سۆرگوڵ شێخۆ

 

قامیشلۆ- بۆ ئەوەی ژنان بتوانن مافەکانیان لە بوارەکانی یاسایی و دادوەریدا بپارێزن، پێویستیان بە یاسا هەیە، لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، لەگەڵ دەستپێکردنی شۆڕشی ١٩ی تەمموز، ژنان یاسا و بنەماکانیان نووسی بۆ پاراستنی مافەکانیان و بوونی خۆیان لەو شەڕەی تێیدا ڕووبەڕووی کۆمەڵکوژی بوونەتەوە.

 

ئاریا مەلا ئەحمەد، هاوسەرۆکی ئەنجومەنی یاسادانانی هەرێمی جزیرە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، بنەماکانی یاسای ژنان و خێزانی هەڵسەنگاند کە لە ساڵانی ٢٠١٤-٢٠٢٢ نووسراوە و وتی: بەدڵنیاییەوە ئەم شۆڕشە بووە هۆی نووسینی پرەنسیپی نوێ و گۆڕانکارییەکی ڕیشەیی لە زۆر چەمک و بابەتی کۆمەڵایەتیدا، یەکێک لە کێشە سەرەکییەکان، کە پەیوەندی بە هەموو چینەکانی کۆمەڵگەوە هەیە و گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە، حاڵەتی ژنان بووە، لە ماوەی شۆڕش و لە نێوان ساڵانی ٢٠١٢-٢٠١٤ لەگەڵ ڕاگەیاندنی خۆبەڕێوەبەری،، چەندین گۆڕانکاری ڕیشەیی ڕوویدا، لە ساڵی ٢٠١٤، ڕێکخراوەکان و بزووتنەوەکانی ژنان بنەماکانی ژنان و ئەو بڕگە تایبەتانەیان پێشکەش کرد کە بۆ ئەنجومەنی یاسادانانی هەرێمی جزیرە نووسیبوویان و پەسەندکران.

 

"یاسای خێزان لە بنەماکانی ژنانەوە دەرچووە"

ئاریا مەلا ئەحمەد ئاماژەی بەوەکرد، بنەماکانی ژنان بوونەتە هۆی دروستکردنی بنەمایەک بۆ نووسینی یاسای خێزانی و وتی: لە ساڵی ٢٠١٤ تا ٢٠٢٢، پرەنسیپەکان گۆڕانکارییەکی جددی و قووڵیان لە بارودۆخی ژنان لە ناوچەکەدا کردووە، دوای چەندین ساڵ لە گەشەکردن، ڕێکخراوەکان و بزووتنەوەکانی ژنان پێویستیان بە یاسادانانی خێزانی هەبوو، بۆیە، بۆ دەرکردنی یاسای خێزانی، بۆچوونی یەکگرتووی ڕێکخراوەکانی ژنان دروستکراوە بۆ ئامادەکردنی یاسایەکی لەو جۆرە کە نەک تەنها مافەکانی ژنان، مافی منداڵان و یەکسانی لە هەموو حاڵەتەکانی کۆمەڵگەدا مسۆگەر دەکات.

 

"بنەماکان ڕوون بوون، بەڵام لەڕووی یاساوە ڕوون نەبوون"

ئاریا مەلا ئەحمەد تیشکی خستە سەر ئەوەی کە چەند بنەماکانی ژنان لە بواری یاساییدا پارێزراون و وتی: بنەماکانی ژنان و بڕگە تایبەتەکانیان لە دادگاکاندا جێبەجێ دەکران، بەڵام وەک یاسا بەهێز نەبوون، بەڵکو تەنها بنەما و بڕگەی بنەڕەتی بوون، لە دادگاکاندا کێشەی هەبوو، بنەماکان ڕوون بوون، بەڵام ئەو بنەما یاساییانەی کە دادگای داد و دادوەر پشتی پێ دەبەستن ڕوون نەبوون، بۆ نموونە، یەکێک لە بنەماکان ڕەتکردنەوەی قبوڵنەکردنی فرەژنی بوو، بەڵام ڕوون نەبوو سزاکەی بۆ ئەو کەسە چی بووە کە ئەم تاوانەی ئەنجامداوە، هەمان شت بۆ ئەو توندوتیژییانە ڕاستە کە ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە، نادڵنیایی له سزادانی ئەوانەی تاوان ئەنجام دەدەن، بووەتە هۆی ئامادەکردنی یاسای خێزانی و فراوانکردنی ئه و بنەمایانه لەسەر بنەمای یاسایی زیاتر.

