ناوەندی هەواڵ

 

جەنگ و ململانێ بەردەوامەکانی یەمەن هاوڵاتیانی ڕووبەڕووی دۆخێکی سەخت کردووەتەوە کە هەر تاکێکی یەمەنی بەدەست چەندین گرفتەوە دەناڵێنێت، لە ساڵی ٢٠١٥ەوە بووەتە هۆی داڕمانی کۆی گشتی ئابووری وڵاتەکە و بەپێی ئامارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بووەتە هۆی کوژرانی دەیان هەزار کەس و ٢١.٦ ملیۆنێک لەم ساڵدا پێویستیان بە هاوکاری و پاراستنی مرۆیی هەیە.

 

نزیکەی ٪ ٤٦ی دامەزراوە تەندروستییەکان لە سەرانسەری وڵاتدا تەنها بەشێکیان کاردەکەن یاخود بە تەواوی لە خزمەتگوزاری دەرچوون، ئەمەش بەهۆی کەمی کارمەند، پارە، کارەبا، یان دەرمان.

 

نەتەوە یەکگرتووەکان لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنووسیدا لە جنێڤ بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاندووە، کە "کۆمەڵەی تەندروستی" مرۆیی یەمەن کە لە ٤٦ ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە ناحکومییەکان پێکهاتووە، تەنها ٦٢ ملیۆن یان ٪ ١٦ ی ئەو ٣٩٢ ملیۆن دۆلارەی کە پێویستە گەیشتووەتە ئەو ١٢.٩ ملیۆن کەسەی کە زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە.

 

هەروەها بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەکان بەتایبەتی سورێژە، دەردە کۆپان، خوێنبەربوون، کۆلێرا و ئیفلیجی منداڵان قووڵبوونەوەی قەیرانی تەندروستی یەمەن خێراتر دەکات هەروەها ئاوارەبوونی بەکۆمەڵ بارگرانییەکی زۆری لەسەر دامەزراوە تەندروستییەکان دروستکردووە، پچڕانی تۆڕەکانی ئاو و پاکوخاوێنی و کەمی ڕووماڵکردنی کوتان هۆکاری بڵاوبوونەوەی ئەم نەخۆشیانەیە.

 

لە چارەکی یەکەمی ئەمساڵدا زیاتر لە ١٣ هەزار حاڵەتی نوێی توشبوون بە سورێژە، هەشت هەزار و ٧٧٧ حاڵەتی تای خوێنبەربوون و دوو هەزار و ٨٠ حاڵەتی گومانلێکراوی تووشبوون بە نەخۆشی کۆلێرا تۆمارکراون.

 

بە پشتیوانی بەخشەرە نێودەوڵەتییەکان، ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی توانیویەتی لە ساڵی ٢٠٢٢دا ئامێری پزیشکی و پێداویستی و ڕاهێنانی پێویست پێشکەش بە نزیکەی ٧.٨ ملیۆن کەس بکات کە دەکاتە نزیکەی ٪ ٦٢ی ئەو ١٢.٦ ملیۆن کەسەی کە بەپێی پلانی وەڵامدانەوەی مرۆیی بۆ ساڵەکە ئامانجکراون.

 

ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی هەروەها چاودێری ڕزگارکەری ژیانی بۆ زیاتر لە ٦٠ هەزار منداڵی یەمەن مسۆگەر کردووە کە بەدەست بەدخۆراکی توندی توندەوە دەناڵێنن لەگەڵ ئاڵۆزییە پزیشکییەکان و کەمکورتی کەرتی تەندروستی ناو وڵاتەکە کە نزیکە لە داڕمان.

 

ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و هاوبەشە تەندروستییەکان لە یەمەن دەستیان کردووە بە بینینی دەرئەنجامی هەوڵەکان کە بڕێکی کەم بودجەیان بۆ تەرخانکراوە بۆ کەمکردنەوەی قەیرانی تەندروستی یەمەن، بەڵام ڕاگرتنی چاوەڕوانکراوی پشتیوانییەکانی تەندروستی یەمەن بۆ ٢٣ لە کۆی ٤٣ دامەزراوەی تەندروستی لە قەزای مەریب، کە میوانداری زۆرترین ژمارەی ئاوارە ناوخۆییەکانی یەمەنە، بە شێوەیەکی کاریگەر خزمەتگوزارییەکانی چاودێری تەندروستی بۆ نزیکەی ٢.٨ ملیۆن زۆربەی خەڵکی لاواز لە ناوچەکەدا دەوەستێنێت.