رانیا عەبدولا

 

یەمەن-یەکێک لە مەرجەکانی گرێبەستی هاوسەرگیری ڕەوا، قبوڵکردن و ڕەزامەندی هەردوولایە. بەڵام کاتێک ژنەکە دەگەڕێتەوە بۆ سەرپەرشتیکردنی هاوژینەکەی لە کەیسی جیابوونەوەی هەڵوەشاوە (واتە دوای جیابوونەوەی یەکەم یان دووەم)، بەپێی یاسای یەمەن ڕەزامەندی ژنەکە پێویست نییە. لە مادەی (٧٥)ی یاسای باری کەسیدا، گەڕانەوەی بە قسە یان بە کردار ئەنجام دەدرێت، مەرج نییە لە کاتی خۆیدا یان بە شێوەیەکی تر، و بەبێ ڕەزامەندی ژن یان سەرپەرشتیاری کارا دەبێت.

 

بەبێ ڕەزامەندی ئەو بردییەوە بۆ چاودێری خۆی

ئەمەیە کە ئامانی قائید چەشتی دوای ئەوەی داوای کرد ناوی ڕاستەقینەی ئاشکرا نەکرێت. دوای جیابوونەوەی کە پێشتر ناکۆکی لەگەڵ هاوژینەکەیدا دروستبوو، بەبێ ڕەزامەندی هاوژینەکەی بردییەوە. دەڵێت: گرفتی بەردەوام لە نێوانماندا دروستبوو، دوای شەڕێکی گەورە، جیابووەوە لێم، ئەوە دووەم جیابوونەوە بوو، بۆیە بڕیارمدا بچمە ماڵی باوکم و ژیانێکی نوێ دەستپێبکەم، بۆ هەمیشە لاپەڕەکە لەسەری هەڵبدەمەوە، بەڵام دوای ماوەیەک سەرم سوڕما کاتێک بانگەشەی ئەوەی کرد کە منی بردۆتەوە.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، پێش ئەوەی ماوەی چاوەڕوانی تەواو بێت کەسێک پێشنیاری هاوسەرگیری بۆ کردم، منیش پێم گونجاو بوو، پێم وت کە من هێشتا لە ماوەی چاوەڕوانیدام، پێویستە چاوەڕێ بکات تا من تەواو دەبم، دواتر باقی دەستگیرانی فەرمی و ڕێکارەکانی هاوسەرگیری تەواو دەکەین، پێش ئەوەی بە فەرمی دەستگیرانداری ڕابگەیەنم، کەسێک لە لایەنی هاوژینەکەمەوە هات، بە خێزانەکەمی وت کە پێش ماوەی چاوەڕوانی منی بردۆتەوە، بە ئامادەبوونی دوو شایەتحاڵ هەواڵەکە وەک ڕەشەبایەک بوو، دوو مانگ و نیو بوو نەمدەزانی کە منی بردۆتەوە، منیش بەو قسەیە ڕازی نەبووم.

 

ئامانی قائید کە ئێستا هاوسەرگیری لەگەڵ پیاوێکی تردا کردووە، دوای ئەوەی هاوژینەکەی پێشووی بانگەشەی ئەوەی کردووە کە بردوویەتەوە، ناچار بووە بچێتە دادگا. لەبری ئەوەی داوای پارەی منداڵ بکات، داوای جیابوونەوەی کردووە، ئەمە تێچووی زۆری بۆ کردووە. تەنانەت هاوژینەکەی پێشووی ناچاری کردووە دەستبەرداری منداڵەکانی بێت، چونکە ڕەتیدەکاتەوە بگەڕێتەوە بۆ لای و لە ژێر ڕەحمەتی ئەودا بژی.