 

"گۆڕان بە گوێرەی چاوەڕوانییەکانی خەڵک و کۆمەڵگە نییە"

ئاریا مەلا ئەحمەد ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو گۆڕانکارییانەی لە یاسای خێزاندا ئەنجامدراون بەم شێوەیە بوون: بڕگەکانی ژنان وەک خۆیان ماونەتەوە، هیچ شتێک نەگۆڕاوە، بەڵام لە کۆمەڵگەیەکەوە بۆ ژینگە، هەموو کەسێک چاوەڕێی ئەوە دەکات کە یاسای خێزان ئامادە بکرێت و بگۆڕدرێت، بۆ نموونە، گفتوگۆیەک هەبوو لەسەر کەمکردنەوەی تەمەنی هاوسەرگیری لە تەمەنی زوودام بەڵام هیچ شتێک لەو یاسایانەدا نەگۆڕاوە و بڕگەکانی یاساکە هێشتا بە شێوەیەکی سەخت ماونەتەوە، بەڵام هەندێک شت فراوان بوون.

 

"جێبەجێکردنی یاسای خێزان پێویستی بە زەمینە و بناغەیەکی تەندروست هەیە"

ئاریا مەلا ئەحمەد ڕوونیکردەوە یاسای خێزانی تەنها لە هەرێمی جزیرە جێبەجێکراوە و ڕایگەیاند، هۆکاری جێبەجێنەکردنی یاساکە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بەم شێوەیەیە: ئەنجومەنی یاسادانانی هەر کانتۆنێک لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەستپێشخەرییەکی هەیە بۆ ئامادەکردنی یاسای تایبەت بە پێی هەلومەرجی کولتووری و کۆمەڵایەتی، دامەزراوەکان و ڕێکخراوەکانی ژنان ئێستا کاردەکەن لەسەر بنیادنانی بناغەیەکی تەندروست و زەمینەیەکی گونجاو بۆ دامەزراندنی یاسای خێزان لە هەموو حەوت کانتۆنەکەدا، یەکێک لە کێشەکانی جێبەجێکردنی یاسای خێزانی لە هەرێمی جزیرە لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارەکان و کۆمەڵگەوە ئەوەیە کە بە گشتی لەسەر هەرێمەکان جێبەجێ نەکراوە، یەکێک لە گرنگترین ئەو کێشانەی کە ڕووبەڕووی دەبینەوە تاوانی دژی ژنانە. بەڵام هەموو ڕێکخراو و بزووتنەوەکانی ژنان هەوڵدەدەن بناغەیەکی بەهێز بنیاد بنێن بۆ پاراستنی دەستکەوتەکانی ژنان کە لەسەر بنەمای یاسا و بنەماکانی ژنان دامەزراوە.

 

"گۆڕان بۆ مۆدێلێکی جیهانی"

ئاریا مەلا ئەحمەد ئاماژەی بەوەکرد، ئەو شۆڕشەی لێرەوە سەریهەڵدا گۆڕانکارییەکی گەورە و ڕیشەیی لە چەمکە کۆمەڵایەتییەکاندا کردووە کە سەرنجی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانی بەگشتی ڕاکێشاوە و وتی: ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بوونەتە مۆدێلێکی جیهانی لە بواری سەربازی و سیاسی و ئیداریدا لەگەڵ بنەماکانی ژنان کە نووسراون، ئەگەر هەرێمەکەمان لەگەڵ هەرێمەکانی دیکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و وڵاتانی دراوسێ بەراورد بکەین، دەبینین تا ئێستا بەپێی ئەو چەمکانەی نووسیومانە هیچ گۆڕانکارییەک لەو وڵاتانەدا نەبووە، هەروەها هیچ هەنگاوێک نەگیراوەتەبەر بۆ ڕێگریکردن لە توندوتیژی دژ بە ژنان و تاوانەکان لەژێر ناوی شەرەف لەو وڵاتانەدا.

 

"پاراستن سەپاندنە"

ئاریا مەلا ئەحمەد لە کۆتایی قسەکانیدا وتی: بنەماکانی ساڵی ٢٠١٤ پەسەندکران، بەڵام خەباتێکی گەورە پێویستە بۆ جێبەجێکردنی بە شێوەیەکی تەندروست و ڕاستگۆیانە، ئەرکی هەموو ژنانە پارێزگاری لە بنەماکانی ژنان بکەن و یاسای خێزانی بپارێزن بۆ ئەوەی لە هەموو باکور و ڕۆژهەڵاتی سووریا جێبەجێ بکرێت.