی بەکارهێنا و دەیویست هەنگاوێک لە "خەون"ی خۆی نزیک بکاتەوە، ناڕەزایەتییەکانی ئامەد بەرامبەر دەنگدان ڕەتکرایەوە و ئەنجامەکەی گەلی ئامەد لەسەر سندوقەکانی دەنگدان نیشانیان دا نەگۆڕا.

 

قەیوم بۆ خۆی کاری دەکرد

لە ئامەد، کە لە ساڵی ٢٠١٦ەوە لەلایەن قەیومەوە بەڕێوەدەبریت، هیچ هەنگاوێک نەگیراوەتەبەر بۆ خزمەتی خەڵک و زۆرێک لەو کەسانەیان دەرکرد کە لە شارەوانییەکە کاریان دەکرد، جارێکی دیکە ملیۆنەها تەندەریان بەخشی بە ئەوانەی نزیکیان بوون، ناوە کوردییەکان لە پارکەکان و شەقامەکان و دامەزراوە جۆراوجۆرەکانی شارەکە گۆڕانکارییان بەسەردا هاتووە و ناوە گرنگەکانی گەلی کورد کابران، قەیومەکان ژیانی ژنانیان ئاستەنگ کردو ڕێکخراوەکانی ژنان کە سەر بە شارەوانین داخراون و ئەو کارانەی لەسەر ژنان ئەنجام دراون تەواو بووە، لە ماوەی ٨ ساڵدا ژنان بە تەنها بەهۆی توندوتیژییەوە بەجێهێڵدراون.

 

گەل دەستبەرداری ئیرادەی خۆیان نەبوون

بۆ گەلی ئامەدو سەرانسەری کوردستان بەڕاستی گەڕاندنەوەی هەرێمەکان گەنگ بوون، بە پرسیاری "ئایا جارێکی دیکە قەیوم دادەنرێت؟" ئەو کەسانەی کە سەرەڕای ئەم ئەگەرە، جارێکی دیکە دەستبەرداری مافەکانیان نەبوون لە دەنگدانەکاند، ئەنجامی سندوقەکانی دەنگدانی ئامەد ئەوە نیشان دەدات کە سەرەڕای پرۆسەیەکی ٨ ساڵە و سیاسەتی فشار و هەموو شتێک، ئیرادەی خەڵک لەناو ناچێت.

 

بە تەواوی ڕۆژەکە بانگ لە گەل کرا

هالیدە تورکئۆغلو، وتەبێژی ئەنجومەنی ژنانی دەم پارتی  بە درێژایی دوێنێ لەکاتی پرۆسەی هەڵبژاردن لە ئامەد لە ناوچەی هازرۆ لەگەڵ ئەندامانی دیکەی پارتەکەدا دەڕۆیشتە هەر قوتابخانەیەک و بانگی لە گەل دەکرد، ڕایگەیاند بەشدارییەکی بەربڵاوی گەلی بینیوە بەتایبەتی لە هازرۆ و ئامەد بەگشتی و داوای لە گەل کردووە بچنە بنکەکانی دەنگدان لە هەندێک شوێندا کە بەشداریکردنیان کەم بوو، وتی: پێش هەموو شتێک، لە ناوچەی هازرۆی ئێمە و لە هەموو ناوچەکانی ئامەد هەوڵیان دا ئیرادەی گەل بشکێنن بە شێوەیەک کە بگوازرێتەوە بۆ دەنگدەرانم لەم بۆنەیەدا هەوڵماندا گەلەکەمان زیاتر ئامادە بکەین بۆ چوون بۆ بنکەکانی دەنگدان، ڕاپۆرتمان هەبوو لەسەر ئەو کەسانەی کە دەیانەوێت لە چەند قوتابخانەیەکدا بە تایبەتی لە هازرۆ بێئومێدی دروست بکەن، جارێکی دیکە، بەتایبەتی کاتێک خەڵک دەنگیان دەدا و دوای دەنگدان، چاودێرانی ئاکەپە و بەرپرسانی سندوقەکانی دەنگدان ڕێگەیان پێنەدرا چاودێری ژماردنەکە بکەن.

 

ئەوەی قەیوم دەستی بەسەردا گرت ژنان وەری دەگرنەوە

هالیدە تورکئۆغڵو وتیشی: بۆ ئێمە گرنگە کە هاوسەرۆکانمان دوای ٨ ساڵ جارێکی دیکە بگەڕێنەوە سەر کار و ئیرادەی گەل و ژنانیش لە دەنگدانەکاندا دەرکەون، ئەو پرۆسەیەی لەبەردەممانە بە تایبەتی لادانی قەیومەکانە، لە ئەنجامدا، گەل ئیرادەی خۆیان بەکارهێنا و بڕیاریان دا کە قەیوم لابدەنلە داهاتوودا، ئێمە چەندین لێکۆڵینەوە لەسەر ژنان ئەنجام دەدەین، لەوانە زۆرێک لە ڕێکخراوەکانی ژنان کە بە قەیوم داخران، پشتڕاستی دەکەینەوە کە خەباتی ژنانمان، کە لە ڕاگەیاندنی هەڵبژاردنەکانماندا هاتووە و بەڕاستی لە ئەزموونی پێشوومان فراوانمان کردووە، لە شارەوانییەکاندا دووبارە ڕێکدەخەینەوە، زۆر گرنگە کە ژنان هەوڵی پاراستنی ئەم دەستکەوتانە بدەن بە نیشاندانی ئیرادەی خۆیان، چوونە سەر سندوقەکانی دەنگدان.