نەغم کەراجە

 

غەززە- دەستپێشخەرییەکەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، کە لە کۆتای مانگی ئەیلوولی ٢٠٢٥دا ڕاگەیەندرا، چوارچێوەیەکی گەورە مەبەست دەخاتە ڕوو بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕ لە کەرتی غەززە، ڕێگە خۆشکردن بۆ ئاوەدانکردنەوە و دامەزراندنی ئاسۆیەکی سیاسی فراوانتر لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵام سەرکەوتنی پەیوەستە بە میکانیزمەکانی جێبەجێکردنی و هاوسەنگی مسۆگەری نێودەوڵەتی و ناوچەیی و توانای ئەکتەرە ناوخۆییەکان بۆ ڕێککەوتن لەسەر چارەسەر دوای جەنگ.

 

تامارا حەداد، شرۆڤەکاری سیاسی، وتی: پێشنیارەکە بە قۆناغ هاتە ئاراوە، لە قۆناغی یەکەمدا، مەرجی ئازادکردنی سەرجەم بارمتە ئیسرائیلییەکانی بە یەکجاری دانراوە، دواتر ڕێڕەوێکی ئەمنی یان سیاسی، ئەگەر ڕێڕەوی ئەمنی بەردەوام بێت، یان فشارە سەربازییەکانی ئیسرائیل بەردەوام دەبێت یان ئەمریکا فشار دەخاتە سەر ئاگربەست، لە هەردوو حاڵەتەکەدا مسۆگەریکی ئەمریکی وەک دیارترین ئەکتەر دەمێنێتەوە بۆ وەستاندنی شەڕەکە بۆ یەکجارەکی و بۆ هەمیشە، ئەم دەستەواژە درێژە هەڵوێستی ئەو لەسەر هاوسەنگی هێز لە بابەتەکەدا کورت دەکاتەوە و تەوەرێکی بنەڕەتی لە لێکدانەوەی پلانەکەدا ڕوون دەکاتەوە.

 

پلانەکە، بەپێی دەقی ڕاگەیەندراوەکەی، بەڵێننامەی یەکتربڕین لەخۆدەگرێت: دەستبەجێ وەستاندنی شەڕ و پێکدادانەکان لەگەڵ قبوڵکردنی هەردوو لایەن، گەڕانەوەی هەموو بارمتەکان "زیندوو و مردوو" لە ماوەی ٧٢ کاتژمێردا دوای ئاگربەستەکە، ئازادکردنی زیندانییەکان لە بەرامبەر ئازادکردنی زیندانییەکان، پرۆسەی داماڵینی چەک کە لە ژێر چاودێری نێودەوڵەتیدا جێبەجێدەکرێت، جێگیرکردنی هێزێکی کاتی نێودەوڵەتی بۆ دامەزراندنی ئاسایش، هەروەها دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنێکی فراوانی ئاوەدانکردنەوە کە لە میدیاکاندا بە 'غەززەی نوێ' ناسراوە، بە سەرۆکایەتی دەزگا نێودەوڵەتییەکان بە بەشداریکردنی عەرەبی بۆ دابینکردنی دارایی ژێرخانی ئابووری، قوتابخانەکان و نەخۆشخانەکان، هەروەها پلانەکە ڕێڕەوێکی سیاسی مەرجداری دیاریکردووە کە دەتوانێت دەرگایەک بەڕووی ئاسۆیەکی دیاریکراودا بکاتەوە بۆ پرسی دەوڵەتێکی فەڵەستینی.

 

شیکاری ستراتیژی

سەبارەت بە شیکاری ستراتیژی پلانەکە، تامارا حەداد، وتی: پشتە بەهێزەکانی دەستپێشخەرییەکە لە توانای پێشکەشکردنی هاندانێکی هاوسەنگدایە: پاداشتێکی دەستبەجێ "کۆتاییهێنان بە بۆردوومان لە بەرامبەر ئازادکردنی بارمتەکاندا"، میکانیزمێک بۆ کۆنتڕۆڵکردنی سەربازی کاتی لەڕێگەی هێزێکی نێودەوڵەتییەوە، هەروەها بەڵێنی ئاوەدانکردنەوە لەسەر بنەمای مسۆگەری ناوچەیی، ئەم ئامرازانە، ئەگەر بە شێوەیەکی ڕوون و کاریگەر جێبەجێبکرێن چاودێریکردن، دەتوانێت ڕێگری بکات لە هەڵوەشاندنەوەی دۆخی مرۆیی و ڕێگە بە هاوڵاتیانی مەدەنی بدات کەمترین ئاستی شکۆمەندی بەدەستبهێننەوە، بەڵام میکانیزمی داماڵینی چەک و پشتڕاستکردنەوەی پرسیاری تەکنیکی و سیاسی ئاڵۆز دەوروژێنێت، هەروەها چارەنووسی پێکهاتە سیاسی و کۆمەڵایەتییە ناوخۆییەکان کە بەهۆی ملکەچبوونیان بۆ پێکهاتەیەکی ئیداری گوازراوە دەگۆڕدرێن.

 

وتی: لە ڕووی مەترسییەوە، ڕاستی ئاماژە بەوە دەکات، کە قبوڵکردنی ئیسرائیل بۆ کشانەوەیەکی بەشەکی یان دامەزراندنی هێڵی کشانەوەی سەرەتایی مەرج نییە بە واتای کشانەوەی دەستبەجێ یان کۆتایی هاتنی فشارە سەربازییەکانی دواتر بێت، بەتایبەتی ئەگەر تەلئەبیب پێیوابێ هەڕەشەی ئەمنی هێشتا بوونی هەیە، بە پێچەوانەوە، ڕەنگە باڵەکانی شانە بەرخۆدانەکان یان چەکدارەکان هەڵبژێردراوی نێودەوڵەتی بۆ داماڵینی چەک ڕەت بکەنەوە، کە ئەمەش ئەگەری پارچەپارچەبوونی دەسەڵاتی ناوخۆی و خراپتربوونی ئاژاوە بکاتەوە، بەم شێوەیە پرسی مسۆگەری لە هەر وڵاتێک یان دامەزراوەیەکەوە دەبێتە کلیلی توانای چەسپاندنی هەر ئاگربەستێک.

