ناوەندی هەواڵ

 

بەپێی ڕاپۆرتێکی جیهانی نوێ لەلایەن بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بڵاوکراوەتەوە، هیچ وڵاتێک یەکسانی تەواوی جێندەری بەدەست نەهێناوە و یەک لەسەد کەمتری ژنان لە وڵاتێکدا دەژین کە بەرنامەکانی بەهێزکردنی ژنان و یەکسانی جێندەری تێدایە.

 

ڕاپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان تیشک دەخاتە سەر ئەو ئاڵنگارییانەی کە ڕووبەڕووی ژنان دەبێتەوە لە سەرانسەری جیهان، شیکارییەکانی ١١٤ وڵات دەریخستووە کە دەسەڵات، هەل، دەرفەت و هەڵبژاردنی ئازادی ژنان سنووردارکراوە و کەلێنی گەورەی جێندەری وەک بابەتێکی ئاسایی مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت.

 

پێوەرەکانی بەهێزکردنی ژنان- WEI دەسەڵات و ئازادییەکانی ژنان بۆ هەڵبژاردن و دەستبەسەرداگرتنی دەرفەتەکانی ژیان لە پێنج ڕەهەنددا دەخاتەڕوو، تەندروستی، پەروەردە، بەشداری، بڕیاردان و توندوتیژییەکانی دژ بە ژنان.

 

 بە هەمان شێوە، پێوەرەکانی یەکسانی جێندەری جیهانی- GGPI دۆخی ژنان بە بەراورد بە پیاوان لە ڕەهەندە سەرەکییەکانی گەشەسەندنی مرۆڤدا هەڵدەسەنگێنێت، لەوانە تەندروستی، پەروەردە، بەشداریکردن و بڕیاردان.

 

لە ئاستی جیهانی، ژنان دەسەڵاتیان پێدەدرێت کە بە تێکڕا تەنها ٪ ٦٠ی توانا تەواوەکانیان بەدەستبهێنن، بە تێکڕا ٪ ٧٢ی ئەو شتانە بەدەستدەهێنن کە پیاوان بەدەستی دەهێنن لە سەرانسەری ڕەهەندە سەرەکییەکانی گەشەپێدانی مرۆیی، ئەمەش ٪ ٢٨ی جیاوازی ڕەگەزی نیشاندەدات، ئەم نایەکسانیانە نەک تەنها بۆ خۆشگوزەرانی و پێشکەوتنی ژنان بەڵکو بۆ پێشکەوتنی مرۆڤایەتیش زیانبەخشن.

 

هەروەها ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات کە ٪١ کەمتری ژنان لەو وڵاتانەدا دەژین کە بەهێزکردنی ژنان و یەکسانی ڕەگەزی تێدایە، لە کاتێکدا زیاتر لە ٪٩٠ی دانیشتوانی ژنانی جیهان کە دەکاتە ٣.١ ملیار ژن و کچ، لەو وڵاتانەدا دەژین کە جیاوازییەکی گەورەی جێندەرییان تێدایە.

 

پێوەرەکانی بەهێزکردنی ژنان و پێوەرەکانی یەکسانی جێندەری جیهانی، ئامڕازێکی بەسوودن بۆ داڕێژەرانی سیاسەت، بەڵگەی گرنگ سەبارەت بە پێشکەوتن و هەنگاوی سیاسەتی بەپەلەی پێویست بۆ بەدەستهێنانی بەهێزکردنی ژنان و یەکسانی جێندەری پێشکەش دەکەن.

 

پێوەرەکان پێویستی بە هەنگاوی سیاسەتی گشتگیر لەم بوارانە ئاشکرا دەکەن، یەکسانی تەندروستی و گرنگیدان بە پاڵپشتیکردنی ژنان بە ئامانجی مانەوەیان بە تەندروستی و دەستڕاگەیشتنیان بە خزمەتگوزارییەکان، یەکسانی لە پەروەردە بۆ چارەسەرکردنی کەلێنەکانی کارامەیی و کوالیتی پەروەردە، بەتایبەتی لە بوارەکانی وەک ئەندازیاری و تەکنەلۆژیا، بۆ بەهێزکردنی ژنان و کچان لە سەردەمی دیجیتاڵی.

 

هاوسەنگی ژیانی کار و پشتگیری بۆ خێزانەکان، خزمەتگوزارییەکان کە باس لە هاوسەنگی ژیانی کار دەکەن، لەوانەش خزمەتگوزارییەکانی چاودێری منداڵان، مۆڵەتی دایکایەتی و ڕێکخستنی کارکردن بە شێوازێکی گونجاو.

 

بەشداریی یەکسانی ژنان، دانانی ئامانج و پلانی کارکردن بۆ گەیشتن بە یەکسانی جێندەری لە هەموو بوارەکانی ژیانی گشتیدا و نەهێشتنی یاسا و ڕێسا جیاکارییەکان کە ڕێگری لە ژنان دەکەن.

 

توندوتیژی دژی ژنان، جێبەجێکردنی ڕێوشوێنی گشتگیر کە گرنگی بە خۆپاراستن و گۆڕینی نۆرمە کۆمەڵایەتییەکان و نەهێشتنی یاسا و سیاسەتە جیاکارییەکان دەدات.