ناوەندی هەواڵ

 

کۆمسیۆنی ڕێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە ئەفغانستان ڕاپۆرتی لەسەر ڕێوشوێنەکانی تاڵیبان بۆ ژنان و منداڵانی کچ بڵاوکردەوە لە ڕاپۆرتەکەدا بە ناونیشانی شەڕی تاڵیبان؛ لە بەرامبەر ژنان، هەوڵی لێکۆڵینەوە لە تاوانی زوڵم لە بەرامبەر مرۆڤایەتی و ڕەگەزگەرایی کۆمەڵایەتی، دەدا.

 

بانگ لە وڵاتان کرا

لە ڕاپۆرتەکەدا داوا لە وڵاتان کرا پێویستە ئەو کەسانەی بەرپرسیارن لە تاوانەکانی دەوڵەت و یاسا نێودەوڵەتییەکانی ئەندامانی تاڵیبان بدرێنە دادگا، لە ڕاپۆرتەکەدا کە لە نێوان ئابی ٢٠٢١ و کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ بڵاوکراوەتەوە، ڕێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی بە ناونیشانی "مردن لە شەڕی قورسدا"، ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و بەرپرسانی نەتەوە یەکگرتووەکانیش بەشدارن لە پێدانی ئەو سەرچاوانە.

 

"منداڵان و ژنان پێویستیان بە پاراستن هەیە"

ڕاپۆرتەکە ئاماژەی بەوەکردووە ئەو ژن و منداڵانەی لە چەوسانەوەی ئەفغانستان هەڵهاتوون پێویستیان بە پەناگە هەبوو کە پارێزراو بن، هەڵسەنگاندنێکی یاساییان پێشکەش کرد و ئەوەی بەسەر ژنان و منداڵاندا هات بەم شێوەیە:

 

لە مانگی ئابی ٢٠٢١ ەوە، کاتێک تاڵیبان دەسەڵاتی لە ئەفغانستان گرتەدەست، ژنان لە ئەرکە سیاسییەکان و کەرتی کۆمەڵایەتی دوورخرانەوە.

 

* هەندێک لەو کردارانە، ژنان و منداڵانی کچ دوای خوێندنی سەرەتایی لە خوێندن دووردەخرێنەوە و چوونیان بۆ زانکۆ ئاستەنگ دەرکێت و دەرفەتەکانیان کەم دەکرێتەوە.

 

* لە ٢٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣، بۆ ژنانی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە ٤ی نیسانی ٢٠٢٣، لەژێر سایەی نەتەوە یەکگرتووەکان، بڕیارەکانی قەدەغەکردنی کارکردن لەسەر بنەمای ڕەگەزی کۆمەڵگە.

 

لە گەشتە درێژەکانی ژناندا، دەبێت پیاوێکی لەگەڵ بێت، سنووردارکردنی گەشت تا ئەوەی ژنان لە ماڵەوە بمێننەوە، یاسا توندەکان بۆ هەڵبژاردنی جلوبەرگ، ئازادی جووڵە لە شوێنە گشتییەکاندا پێشێل کردنی مافە.

 

* سنووردارکردنی تاڵیبان لەسەر جیاکاری دژی ژنان و منداڵانی کچ، هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و مافە سیاسییەکان؛ ئابووری نێودەوڵەتی، پەیماننامەی کۆمەڵایەتی و مافە کولتوورییەکان، ڕێککەوتن بۆ نەهێشتنی هەموو جۆرەکانی توندوتیژی دژ بە ژیان، پەیماننامەی مافەکانی منداڵان، چەندین پەیماننامەی نێودەوڵەتی کە ئەفغانستان لەسەری پشتیوانی دەکات، لەلایەن زۆرێک لەو دامەزراوانەوە پێشێل دەکرێن کە مافی مرۆڤیان دامەزراندووە. 

 

*ژنانی ئەفغانی بە شێوەیەکی هەڕەمەکی لەلایەن ئەندامانی تاڵیبانەوە بە تۆمەتی پێشێلکردنی سنووردارکردنەکانیان و بەشدارییان لە خۆپیشاندانی ئازاددا کردووە و بە شێوەیەکی هەڕەمەکی بە تۆمەتی "تاوانی ئەخلاقی" دەستگیرکراون.

 

*تاڵیبان ئەو ژنانەی کرد بە ئامانج کە بەشدارییان لە خۆپیشاندانە ئازادەکاندا کردبوو، دەستبەسەرکردنی هەڕەمەکی، دەستگیرکردن و بێسەروشوێنکردنی بەزۆر، ئەشکەنجەدان و ڕێوشوێنە خراپەکانی دیکە لە ماوەی پرۆسەی دەستگیرکردنی ژناندا، دانی پێدانان و ناچارکردنیان بە واژۆکردنی بەڵگەنامە کە چیتر بەشداری لە خۆپیشاندانەکاندا نەکەن.