 

وتیشی: ناتوانم لەگەڵ پیاوێکدا بژیم کە هەرکاتێک بیەوێت جیابێتەوە لێم، ڕاستە وازهێنان لە سەرپەرشتیکردنی منداڵەکانم ئازاری بۆ دروستکردم، بەڵام ناچار بووم، پرسیاری ئەوەی دەکات، "بۆچی ژنێک مافی ڕەزامەندی و قبوڵکردنی گەڕانەوەی بۆ لای هاوژینەکەی لەدوای جیابوونەوەی هەڵوەشێنەرەوە لێ زەوت دەکرێت؟!"

 

غەزە سامعی، پارێزەر پێیوایە هۆکاری پشتگوێخستنی ژیانی هاوسەریی، هەندێک لە پیاوان و بێڕێزیکردن بە بڕیار و کەرامەتی ژنان دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی یاسایەکی ڕوون کە گەرەنتی ڕەزامەندی ژنێک بکات بۆ گەڕانەوە بۆ ماڵی هاوسەرگیری دوای جیابوونەوەی هەڵوەشێنەرەوە. دەڵێت "یاساکە لەلای پیاوە بەرامبەر بە ژنەکەیە، بەو پێیەی باس لەوە دەکات کە گەڕانەوە بۆ ماڵی هاوسەرگیری بەبێ ڕەزامەندی ژنەکە یان سەرپەرشتیارەکەی کارا دەبێت".

 

جەختی لە گرنگی هەموارکردنەوەی بڕگە یاساییەکان کردەوە بۆ دەستەبەرکردنی ماف و کەرامەتی ژنان، وتی: دەبێت یاسادانەری یەمەن ئەم بڕگەیە هەموار بکاتەوە. بەهۆی هەندێک بڕگەی یاسای یەمەنەوە پێشێلکاریی زۆر لە دژی ژنان هەیە، ئەمە پرسی زۆر دروست دەکات. هەندێک لەو ژنانەی ئێمە نوێنەرایەتی دەکەین دێنە لای ئێمە و گلەیی لەوە دەکەن کە بەبێ ئاگاداری خۆیان گەڕێنراونەتەوە، ئەمە پرسێکە. شکستی یاساکە لە داواکردنی ڕەزامەندی ژنان یان سەرپەرشتیارەکەی پرسی زۆر دروست دەکات.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، ئاگاداری وردەکارییەکانی دۆسیەی ژنێک بووم، کە هاوژینەکەی لە شەقامەکە جیابووەتەوە لێی، دواتریش ئاگادارکرایەوە کە بردوویەتییەوە، هەرچەندە نەیزانیبوو، ڕازی نەبوو لە گەڕانەوەی بۆ لای دوای مامەڵە توندەکەی و جیابوونەوەی بەو ئاسانییە، بۆیە پەنای بردە بەر دادگا و ناچار بوو دۆسیەی جیابوونەوە تۆماربکات، هەرچەندە لە بنەڕەتدا جیابووەتەوە، ئەو مارەییەکەی گەڕاندەوە، تێچوونەکان و ماوەی درێژخایەنی دادگاییکردنی لە ئەستۆ گرت.

 

غەزە سامعی دووپاتیکردەوە کە ئەمە تاکە کەیس نییە، بەڵکو چەند کەیسێکی هاوشێوە هەیە کە ژنان بە زۆرەملێ دەگەڕێندرێنەوە بۆ لای هاوژینەکانیان.

 

مەترسی ڕازی نەبوون و ئاگادار نەبوونەوەی ژن لە بڕیاری وەرگرتنەوەی ژنەکە لەوەدایە کە ڕەنگە دوای تەواوبوونی ماوەی چاوەڕوانی پیاوێکی تر هاوسەرگیری بکات، پاشان سەری سوڕدەمێنێت کە بزانێت هاوژینی یەکەمی بەبێ ئاگاداری خۆی لە ماوەی چاوەڕوانیدا بردوویتیەوە. بۆیە دەبێت ژنەکە بە فەرمی ئاگادار بکرێتەوە لە بڕیاری وەرگرتنەوەی، مافی ئەوەی هەیە دوای قبوڵی بکات یان ڕەتی بکاتەوە.