نیهایەت ئەحمەد

 

سلێمانی- کولتوور هەموو ئەو بەها زانستی و ماددیانە دەگریتەوە، کە نەتەوەیەک لە سەرەتای سەرهەڵدانییەوە تا ئێستا بەرهەمییان هێناوە و دەبێتە بەشێک لەو نەتەوەیە، کولتوور لە چەند بەشێک پێکدێت، کە بەشێکی سەرەکی کەلەپوورە، وەک نەریتەکان، ئایین، دابونەریت، زمان، زانستی ئەدەب بە گشتی و ...هتد، ئەم بەشانەش پێکەوە کولتوور دروست دەکەن، لەبەر ئەوە کولتوور پارێزەر و ناساندنی نەتەوەیە.

 

"کورد وەک نەتەوەیەک دەوڵەمەندە بە کۆمەڵێک کولتوور و کەلەپووری خۆی"

شێبا محەمەد، بەرپرسی بەشی ئەرشیفی دەنگ و ڕەنگ لە ناوەندی ئینستییوتی کەلەپووری کوردی، باسی لە چۆنیەتی پاراستنی کولتوور و کەلەپووری کوردی کرد، کە ناوەندەکەیان کار لەسەر کولتووری زارەکی دەکات، کە بەشێکی گرنگی کۆمەڵگە و نەتەوەی کوردە، وتی: کولتوور هەموو ئەو دابونەریت، ئاین، زمان و ..هتد دەگرێتەوە کە کۆمەڵگە پەیڕەوی دەکەن و دەیکەن بە بەشێک لە ژیانی خۆیان و دەبێتە مێژووی هەر نەتەوە و گەلێک، بێگومان نەتەوەی کورد بەدەر نییە لە هەبوونی ئەو کولتوورە دەوڵەمەندە، وەک هەموو نەتەوەیەکی دونیا، دەتوانین بەو کولتوورە مێژووی کورد بناسێنین و بنووسینەوە، بۆ نمونە لەناو کولتووردا گرنگترین بەش دیاری بکەین زمانی ئاخاوتنە، کە پێی دەوترێت کولتووری زارەکی، چەندەها جۆر و بابەتی جیاواز هەیە، کولتووی ئێستای پێ دروستبووە.

 

شێبا محەمەد باسی لە سەردەمی کۆن کرد، ژنان چۆن پارێزگاریان لە کولتوور و کەلەپوور کردەوە، ڕوونیکردەوە، کۆمەڵگەی کوردی ئەو پێشکەوتنەی ئێستای بەخۆیەوە نەدیوە، بەهۆی ئەوەی لەو کاتەدا خوێندەواری کەم بووە بە تایبەت لەناو ژناندا، بەڵام لە پاڵ ئەمەشدا داپیران و دایکانی ئێمە، لە سەردەمانێکدا توانیویانە ڕەسەنایەتی کورد بپارێزن و نەوە دوای نەوە دەستاودەست بە شێوەی چیرۆک پاراستوویانە، کەلوپەلە کۆنەکان کە شارستانییەتی کورد نیشان دەدات، نەیانهێشتووە دەست دوژمنانی کورد بکەوێت و بۆ ئێمەیان هێشتووەتەوە، کە گرنگیەکی زۆر هەیە لە ئێستادا، بەتایبەت لە بواری ئەدەب و هونەردا، کە هەنێک تێکستی کۆن هەن لە کۆندا ژنان لە کاتی لاواندنەوەی منداڵەکانیان وتوویانە و ئەمەش دەریدەخات کە ژنان مێژوو و کەلەپووری و ئەدەبیاتی کوردیان لە هۆنراوەدا پاراستووە و بەشێک بوون لە ئەدەبی ڕەسەنی کوردی و ڕۆڵی گرنگیان هەبووە لە پاراستنی کولتووری زارەکیدا.

 

"بەپێی پێویست گرنگی نەدراوە بە پاراستی ڕەسەنایەتی کورد"

شێبا محەمەد، باسی لەوە کرد، لە ئێستادا ئەو گرنگییە نەدراوە بە پاراستی کولتوور و کەلەپوری کوردی، چارەسەر لەم کاتەدا بۆ هێشتنەوەی ڕەسەنایەتی نەتەوە، دەبێت بخرێتە پرۆگرامی خوێندنەوە لە قۆناغی دەستپێکی خوێندن لە باخچەکانەوە تاوەکو و زانکۆ و پەیمانگە، وەک وانەیەکی سەرەکی کولتوور و کەلەپوور بخوێندرێت، بۆ هۆشیارکردنەوە و بە ئاگاهێنانەوەی نەوەی ئەم کۆمەڵگەیە.

