ئەسما فەتحی

 

قاهیرە- سەنتەری کاری جێندەری لە میسر کار دەکات، کار لەسەر توندوتیژی لەنێو گەنجان لە ناوچە بیابانییەکان دەکات، بەتایبەتی لەگەڵ زیادبوونی شەڕ، لە ناوچە هەژارەکانی قاهیرە ٢ هەزار و ٢٩٦، لە جەزیرە هەزار و ٣٨٨ کەس لە تەمەنی نێوان ١٨ بۆ ٣٥ ساڵدا لە نێوان ٤٦٤١ خێزان توندوتیژیان بەرامبەر ئەنجامدراوە لەبەر ئەوەی ڕووداوەکان بەرفراوانن، ئاماری وردتریان وەرگرتووە، بە جۆرێک نزیکەی لە ٪٣٧.٩ی بەشداربووان خوێندنی ئامادەیییان تەواوکردووە، هەروەها لە ٪ ١٧.١ی زانکۆکان و ٪ ١١.٢ی بەشداربووان هەرگیز نەچوونەتە خوێندنگە.

 

ڕۆژانە ژمارەی ئەو ژنانەی لە شوێنی کار توندوتیژی زارەکی، دەروونی و جەستەییان بەرامبەر دەکرێت ڕوو لە هەکشانە.

 

ئەمەل فەهمی بەڕێوەبەری جێبەجێکاری سەنتەری توێژینەوەی جێندەری وەڵامی پرسیارەکانی دەزگاکەمانی دایەوە سەبارەت بە کارەکانی و ئەنجامەکانی.

 

-دەستت بە کارێک کرد دەربارەی توندوتیژی لە شوێنی کاردا، دەتوانن باسی وردەکارییەکان بکەن؟

وتی: ئەو کارانەی ئەنجام دراون، لە ناوچە بیابانییەکانی قاهیرەی گەورە، سەبارەت بە توندوتیژی دژی گەنجان و ژنان بووە، بەشێکی فراوانی کارەکان و زیاتر لە ٤ هەزار خێزان لە خۆدەگرێت و لە چەندین بەش پێکهاتووە دەربارەی خەتەنەکردنی مێینە، جگە لە توندوتیژی لە شوێنی کاردا، ئەنجاممان هەیە سەبارەت بە توندوتیژی لە خوێندنگە و تەندروستی دەروونی و چەندین بابەتی تر.

 

خەتەنەکردنی مێینە دەرکەوت ڕاستی بوونی خێزانەکانە، توندوتیژییە لە شوێنی کاردا بە ڕێژەیەکی بەرچاوو بوونی هەیە و تا ئێستاش کاری لەسەر نەکراوە، کارەکانمان گوزارشت لە ڕاستی کۆمەڵگەی میسر دەکات، ژمارەکان دەتوانرێت بۆ کار بەگشتی سەبارەت بەم جۆرە بابەتانە بەکاربهێنرێت و ئەنجامەکانیش دوور نین لە ڕاپرسیی دانیشتوان و خێزانەکانەوە.

 

-لە لێکۆڵینەوە لە توندوتیژی لە شوێنی کاردا، ئەو ئەنجامانەی دەستانکەوتوون چین؟

لێکۆڵینەوەیەکی گشتگیر لەلایەن ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کارەوە لەسەر توندوتیژی و هەراسانکردن لە شوێنی کاردا هەبوو و ئەمەش بوو بە ئاماژەیەک بۆ ئەوەی ئێمە بەراورد بکەین، بەو پێیەی نزیکەی لە ٪١٠ی گەنجان تووشی توندوتیژی بوون، بینیمان ئەو ژمارەیە دوور نییە لە ئەنجامی ئێمە، نزیکەی ٪٣٨ی ئەو گەنجانەی لە شوێنی کاردا تووشی توندوتیژی جەستەیی بوون، دوای هێرشەکە زیانی جەستەیی و دەروونییان بەرکەوتووە، نزیکەی ٥ ٢٣.٨یان چاودێری پزیشکییان وەرگرتووە و ٪٧١.٣یان وەڵامی توندوتیژییە ڕاستەقینەکانیان داوەتەوە.

 

لە هەمان کاتدا نزیکەی ٪ ٥٠.٧ی گەنجان و ژنانی ناوچەکە لە شوێنی کارەکانیان تووشی توندوتیژی دەروونی بوون، ٪ ٤٨.٢ کاردانەوەیان بەرامبەر بەو شتانە هەبووە کە بەسەریاندا هاتووە و تەنها ٪ ٠.٨یان بەرکەوتەی توندوتیژی سێکسیان هەبووە.

 

-پێشنیارەکانتان چییە سەبارەت بە خەباتی گەنجان دژی توندوتیژی؟

بۆ نەهێشتنی هەراسانکردن و توندوتیژی لە سەر کارد، ١٩٠ پێشنیار هەبوون، لەوانە پێویستی خێراکردنی واژۆکردنی ڕێککەوتنی نێودەوڵەتی لە ناوەندی کار دژی توندوتیژی، بۆ گۆڕانکاری لە ئیدارە و یاسای کار لە میسر و بۆ گۆڕانکاری لە یاسا هەبووەکان، گۆڕانکارییەکانی دەرەوەی یاساکانی دامودەزگاکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، دەسەڵاتی دادوەری، لەگەڵ بەشەکانی بەڕێوەبردنی دەستپێکردنی دیالۆگی کۆمەڵایەتی.

 

توندوتیژی لە شوێنی کار لە ژێر کاریگەرییەکانی کەسی، ڕێکخراوەیی و کۆمەڵگە کەمببێتەوە، زیادکردنی هۆشیاری، جگە لە دەستپێکردنی هەڵمەتی هۆشیاری لە ڕێگەی ئامرازە جیاوازەکانی پەیوەندیکردن، گرنگە هانی ڕزگاربووان بدرێت بۆ ئەوەی ئەزموونەکانیان بەیەکەوە باس بکەن.