ئبتسام ئەغفیر

 

بنغازی- چالاکی مەدەنی ئایە لەبیدی جەخت لەوە دەکاتەوە کە سەرەڕای ڕووبەڕووبوونەوەی هەموو جۆرە توندوتیژییەک بەتایبەت هەڵاواردنی ڕەگەزی، ژنانی لیبیا هێشتا سوورن لەسەر ئەوەی ڕۆڵی خۆیان بگێڕن و بگەنە پێگەی بڕیاردان و پێشخستنی کۆمەڵگە.

 

زۆربەی خەڵکی لیبیا پێیان وایە بوونی ژنان لە وەزارەتەکان و پۆستە باڵاکاندا تەنها جێگەیەکیان لەوێ گرتووە، لە هەمان کاتدا ژنان پێیان وایە کە بوونیان کاریگەرە و خاوەنی متمانە و هێزی بڕیاردانن. ئایە لەبیدی جەختی لەسەر ئەم خاڵە کردەوە و وتی: بوونی ژنان لە پۆستە باڵاکان و سەرکردایەتییەکاندا زۆر گرنگە، ئەوان لە ڕێگەی ئەو هەڵوێستانەوە خەونەکانیان بەدیهێناوە و لە ساڵانی ڕابردوودا ڕۆڵێکی بەرچاویان لە بڕیاردان و دەربڕینی بۆچوونەکاندا هەبووە".

 

ناوبراو ئاماژە بە ڕۆڵی دیار و بەرچاوی ژنان لە ئەنجومەنی نوێنەران دەکات و ڕوونی دەکاتەوە: "سەرەڕای ڕووبەڕووبوونەوەی توندوتیژی لە شوێنی کاردا، بەتایبەتی جیاکاریی جێندەری و لایەنگری ئاشکرا لە بەرژەوەندی پیاوان، ژنانی لیبیا هێشتا بڕیاریان داوە فێربن و ڕاهێنان بکەن و خۆیان بۆ بڕیاردان لە داهاتوودا ئامادە بکەن هەیە". ئایە لەبیدی بە جەختکردنەوە لەسەر کاریگەریی ئەرێنی ئەم پرۆسەیە لەسەر هەموو کۆمەڵگە دەشڵێت: "بوونی ئێستای ژنان لە پۆستە بەرزەکاندا پاڵنەرێکی بەهێزە بۆ ئەوەی ژنانی گەنج بە شێوەیەکی جددیتر خوێندن و بەدەستهێنانی کارامەیی".

 

ئەم چالاکە مەدەنییە، بە ئاماژەدان بە ئەزموونەکانی لە کۆمەڵگەی مەدەنیدا، پێی وایە ئەم پرۆسەیە لە دوای ساڵی ٢٠١١ خێراتر بووە و دەڵێت: "ئەمڕۆ شاهیدی سەرکەوتنی بەرچاوی ژنانین لە بوارە جیاجیاکاندا، بۆ نمونە ئینتیسار عەبود وەک وەزیری کاروباری ژنان و عایشە تەبڵەقی وەک نوێنەری ماندوونەناسانەی ئەنجومەن کاردەکات، هەروەها لیوا نەعیمە عەریبی، یەکەم ژنی لیبییە کە گەیشتە ئەم پلە سەربازییە، ڕۆڵێکی بەرچاوی هەبووە لە ئۆپەراسیۆنەکانی فریاگوزاری دوای زریانی دانیل.

 

هەروەها جەخت لەسەر کاریگەریی بەردەوام و بەنرخی ڕۆڵی ژنان دەکاتەوە و دەڵێت: "هەرچەندە ژمارەیەکی کەم لە ژنان ناچالاکن، بەڵام زۆرینەی ڕەهایان هەوڵدەدەن تواناکانیان بسەلمێنن و بە هەوڵی زیادە ڕۆڵیان لە ناوەندەکانی بڕیارداندا بگێڕن".

 

ئایە لەبیدی پێیوایە زیادکردنی دەرفەتی خوێندن و پەروەردەیی، هاوکات لەگەڵ بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری سەبارەت بە گرنگی بوونی ژنان لە پۆستە باڵاکاندا، دەتوانێت بەشداری سیاسیان لە داهاتوودا بەهێزتر بکات، جەخت لەوە دەکاتەوە کە پێویستە یاسای تایبەت بۆ یەکسانی جێندەری دابڕێژرێت.

 

ئەو چالاکە مەدەنییە ئاماژە بە تەحەدای جیاکاری لە ژینگەی کۆمەڵایەتیدا دەکات، کە زۆرجار پیاوان بۆ پۆستەکان بە پشتبەستن بە ڕەگەز نەک شایستەیی بۆ پۆستەکان هەڵدەبژێرن و دەڵێت: لە کۆمەڵگەی عەشایری لیبیادا پشتیوانی عەشایر بۆ ژنان لە هەڵبژاردنەکاندا زۆر گرنگە، بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە کە کوێرانە شوێنیان بکەون. ئایە لەبیدی دابونەریت و سنووردارکردنی کۆنەپەرستانە کە لەلایەن بنەماڵەوە سەپێنراوە بە بەربەستێکی جیددی بۆ پێشکەوتنی ژنان دەزانێت.

 

باس لە ڕۆڵی گرنگی فەرمانگەکانی پشتیوانی و بەهێزکردنی ژنان لە دامەزراوە جیاجیاکان دەکات و دەشڵێت: "ئەو ڕێکخراوانە دەرفەتی گونجاو بۆ ژنان دەڕەخسێنن و لە هەموو بوارەکاندا پاڵپشتییان دەکەن".

 

ئایە لەبیدی پێی وایە ژنانی لیبیا ڕووبەڕووی چەندین ئاستەنگ دەبنەوە، ئەمەش وایکردووە کۆمەڵگە کاریگەریی ئامادەبوونیان بە کەم سەیر بکات، دەشڵێت: هێشتا زۆرێک لە ژنان پێویستیان بە ڕاهێنان و پەروەردەی زیاترە، هەروەها دەرفەتی ئابووری بەس نییە بۆ خۆبژێوییان، "سەربەخۆیی دارایی ڕێگە بە ژنان دەدات کە بەشداری چالاکییە سیاسییەکان بکەن".

 

لە کۆتاییدا، ئایە لەبیدی بە ئاماژەدان بە لاوازی نوێنەرایەتی سیاسی ژنان لە لیبیا و کاریگەرییە نەرێنییەکانی لەسەر نەوەی گەنج، وتی: "بە پێشکەوتنی پەروەردەی ژنان و پاڵپشتی یەکتر، هیوادارین سنوورداربوونی ئەوان لە ئامادەبوون لە هەندێک وەزارەتدا تێپەڕێنین".