نەزیهە بوسعیدی

 

تونس-پرسی ژنانی کرێکاری کشتوکاڵی یەکێکە لە پرسە کۆمەڵایەتی و ئابوورییە گرنگەکان، کە ڕەنگدانەوەی ئەو ئاڵەنگاریانەیە کە ڕووبەڕووی ژنان دەبێتەوە کە لە کەرتی کشتوکاڵدا کاردەکەن، ئەو ئالەنگاریانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە بریتین لە بارودۆخی سەختی کارکردن، کەمی موچە، نەبوونی پاراستنی کۆمەڵایەتی، تەندروستی، هەروەها دۆسیەکانی پەیوەست بە گواستنەوە و سەلامەتی پیشەیی.

 

دوێنێ ٧ی ئایار، دووەمین کۆنگرەی تەڤگەری ژنانی کرێکاری کێڵگە لە کۆشکی کۆنگرە لە پایتەختی تونس دەستیپێکرد، لە میانی کۆنگرەکەدا لە ڕێگەی نمایشی هونەری شیعر و گۆرانی و شانۆوە ڕۆشنایی خرایە سەر جووتیارانی ژن، بۆ یەکەمجار شانۆنامەیەک پێشکەش کرا، کە تێیدا ئەو ئازارانەی ڕۆژانە ڕووبەڕووی ژنانی کرێکاران دەبێتەوە پیشاندرا، بە ڕاپەڕین لە دژی یاسا و بەرپرسان کۆتایی هات، هالە بن عەیاد،دەرهێنەر بەشداری کرد لە بەشداریکردنی هەندێک لە کرێکارانی ژن و بەهێزکردنی ڕۆڵی گرنگ و ناوەکی، کە بە لێهاتوویییەکی زۆرەوە ئەنجامیان دا و بینەریان سەرسام کرد.

 

لەو چوارچێوەیەشدا، هالە بن عەیاد وتی: ئەمڕۆ شانۆگەرییەکی ٣٨ خولەکی پێشکەشکرا، ئەزموونێکی زۆر گرنگ بوو بۆ من، لەو کاتەوەی کۆمەڵەی دەنگی ژنان پەیوەندییان پێوەکردم سەبارەت بە کاری شانۆیی لەسەر نمایشی ژنە کرێکارەکان، بۆ ساتێک بیرم لەوە نەکردەوە کە چۆن کاتێکە بدۆزمەوە یان چی بکەم، پێم وتن 'من لەگەڵتانم'، چونکە بابەتێکە وەک ژنێک و وەک هاوڵاتییەکی تونسی پەیوەندی بە منەوە هەیە.

 

ڕوونیکردەوە کە بە باشی ئاگاداری ئەوە بووە کە دۆخی ژنە کشتوکاڵییەکان زۆر سەختە، بەڵام ئەو بیرۆکەیەی کە هەیبوو زۆر کەمتر ڕاستی بووە، "کۆبوونەوەیەکی دوور لەگەڵ جووتیارانی ژن ئەنجامدرا، ئەوانیش شایەتحاڵی زۆر بە ئازاریان دا، بۆیە هەفتەیەک بۆ من تەرخانکرا بۆ ئەوەی چاوم بە ژنە جووتیارەکان بکەوێت، و سێ ڕۆژمان بەسەر برد لە کارکردن لەسەر شانۆنامەکە، ئەوان وانەیەکی تری ژیانیان فێرکردم، سەرسام بووم بە ڕادەی تێگەیشتنیان لە بابەتەکە، سەرەڕای بوونی بابەتی تەکنیکی کە پێویستیان بە زانیارییە، "جەختکردنەوە لەوەی کە هونەری شانۆیی ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە چارەسەرکردنی پرسە کۆمەڵایەتییەکان بە شێوەی جۆراوجۆر.

 

شایتی جووتیاران

دوای نمایشی شانۆیی، ژنە کرێکارە کێڵگەکان شایەتحاڵییان سەبارەت بە بارودۆخەکانیان پێشکەش کرد، لەنێویاندا عائیشە بالنەسر، دەریاوان وتی: ئێمە لە دەوروبەری ١٠٠ ژن دەخەمڵێندرێت، تەمەنمان لەنێوان ٢٠ بۆ

٨٠ ساڵدایە، لە هەموو وەرزەکاندا هێلکە شەیتانەییە دەریاییەکان کۆدەکەینەوە، لە وەرزی زستاندا ئازارێکی زۆرمان پێدەگات، بەو پێیەی دەست و قاچمان بەهۆی سەرما بەستوو دەبن، ناچارە منداڵەکانی لەگەڵ خۆی ببات لەبری ئەوەی بیاننێرێت بۆ خوێندنگە، چونکە ناتوانێت پێداویستییەکانی خوێندنیان بۆ دابین بکات.

