ناوەندی هەواڵ

 

ڕێکخراوی مافی مرۆڤ-هیومان ڕایتس وۆچ دووپاتی کردەوە کە هێزە ئەمنییەکانی ئێران، لە کاتی سەرکوتکردنی ئەو ناڕەزایەتیانەی کە لە شارەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران ڕوویاندا، کردەوەی کوشتن، ئەشکەنجەدان، دەستدرێژی سێکسی و بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێی منداڵانیان ئەنجامداوە.

 

ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان دەستیان کردووە بە شکاندنی بێدەنگی خۆیان سەبارەت بەو سەرکوتکردنە دڕندانەی کە دەسەڵاتدارانی ئێران بەهۆیەوە ڕووبەڕووی ناڕەزایەتی بەربڵاو دەبنەوە و داوای گۆڕانکاری ڕیشەیی دەکەن.

 

وە لەڕێگەی دەسەڵاتی خۆیەوە بۆ ڕەچاوکردنی دۆسیەی منداڵان، ڕێکخراوەکە ئاماژەی بەوەشکرد، هێزە ئەمنییەکان منداڵانیان دەستگیر کردووە و هەندێکجاریش بۆ ماوەی چەند هەفتەیەک بەبێ ئاگادارکردنەوەی کەسوکارەکانیان دەستبەسەریان دەکەن، هەروەها دادوەرەکان ڕێگرییان لە خێزانەکانیان کردووە پارێزەر بەدڵی خۆیان دیاری بکەن بۆ بەرگریکردن لێیان، ئەوانیش سزادراون بە تۆمەتی ناڕوون و لە دەرەوەی دادگاکانی نەوجەوانان دادگایی کراون، هەروەها ڕێگری لە خوێندکارانی ئازادکراو کرا بگەڕێنەوە بۆ خوێندن و خێزانەکانیان لە چاودێری کۆمەڵایەتی بێبەش کران، ئەمەش خوێندکارانی ناچار کرد بەدوای کاردا بگەڕێن.

 

لەو چوارچێوەیەدا، تارا سپێهریفار، لێکۆڵەری باڵای ئێران لەو ڕێکخراوە، وتی: ڕێبەرانی ئێران هێزی دڕندەی خۆیان بۆ دەستدرێژی سێکسی و ئەشکەنجەدانی منداڵان ئازاد کردووە و لە دادگاییکردنی نادادپەروەرانە و بێمانایان ڕزگاریان نەبووە، لە ماوەی حەوت مانگی ڕابردوودا دەسەڵاتدارانی ئێران درێغییان نەکردووە لە فراوانکردنی مەودای دەسەڵاتە زۆرەملێکانی دەوڵەت بۆ بێدەنگکردنی هەمووان، تەنانەت منداڵانیش.

 

هیومان ڕایتس وۆچ لێکۆڵینەوەی لەو پێشێلکاریانە کردبوو کە لە نێوان مانگی ئەیلولی ساڵی ڕابردوو و شوباتی ساڵی ڕابردوودا بەرامبەر ١١ منداڵ ئەنجامدراون، هەروەها تێوەگلانی هێزە ئەمنییەکانی حکومەتی لە دەستبەسەرکردن، چاوبەستن و ئەشکەنجەدانی منداڵان لە کاتی دەستبەسەرکردندا بەڵگەدار کردبوو، وەک یەکێک لە دایک و باوکی منداڵەکان پشتڕاستی کردەوە کە دەسەڵاتداران لە کوڕێکی تەمەن نزیکەی هەشت ساڵانیان داوە، ئەو کوڕە تەمەنی ١٧ ساڵ بووە و دەستدرێژی سێکسی کراوەتە سەر، بەو هۆیەوە کێشەی لەسەر جەستەی و خوێنبەربوونی کۆمی بەجێهێشتووە، کچە خوێندکارێک دەڵێت، هێزە ئەمنییەکان پاڵیان پێواوە بۆ سەر سۆپایەکی سووتاو لە کاتێکدا دەستگیرکراوە، بەمەش جلەکانی ئاگری تێبەربووە، هەروەها لە کاتی لێپرسینەوە لەگەڵیدا شەقیان لێداوە، ڕێکخراوەکە پشتڕاستیکردووەتەوە کە ئەندامانی هێزە ئەمنییەکانی ئێران دەرزییان لە ژێر نینۆکی یەکێک لە منداڵەکاندا چاندووە، دوو منداڵی دیکەش ئەشکەنجە دراون بۆ ئاشکراکردنی شوێنی ڕووداوەکە لە کەسوکارەکانیان کە بەشدارییان لە ناڕەزایەتییەکان کردووە، منداڵێک دووجار هەوڵی خۆکوشتنی داوە دوای ئەوەی لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە لێیدراوە و کارەبای لێدراوە و دەستدرێژی سێکسی کراوەتە سەر، ئەم پێشێلکارییانە لەگەڵ دەیان دۆسیەی دیکەدا یەکدەگرێتەوە کە لەلایەن چالاکوانان و ڕێکخراوە ناحکومییەکانی یاساییەوە ڕاپۆرتکراون.

 

بەپێی یاسای ئێران، منداڵان تەنیا لەلایەن دادستانی تایبەتمەندەوە دەتوانرێت لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت، و تەنیا لە دادگای نەوجەواناندا دەتوانرێت دادگایی بکرێن، بەڵام لە یەکێک لەو دۆسیانەی کە ١٦ تۆمەتبار کە سێ منداڵیان تێدایە، سەرۆکی دەزگای دادوەری لە ئێران دادوەرێکی لە دادگای شۆڕش لەبری دادوەری نەوجەوانان دیاریکردووە و هیچ کام لە تۆمەتباران پارێزگارییان لەلایەن دادگاکانی نەوجەوانان پێنەکراوە.

 

هەر لەو چوارچێوەیەدا پارێزەرێکی ئێرانی دووپاتی کردەوە کە ئاگاداری ئەو تۆمەتانەیە کە لە دژی ٢٨ منداڵ دانراون، لەوانە "گەندەڵی لەسەر زەوی"، کە تۆمەتێکی ناڕوونن، سزاکەیان لەسێدارەدان یان بڕینی دەستی ڕاست و پێی چەپە.