ناوەندی هەواڵ

 

بە پێی ئەو هەواڵانەی بڵاوکراونەتەوە، لە سەردەمی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامییەوە، یەک ملیۆن هێکتار لە دارستانەکانی ئێران لەناوچوون، زۆربەی دارستانەکانی وڵاتەکە دەکەوێتە ناوچەکانی باکوور و لە کەنارەکانی باشووری دەریای خەزەرن، کە کەشوهەوای شێداری مامناوەندی هەیە و بە ٣ ملیۆن هێکتار مەزەندە دەکرێت.

 

هەروەها بەشەکانی دیکەی ئێران زیاتر لە  ملیۆن هێکتار دارستانیان هەیە و تەنیا ملیۆنێک و ٣٠٠ هێکتار لە ڕووی پیشەسازییەوە دەتوانرێت بقۆزرێتەوە، دارستانەکانی دیکەی بەهۆی نەبوونی پاراستن و زیانی سروشتی قۆستنەوەی بەرژەوەندییەوە بەکار ناهێنرێن.

 

بە پێی ڕاپۆرتە بڵاوکراوەکان، لە ساڵی ١٩٧٨ەوە  دارستانەکانی ئێران ڕووبەڕووی وێرانکاری زیاتر بوونەتەوە و نزیکەی یەک ملیۆن هێکتار لە دارستانەکانی زاگرۆسی دەوڵەمەند لە ڕووی ئیکۆلۆژییەوە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا لەدەست چوون. لە گیلان دارستانەکان بڕدراون بۆ ئەوەی ڕێگە بدرێت بە بەرهەمهێنانی چا و برنج و تووتن، بەکارهێنانی بەرژەوەندیخوازانە هاوشێوەی زەوییە دارستانییەکانی مازەندەران بووەتە هۆی وێرانکردنی شوێنی نیشتەجێبوونی پڵنگی ئێرانی کە دواجار لە ساڵانی حەفتاکاندا بینراوە.

 

بەکارهێنانی بەرژەوەندیخوازانەی دارستانە سروشتییەکان لە دۆخێکدایە، کە دامەزراوە و ناوەندە پەیوەندیدارەکان بە تەواوی کەمتەرخەم بن لەم ڕووەوە و هاندەری زیادبوونی ئەم کارەن، بەبێ ئەوەی ڕەچاوی سزای تاوانباران بکەن.

 

جگە لەوەش ساڵانە دارستانەکانی دار بەڕوو لە ڕۆژهەلاتی کوردستان بۆ مەبەستی سیاسی ئاگریان تێبەردەدرێت و ئەمەش جگە لە وێرانکردنی دارستانەکان، دەبێتە هۆی توندتربوونی گەرمای زەوی.

 

دارستانەکان بە هەڵگرتنی کاربۆن سوودی گرنگی ژینگەیی دەبەخشن بە کەمکردنەوەی گەرمبوونی جیهان، بڕین و لەناوبردنی دارەکان دەبێتە هۆی زیادبوونی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن بۆ ناو بەرگەهەوا و لە ئەنجامدا گەرمی زیاتر لەسەر زەوی دروست دەبێت، ئەمەش دەرئەنجامەکانی زۆر خراپتریشی دەبێت.