 

هەروەها ئاماژەی بەوەشدا، لە ئێستادا نەوەی ئێمە وای لێهاتەوە ئەوەندە گرنگی بە کولتوور و ئەدەبی ووڵاتانی بیانی دەدات، گرنگی بە فەرهەنگ و کولتووری نەتەوەکەی خۆی نادات، نایەوێت ئاشنای ڕەسەنایەتی بنەچە و رەسەنایەتی نەتەوەکەی بێت، وتیشی: ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی گرنگی بە خوێندنەوەی مێژووی کورد نادرێت و بە کەلەپووری کوردی ئاشانا نابن، لەناو نەوەی نوێدا هەستێکی سارد دوورستکراوە بەرامبەر ئەو هەموو ئەدەب و فەرهەنگە جوانەی کورد، کە خاوەنی کولتوور و کەلەپووری تایبەت بە خۆیەتی، بەڵام سەڕەڕای ئەو هەموو نەهامەتییەی کە لە مێژووەوە تاوەکو ئێستا بەسەر گەلی کوردا هاتووە، توانیومانە هەرچۆنێک بێت ئەو کولتوورە پیرۆزە بپارێزین .

 

شێبا محەمەد ئەوەشی خستەڕوو،تا ئێستا وەکو پێویست کار بۆ پاراستنی کولتوور و فەرهەنگ نەکراوە، یان زۆر کەمە، ئەگەر کارەکە لەسەر شانی تاک یاخود دامودەزگای ڕێکخراوەیی بێت، پێویستە زیاتر کاری باشی بۆ بکرێت، وتیشی: ئێمە وەک دەزگای ئینستیوتی کەلەپووری کورد ماوەی ٢٢ ساڵە کار دەکەین کە چۆن کولتوور و فەرهەنگی کوردی بپارێزین، هەروەها ئامانجی دەزگاکەمان کۆکردنەوە و بەئەرشیفکردن و پاراستنیەتی، هەوڵمانداوە هەر بابەتێک پەیوەندی بە پاراستنی بەهای نەتەوەییەکانەوە هەبێت، لە هەر چوار پارچەی کوردستان کۆیبکەینەوە، هەروەها بۆ  لیکۆڵینەوە و وەرگرتنی سەرچاوەی دروست بۆ وەرگرتنی هەر بابەتێک، گوند بە گوند و شار بە شار دەگەڕێین بۆ کۆکردەوەیان.

 

"وڵاتی دراوسێ هەوڵی لەناوبردنی کولتوور و کەلەپووری کوردیان داوە"

شێبا مەحمەد، لە درێژەی قسەکانیدا باسی لەوەکرد، کە وڵاتانی درواسێ هەر لە سەرەتاوە هەوڵی سڕینەوەی نەتەوەی کوردیان داوە و هەمیشە ڕووبەڕووی هێرشی داگیرکاری بووەتەوە، لە هەر جەنگێکدا نەتەوەی کورد بووەتە مەرامی سەرەکی دوژمن و کارکردن بۆ لەناوبردنی کولتوور و کەلەپووری کورد، وتیشی: هەمیشە داگیرکاران شەریان کردووە لەپێناو دەستبەسەرداگرتنی ئابووری و سیاسی، بەڵام ئێمە هیچ چەکێکی سیاسی و ئابووریمان نەبووە، کە بتوانین بەرەنگاری ببینەوە، بەڵام ئەوەی نەتەوەی کورد توانیویەتی بەکاری بهێنریت بۆ بەرەنگاربوونەوەی داگیرکار کولتوورەکەمان بووە، چەکی ئێمە زمان و شێوازی تایبەتی جلوبەرگی رەسەنی کوردییە، ئەوە کولتوورە پیرۆزەکەیە کە هەمیشە هێمای نەتەوەیە و خاوەنەکەی کوردە.

 

شێبا محەمەد، سەبارەت بە ڕۆڵی ژن لە پاراستنی کولتوور و کەلەپووری کورد، وتی: ئەگەر باسی ڕۆڵی ژن بکەین، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ مێژوو، ژنی کورد هەمیشە کاریگەری تەواوی هەبووە لە هەموو بوارەکاندا چەند نمونەی ژنانی پێشەنگ هەبوون، کە بوونەتە هۆی دروستبوون و پاراستنی کولتووری کورد، بە ئێستاشەوە ژنان توانیویانە جێپەنجەیان دیار بێت لە پاراستنی بەها کۆن و نەتەوەییە کۆمەڵایەتییەکان.

 

شێبا محەمەد، وەک ژنێک کە لە ئەرشیفی دەنگ و ڕەنگ ئیستیوتی کەلەپووری کورد کاردەکات، داوای لە ژنان کرد کە زیاتر هەوڵەکانی خۆیان بخەنەگەڕ بۆ پاراستی کولتووری نەتەوەکەیان، ببنە هۆکاری زیندوو کردنەوەی ئەو نەریتانەی لە کۆندا داپیر و دایکانمان وەک هێمایەکی نەتەوەیی کاریان کردووە بۆ پاراستی، نەوە دوای نەوە پاراستوویانە و ئێستا بوونەتە مۆرکی نەتەوەی کورد.