زهور مەشریقی

 

تونس- هەرچەندە ڕاستی ژنان لە تونس بە بەراورد لەگەڵ باکوری ئەفریقا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست باشتر بووە، چونکە ژنانی تونس پێشەنگ بوون لە یاسادانان لەکاتی سەربەخۆیی وڵاتەکە لە ساڵی ١٩٥٦و دەرکردنی یاسای باری کەسی کە بە یەکەم دەستکەوت دادەنرێت، بەڵام  ناجیە ئەلبەرینی، چالاکوانی فێمینیستی ئاماژەی بەوەکرد، گۆرانکارییەکان لە بواری مافی ژناندا داواکاریی فێمێنیستەکانی بەردەوام کردووە بۆ هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسی تونس و فشارەکان بۆ جێبەجێکردنی یاسایەک کە خزمەت بە ڕاستی ژنان بکات و سووربوون لەسەر جێبەجێکردنی بنەمای یەکسانی کە هەڵوەشێنرایەوە و بووە هۆی دروستبوونی پەرلەمانێکی پیاو ئەنجومەنی ناوخۆیی کە ئەندامەکانی زۆربەی پیاوە.

 

"زۆرێک لە یاساکان پێویستە پێداچوونەوەیان بۆ بکرێت و بگۆڕدرێن، وەک یەکسانی میرات"

وتیشی: گۆڤارەکە ژیانی ژنانی ڕێکخستووە و ئەو مافانەی پێ بەخشیون کە لەو کاتەدا شۆڕشگێڕانە بوون و هەروەها چەندین دەستکەوتی بۆ ژنانی تونس بەدەستهێناوە و یەکەم دەروازە بووە بۆ تەواوکردنی خەبات بۆ مافە فراوانەکان، وەک مافی لەباربردنی سەلامەت کە لەلایەن وڵاتانی گەورەوە پەسەند نەکراوە، هەروەها یاسای دژە توندوتیژی کە یەکەم یاسای عەرەبییە کە ژنان لە هەموو جۆرە توندوتیژییەک دەپارێزێت بە سیاسیشەوە کە لەلایەن کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە پێشوازی لێکرا، ژنانی تونسی پابەندن بە یاساکەوە، بەڵام هەوڵدەدەن زیاتر پەرەی پێبدەن و پشتیوانی لێ بکەن بەگوێرەی واقیعەکەیان، چونکە زۆرێک لە یاساکان پێویستە پێداچوونەوەیان بۆ بکرێت و بگۆڕدرێن، وەک سەبارەت بە یەکسانی لە میراتدا و مافی ژنان بۆ چێژ وەرگرتن لەم مافە.

 

سەبارەت بە ڕۆڵی یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان لە کەمکردنەوەی ئەم دیاردەیە، ناجیە ئەلبەرینی جەختی لەوە کردەوە، توندوتیژی لە جەستەیی و زارەکییەوە گۆڕاوە بۆ کوشتن سەرەڕای بوونی یاسای ژمارە ٥٨  ژنان هێشتا ڕووبەڕووی توندوتیژی خێزانی و کۆمەڵایەتی دەبنەوە لەبەر ئەوەی ژنن.

 

جەختی کردەوە لەسەر ڕۆڵی کۆمەڵگەی مەدەنی لە بەرزکردنەوەی هۆشیاری و پەرەپێدانی یاساکانی ئێستا و فشارخستنە سەر جێبەجێکردنی یاساکان بۆ دڵنیابوون لە مافەکانی ژنان، چونکە بوونی یاسادانان بەس نییە و کاری ڕاستەقینە لە جێبەجێکردنیدایە.

 

"ترسی ژنان لە کۆمەڵگە توندوتیژی زیاتر کردووەو بووەتە کوشتنی ژنان"

ناجیە ئەلبەرینی ئاماژەی بەوەشکرد، سەرەڕای ژمارەیەکی زۆر لە یاساکان، بارودۆخی ژنان باشتر نەبووەو بە سەختی ماوەتەوە وتی: هەندێک لە ژنان ڕێوشوێنەکان جێبەجێ ناکەن بۆ بەرگریکردن لە مافەکانیان، کاتێک دێتە سەر توندوتیژی لەلایەن هاوژینەکانیان باوک یان براکانیان، ئەوان پشت بە دەسەڵاتی دادوەری نابەستن، لە کۆمەلگە دەترسن کە چۆن سەیریان دەکەن ئەگەر تاوانباران سزا بدرین، ئەمەش پاڵنەری خراپتربوون و بڵاوبوونەوەی توندوتیژی زیاتر بووە کە لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی کوشتنی زۆرێک لە ژنان بە شێوەیەکی ترسناک.

لە کۆتاییدا سەبارەت بە بەشداریکردنی ژنان لە ژیانی سیاسی دوای شۆڕش، ناجیە ئەلبەرینی وتی: هیوامان وابوو کە ئەو واقیعەی هاوڵاتی تونس ئەزموونی کردووە دوای شۆڕش بگۆڕێت، بەڵام هەموو ئەمانە وەک خەونێک مانەوە و ئەنجامەکەی یاسای بنەمای یەکسانی بوو لە هەموو پرۆسەکانی هەڵبژاردندا و بەشداریکردنی جیاوازی ژنان تێبینی کرا، بەڵام ئەمە بوو بە کابوسێک دوای ئەوەی لەناوچوو و هەڵوەشایەوە، ئەنجامەکان بەشدارییەکی کەمی ژنان بوون لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی ناوخۆ و پەرلەمان.