 

تامارا حەداد، جەختی لەوە کردەوە، کە ئاوەدانکردنەوەی کەرتی غەززە هیوای ڕاستەقینەیە بۆ ژنانی فەڵەستینی کە پێویستیان بە بونیادنانی ماڵ و نەخۆشخانە و قوتابخانە و ژێرخانی هەیە، بەبێ ئاوەدانکردنەوەی بەردەوام و پاڵپشتی دارایی بەرفراوانی نێودەوڵەتی و عەرەبی، سەقامگیرییەکی بەردەوام بەدی نایەت، هاوڵاتییان هەست بە پەناگە ناکەن یان چێژ لە ئاسایشی ئابووری کە پاڵپشتی لە خۆڕاگرییان دەکات، ئەم قسە درێژە سەرنج دەخاتە سەر لایەنی مەدەنی و ژنانی ڕووبەڕووبوونەوەکە، پێویستی دەدات بە گەڕاندنەوەی ژیانی ڕۆژانە وەک پێشەکییەک بۆ گەیشتن بە هەر سەقامگیرییەکی سیاسی.

 

پلانەکە پێویستی بە دانوستان و ڕوونکردنەوەی میکانیزمەکان هەیە

بەڵام کێ ئەو پارە نێودەوڵەتییە مسۆگەر دەکات کە پێویستە بۆ ئاوەدانکردنەوەیە؟ لێرەدا وڵاتانی عەرەبی دوو ڕۆڵ دەگێڕن: بەڵێنێکی سیاسی بۆ دەستەبەرکردنی جێبەجێکردن و پابەندبوونی دارایی بە قۆناغی ئاوەدانکردنەوە، جەختیشی لەوە کردەوە، کە قبووڵکردنی هەندێک لە کوتلە فەڵەستینییەکان، بەتایبەتی حەماس، لە مەرجەکانی پلانەکە یان هاوکاری لەگەڵ میکانیزمە نێودەوڵەتییەکان، شتێکی چارەنووسساز دەبێت، چەند ڕۆژی ڕابردوو شایەتحاڵی فشاری توندی عەرەبی بۆ ئاسانکاری بۆ ئاگربەست و دەستپێکردنی ئاوەدانکردنەوە بووە، دوای ئەوەی حەماس ڕەزامەندی سەرەتایی لەسەر خاڵە دیاریکراوەکان دا، بەپێی دیپلۆماسیەتی ناوچەیی، متمانە لە نێوان لایەنەکاندا و توانای بونیادنانی دامەزراوە ناوخۆییەکان کە توانای بەڕێوەبردنی سندوقەکانیان هەبێت، وەک پێکهاتەیەکی گرنگ بۆ سەرکەوتن دەمێننەوە.

 

تامارا حەداد نیگەرانییەکانی خۆی ناشارێتەوە کە "پلانی ترەمپ" پێویستی بە دانوستان و ڕوونکردنەوەی میکانیزمی جێبەجێکردنی هەندێک بڕگە و گەیشتن بە چارەسەرێکی سیاسی هەیە، کە ئەمەش پێویستی بە ئاشتەوایی ناوخۆیی فەڵەستین و فشاری کۆمەڵگەی ئەوروپی و پێگەیشتن لە ناو ئیسرائیل هەیە، بۆ ئەوەی بەڕاستی خەمی کۆتاییهێنان بە شەڕ و گەیشتن بە ئاشتییەکی ڕاستەقینە بێت.

 

تامارا حەداد، شرۆڤەکاری سیاسی، لە کۆتایی چارەسەری ڕاستی خۆیدا، وتی: پلانەکە سیحرێکی خێرا نییە، بەڵکو پرۆسەیەکی ئاڵۆزە کە پێویستە گۆڕاوە ناوخۆیی و ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان لە خاڵێکی جێبەجێکردنی پراکتیکیدا کۆببنەوە کە مافی ئاسایش و ژیانێکی شایستە بۆ هاوڵاتیان مسۆگەر بکات، دەستپێشخەریی ئەیلوولی ٢٠٢٥ دەرفەتێکی دەگمەنە بۆ ئاگربەستێکی دەستبەجێ و ڕزگارکردنی مرۆیی دەڕەخسێنێت، هەروەها پەنجەرەیەک بۆ ئاوەدانکردنەوە کە دەتوانێت پەیوەندییەکانی کەرتەکە و ناوچەیی بگۆڕێت، بەڵام سەرکەوتنەکانی بە میکانیزمی ڕوون بۆ پشتڕاستکردنەوەی چەکداماڵین، مسۆگەری نێودەوڵەتی کارپێکراو و توانای کۆمەڵگەی فەڵەستین بۆ گەیشتن بە کۆدەنگییەکی ناوخۆیی لەسەر بەڕێوەبردنی دوای جەنگ بەڕێوەدەچێت ئەگەر مۆگەریەکان شکست بهێنن یان چاودێری نێودەوڵەتی لاواز بێت، ئەوا پلانەکە دەتوانێت بگۆڕێت بۆ ڕێککەوتنێکی ناسک کە هەمان خولی توندوتیژی بەرهەمدەهێنێتەوە.