 

ڕوونیکردەوە کە زۆر پێویستی بە کارکردنە بۆ ئەوەی بتوانێت منداڵەکانی بنێرێتە خوێندنگە بۆ ئەوەی خوێندن وەربگرن، "دەریا زۆر سەرسوڕهێنەری هەیە، جارێکیان کەوتمە بەر جەستەی کۆرپەیەکی ساوا لەناو ئاوەکەدا، سەری ودەستەکانی بڕاوە، سێ ڕۆژ لە جێگادا بووم،"، هیوای خواست بتوانێت یارمەتی منداڵەکانی بدات لە ژیان و تەواوکردنی خوێندن، چونکە ئەمە دووری دەخاتەوە لە چەوساندنەوەی ئەو دەڵاڵانەی کە فێڵ لە هاوسەنگی دەکەن، ئەوەی کۆی دەکاتەوە بە هەرزانترین نرخ دەیکڕن.

 

لە چوارچێوەیەکی پەیوەندیداردا، نازیهە دەبابی، کرێکاری کێڵگە و ناواندکار، شایەتحاڵی ئەوەی دا کە هەندێک لە ژنان گلەیی لە توندوتیژی هواژینەکانیا دەکەن، چونکە بیر لە پەیوەستبوون بە کاری ناوەند یان تەڤگەر دەکەنەوە، پرسیاری کرد: ئایا کاری ناوەند تاوانە؟

یان شەرمەزارییە بۆچوونی خۆی دەرببڕێت و دەنگی خۆی بگەیەنێتە بەرپرسان؟

دووپاتیکردەوە ئەوان لە بەرامبەر مافەکانیان بێدەنگ نابن و بەردەوام دەبن لە کارکردن و خەبات بۆ ئەوەی دەنگیان لەلایەن هەموو دەسەڵاتەوە ببیسترێت.

ڕۆڵی کۆمەڵگەی مەدەنی

دالیا مەبروک، ڕێکخەری پڕۆژە لە ڕێکخراوی داکۆکی بازاڕە تازەپێگەیشتوەکان ڕوونی کردەوە، "رێکخراوەکە ماوەی ٥ ساڵە کار لەسەر پرسی ژنانی کرێکاری کشتوکاڵی دەکات، لە قۆناغی یەکەمدا گرنگی بە بارودۆخی کارکردن دراوە کە ڕووبەڕووی ژنان دەبێتەوە، لەوانە ئاسایشی کۆمەڵایەتی، پاراستن لە قڕکەر، بیمەی تەندروستی، گواستنەوە لە ساڵانی ڕابردوودا گرنگی بە پرسی گواستنەوەی کشتوکاڵی و کارکردن لە ڕێگەی گواستنەوەی کشتوکاڵییەوە بووە، کۆبوونەوەکانی ڕاوێژکاری لە هەرێمەکاندا بە بەشداری ژنانی کرێکاری کشتوکاڵی، وەزارەتەکان، هەرەوەزیە کشتوکاڵییەکان، ناوەندەکان کە کارەکانی گواستنەوە ئەنجام دەدەن، ئەمە لە هەموو لایەنەکانەوە کۆکرایەوە، بە مەبەستی هاتنە پێشەوەی کۆمەڵێک پێشنیار کە بەشدارن لە چارەسەرکردنی دۆخی کارەساتبارانەی گواستنەوەی ژنانی کرێکاری کشتوکاڵی."

 

سەبارەت بە ڕاسپاردەکان، ئاماژەی بەوەشکرد، یەکێک لە ڕاسپاردەکان ئەوەیە کە چاودێری لەسەر ڕێگاکان چڕتر بکرێتەوە بۆ ئەوەی بارهەڵگرەکان ڕێز لە بارەکە بگرن یان ناوەندەکان جێ بهێڵن، "ئێمە جێگرەوەیەک پێشکەش دەکەین، هەرچەندە پەیوەندی ناوەندەکان لەگەڵ ژنەکان تەنها پەیوەندی کار نییە، بەڵکو ناڕاستەوخۆ کارەکەی بۆ دەهێنێت، ئەو ئەو پارەیەی بە قەرز دەداتێ کە دەرمانی بۆ کوڕەکەی دەهێنێت."

 

ئاماژەی بەوەشکرد، یەکێک لەو ڕاسپاردانەی کە پێویستە کاری لەسەر بکرێت، دروستکردنی نەخشەی کشتوکاڵییە بۆ ئەو ژنانەی کە لە کەرتی کشتوکاڵدا کاردەکەن، بۆ هەر هەرێمێک لە تونس بەپێی وەرزەکان و توانا بەردەستەکان، لەگەڵ ئەوەی دەوڵەت ڕۆڵی ناوبژیوان بگێڕێت، وەک چۆن فەرمانگەی دامەزراندنمان هەیە، فەرمانگەی دیکەش لەژێر چاودێری دەوڵەتدا دادەمەزرێنین کە بەرپرسیارن لە بەستنەوەی ژنانی کرێکاری کشتوکاڵی بە هەلی کارەوە، بەڵام بەشێوەیەکی ڕێکخراو، چونکە کاتێک وێنەیەکی تەواوم هەبێت لە ژنە کرێکارەکان و جووتیارەکە بەپێی پێویستی خۆی و بیرۆکەیەکم لەبارەی وەرزی کشتوکاڵییەوە هەیە، دەتوانین ڕێگەی گواستنەوەی سەلامەتتر تێکەڵ بکەین و پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆ لەنێوان جووتیار و ژنەکاندا دروست بکەین لە کەرتی کشتوکاڵی.